Στερούν τα κοντά μαλλιά από μία γυναίκα τη θηλυκότητά της;

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την προβολή του επεισοδίου του Greece’s Next Top Model όπου οι συμμετέχουσες υποβλήθηκαν στο λεγόμενο make over για να γίνουν από «ωραίες τις γειτονιάς» - “model material”. Παρακολουθήσαμε τα κορίτσια να κλαίνε μπροστά στη θέα του ψαλιδιού, σχεδόν να θρηνούν και να ικετεύουν τους κομμωτές να τις λυπηθούν φοβούμενες προφανώς ότι μαζί με τα μαλλιά θα χάσουν τη θηλυκότητά τους.

Μετά το make over επικοινώνησαν με τις οικογένειές τους και τους οικείους τους. Ανάμεσα στα τηλεφωνήματα ακούσαμε κορίτσια να ανακοινώνουν σε συντρόφους ή μπαμπάδες (!) την αλλαγή στην εμφάνισή τους, ρωτώντας τους με δραματικό και ενίοτε «ναζιάρικο» τόνο αν θα τις χωρίσουν ή αν θα συνεχίσουν να τις αγαπούν με τα νέα μαλλιά, καθώς γνωρίζουν πόσο πολύ αγαπούσαν τη μακριά τους κόμη.

Τα πρωινάδικα, ως είθισται, ασχολήθηκαν εκτενώς με το θέμα. Ξεχωρίζω δήλωση που ακούστηκε από άνδρα πανελίστα, «Παιδιά μη κρυβόμαστε, δύο πράγματα που κρίνουν τη γυναίκα και αν μη τι άλλο τη θηλυκότητά της είναι το μαλλί και το στήθος». Wrong on so many levels. Σκεφτείτε μία γυναίκα που παλεύει με τον καρκίνο του μαστού και στην προσπάθειά της να τον νικήσει χάνει και τα δύο, ή το ένα από τα δύο. Θαρρώ πως δε χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση αυτή η πρόταση, αν το επιχειρήσουμε θα πρέπει να γραφτεί ένα άλλο, ξεχωριστό άρθρο, γιατί τέτοια θέματα δεν αντιμετωπίζονται επιδερμικά.   

Αυτό δε σημαίνει ωστόσο πως ο πανελίστας είχε πρόθεση να θίξει γυναίκες που μάχονται την ασθένεια. Αλίμονο. Και αυτό ακριβώς μας φέρνει στην πρώτη ανάγνωση της δήλωσής του, που δεν παύει να είναι, όχι μόνο μία στερεοτυπική απεικόνιση της γυναίκας, αλλά και μία ύπουλη υπονόμευση της γυναικείας αυτοδιάθεσης.

Γυναίκα ίσον μακριά μαλλιά (και για τον φίλο μας πανελίστα προφανώς στήθος και δη πλούσιο υποθέτω, για να φαίνεται και να μπορείτε να την ξεχωρίσετε από ένα αγόρι, δηλαδή what the fuck;), μακριά μαλλιά ίσον θηλυκότητα, σεξουαλικότητα. Σοβαρά;

«Δε τα κόβω γιατί στον Τάκη, Μάκη, Λάκη δεν αρέσουν τα κοντά μαλλιά», «Επειδή έχουμε και οι δύο κοντά μαλλιά με την κολλητή μου μας περνούν για ζευγάρι», «Μου αρέσουν τα κοντά μαλλιά μου, αλλά αναρωτιέμαι μήπως δεν μου την πέφτουν οι άντρες εξαιτίας τους» είναι μόνο μερικές από τις ατάκες που έχω ακούσει ανά τα χρόνια από γνωστές και φίλες.

Επιστρατεύω λοιπόν δύο φίλες μου με κοντά μαλλιά να μιλήσουμε για την (επιβεβλημένη) σεξουαλική διάσταση της τρίχας - ή ορθότερα του μήκους της - που εμφανέστατα απορρέει από τη βαθιά πατριαρχική κοινωνία στην οποία ζούμε και με της οποίας τις νόρμες εξακολουθούμε να πορευόμαστε άνδρες – γυναίκες. Ένα δεσμό που το ψαλίδι κανενός κομμωτή δεν έχει καταφέρει να κόψει.

Η Διονυσία (42) έχει πάει από το πολύ μακρύ μαλλί (κάτω από τη μέση) στο πολύ κοντό, τρεις φορές στην ενήλικη ζωή της. Έπειτα από μία πενταετία που τα διατηρούσε κοντά πήρε τη ξυριστική μηχανή και υιοθέτησε ένα κοντοξυρισμένο λουκ. «Ήρθε σταδιακά. Δεν ήταν μια απόφαση απότομη και κινηματογραφική, τύπου πήρα τη μηχανή και κλαίγοντας στον καθρέφτη εξαφάνισα το πλούσιο μαλλί μου ως αντίδραση σε κάτι που μου είχε συμβεί. Βγήκε μόνο του, μια εύκολη, ανέξοδη και στιλάτη λύση».

Παράλληλα η Ευτυχία (30) που είχε πάντα πολύ μακριά μαλλιά πριν δύο μήνες άρχισε να σκέφτεται ότι θέλει μία αλλαγή και να αφήσει πίσω τη μακριά της κόμη, «Στην αρχή τα έκοψα μέχρι τον ώμο, πίστεψα ότι θα μου φτάσει αλλά μετά από ένα μήνα πήγα και έκανα ένα κοντό καρέ στο ύψος του πηγουνιού», περιγράφει ενώ τονίζει ότι το να ξεφορτώνεσαι μεγάλο όγκο τρίχας προσφέρει μια ξαφνική αίσθηση ελαφρότητας και απελευθέρωσης.

Νιώθουν οι δύο κοπέλες λιγότερο θηλυκές χωρίς μακριά μαλλιά, κόντρα στο ινσταγκραμικό πια πρότυπο που θέλει όλες τις γυναίκες να τα έχουν περίπου μέχρι τον ποπό; «Έχω νιώσει πολλές φορές ανικανοποίητη για την εικόνα των μαλλιών μου αλλά όχι ανασφαλής. Δεν είναι ανασφάλεια να θεωρείς πως τα μαλλιά σου είναι κακοκομένα ή κακοβαμμένα. Στο παρελθόν ήταν καθαρά προσωπική μου αίσθηση πως είχα αφαιρέσει κάτι από τη γοητεία μου επειδή έκοψα τα μαλλιά μου, αυτό όμως σταμάτησε γύρω στα 20. Η θηλυκότητα και η γοητεία της γυναίκας δεν είναι ανάλογη με το μήκος της τρίχας στο κεφάλι της. Η Όντρεϊ Χέπμπορν ήταν λιγότερο θηλυκή όταν είχε κοντά μαλλιά; Ήταν η έννοια της θηλυκότητας και της κομψότητας έτσι κι αλλιώς. Δηλαδή ένας άντρας φαλακρός ή με ξυρισμένο κεφάλι είναι λιγότερο αρρενωπός από έναν άλλον με πλούσια κόμη; Ένας άντρας με γενειάδα είναι περισσότερο άντρας από κάποιον δίχως;», αναρωτιέται η Διονυσία δίνοντας μία εξαιρετική ασίστ για την επόμενη ερώτηση.

Πώς αντιδρούν τα αγόρια στη θέα των κοντών μαλλιών; Έχουν ακούσει ποτέ τα δύο κορίτσια από σύντροφο ή οικείο τους άνδρα ότι το πρέπον για μία γυναίκα είναι τα μακριά μαλλιά; Αυτή η βαθιά ριζωμένη αντίληψη στην κοινωνία τις έχει κάνει να νιώσουν ποτέ ότι δεν είναι αρκετά ελκυστικές ή ότι μπορεί κάποιος να μη τις προσεγγίζει ερωτικά εξαιτίας του μήκους του μαλλιού τους;

«Γελάω. Είμαι σίγουρη ότι δεν θα ήθελα να αρέσω σε κανένα αγόρι που να ασχολείται με τρίχες. Εξαιρούνται όλοι αυτοί οι γοητευτικοί κομμωτές που παίζουν τις τρίχες στα δάχτυλα», αναφέρει κατηγορηματικά η Ευτυχία, ενώ δε θυμάται να έχει ακούσει από σύντροφό της κάποιο σχόλιο για τα μαλλιά της, σε αντίθεση με τη Διονυσία.

«Από τους άντρες της ζωής μου αυτός που νομίζει πως είχε και έχει το δικαίωμα όχι μόνο να κρίνει, αλλά και να επιβάλει όρια και απαγορεύσεις σε σχέση (και) με το μαλλί μου είναι ο πατέρας μου. Στα 40 μου τα έβαψα από μαύρα σε πλατινέ - σχεδόν λευκό και για δύο μήνες (μέχρι να τα επαναφέρω γιατί δε μου άρεσαν) όταν μου απηύθυνε τον λόγο δεν με κοιτούσε. Επίσης σε ραντεβού έχω ακούσει τη φράση “Οι γυναίκες πρέπει να έχουν μακριά και ξανθά μαλλιά”. Έγινα έξαλλη με το γεγονός πως άνθρωποι της ηλικίας μου μα και μικρότεροί μου ξεστομίζουν τέτοιες αφέλειες. Το θέμα του μήκους των τριχών μας είτε στο κεφάλι μας, είτε αλλού στο σώμα μας δεν είναι μόνο θέμα μόδας ή προσωπικού γούστου, αλλά στερεοτύπων που μας επιβάλλονται και τα αναπαράγουμε. Ακριβώς για αυτό μάλλον τα πιο αδιάκριτα σχόλια τελικά τα έχω λάβει από μεγάλες γυναίκες, νέες κοπέλες και μικρά κορίτσια. Και μία αστεία ιστορία εδώ. Μια μικρή Ρομά που ζητιάνευε στο τραπέζι που καθόμουν με ρώτησε “Ποιος θα σε παντρευτεί έτσι που είσαι καραφλή;”, “Δε θέλω να με παντρευτεί κανείς” της απάντησα χαμογελώντας και νομίζω πως μπέρδεψα τον κόσμο της σε υπερβολικό βαθμό».

Η Ευτυχία δηλώνει πως νιώθει ατρόμητη με τα νέα, κοντά πλέον μαλλιά της και η Διονυσία απόλυτα ικανοποιημένη από το «ένα εκατοστό γκριζαρισμένων μαλλιών» στο κεφάλι της. Ακόμα και τα αδιάκριτα βλέμματα του κόσμου, είτε ενέχουν κριτική, είτε ακόμη και υπαινιγμούς σε σχέση με τη σεξουαλική της ταυτότητα, όπως λέει, τα γουστάρει, «νιώθω πως από μόνη της η εικόνα μου βγάζει τη γλώσσα στο συντηρητισμό και τη αδιακρισία τους».

Ενδεχομένως εδώ να μπορούσαμε να βάλουμε και τελεία. Η θηλυκότητα δεν εξαρτάται από το μήκος των μαλλιών, όπως και από ένα σωρό άλλα πράγματα. Η θηλυκότητα και ο ερωτισμός που αποπνέει μία γυναίκα (οφείλει να) πηγάζει από αυτογνωσία σε σχέση με την εικόνα της, από μία γερή και αδιαπραγμάτευτη πεποίθηση για το πως θέλει η ίδια να είναι σε ένα κόσμο που βρίσκει τρόπο, με τα πρότυπα και στερεότυπα που συντηρεί, να καλλιεργεί καθημερινά ανασφάλειες.   

Στη συζήτηση μπαίνουν οι κομμωτές. Εκείνοι γνωρίζουν πως νιώθουν οι γυναίκες που τους εμπιστεύονται την κόμη τους. Τι ποσοστό τολμά κοντά κουρέματα; Ακούν συμβουλές σχετικά με το μήκος και το κυριότερο, πόσα δάκρυα έχει τύχει να σκουπίσουν μαζί με τούφες μαλλιών από τα δάπεδα των κομμωτηρίων τους;

Ο Γιώργος Καμπούρης του Talkin’ Heads (Μασσαλίας 5) ένα βράδυ δεν κατάφερε να κοιμηθεί μετά το ξέσπασμα μιας πελάτισσάς του. «Το λέω και ανατριχιάζω ακόμη και τώρα. Ήρθε αποφασισμένη να κάνουμε ένα καρέ και παρόλο που βεβαιώθηκα μετά από κουβέντα μαζί της ότι αυτό θέλει, όταν είδε το αποτέλεσμα ξέσπασε σε κάτι κλάματα κατάθλιψης». Ωστόσο αυτή είναι μία από τις σπάνιες φορές καθώς, «όταν συζητάς με τον πελάτη και του εξηγείς ακριβώς τι του ταιριάζει, τι πρόκειται να κάνεις, πώς θα κάθεται αυτό το πράγμα μετά, αλλά και πώς να το συντηρήσει το κούρεμα όταν θα πάει σπίτι του τα αποφεύγεις αυτά τα περιστατικά», αναφέρει με την ομάδα του να επιβεβαιώνει. Άλλωστε αυτή είναι η φιλοσοφία του Talkin’ Heads.

Το ίδιο συμβαίνει και στο Tonic Hairstyle (Μιαούλη 4, Κορυδαλλός) του Μάνου Σπαθαριώτη που ωστόσο παραδέχεται ότι στην Ελλάδα το πρότυπο που επικρατεί είναι αυτό της μακρομαλλούσσας και ότι σε γενικές γραμμές οι γυναίκες είναι απρόθυμες να κόψουν κοντά τα μαλλιά τους. Θυμάται μάλιστα μία πελάτισσα που του ζήτησε ένα κοντό καρέ εμπνευσμένη από μία περσόνα της ελληνικής τηλεόρασης και την αμέσως επόμενη του κουρέματος έκλεισε ραντεβού για να βάλει extension.

Και οι δύο κομμωτές πιστεύουν ότι ναι, όντως πολλές γυναίκες θεωρούν ότι θα απολέσουν τη θηλυκότητά τους αν κόψουν τα μαλλιά τους κοντά και το αποδίδουν σε ανασφάλεια, γι αυτό θεωρούν ότι «δεν είναι τυχαίο ότι τα πολύ κοντά κουρέματα τα τολμούν πιο δυναμικές γυναίκες». Συμφωνούν επίσης πως παίρνουμε τα μαλλιά πολύ στα σοβαρά, «Ας το διασκεδάσουμε», προτρέπει ο Μάνος, εφόσον είναι από τα λίγα πράγματα πάνω στο σώμα μας που μπορούμε να τα αλλάξουμε κι έπειτα να επανέλθουν στην πρότερη μορφή τους, ενώ ο Γιώργος έχει να δώσει και μία συμβουλή σε εκείνες που διστάζουν να τολμήσουν μία αλλαγή επειδή μπορεί να μην αρέσει στο αγόρι τους, «Τι είναι για πάντα; Και το μαλλί θα μακρύνει αν το κόψεις και με τον γκόμενο τελικά θα χωρίσεις».

Το μήκος του μαλλιού, το χρώμα του, το σχήμα του, δεν είναι ενδεικτικό της θηλυκότητας μίας γυναίκας, ούτε και ορίζει το πόσο την αγαπούν, την ερωτεύονται και την αποδέχονται οι γύρω της, πόσω μάλλον οι άντρες στη ζωή της, σύντροφοι, φίλοι, αδερφοί, πατεράδες, αφεντικά. «Νομίζω ότι η κάθε γυναίκα οφείλει να έχει ό,τι μήκος και χτένισμα μαλλιών γουστάρει. Τα μαλλιά είναι σίγουρα μέρος της εικόνας μας και συμβάλλουν με έναν τρόπο στην πρώτη εντύπωση που θέλουμε να δώσουμε εκεί έξω, ανάλογα τη στιγμή και τη διάθεση. Θαυμάζω και ζηλεύω τις γυναίκες που μοιάζουν να αισθάνονται άνετα με την ύπαρξη τους και αυτό αντανακλάται ακόμη και στις τρίχες της κεφαλής τους», καταλήγει η Ευτυχία.