Τρίχες στο γυναικείο πρόσωπο: Το τελευταίο ταμπού της θηλυκότητας

Από την εποχή που η πρώτη millenial έβαλε στη θήκη του κινητού της τηλεφώνου το πορτρέτο της Φρίντα Κάλο, κάτι άρχισε να αλλάζει. Η Φρίντα Κάλο έγινε ένα από τα δημοφιλέστερα pop icons τα τελευταία 15 χρόνια και η γυναικεία τριχοφυΐα άρχισε (;) να μην τρομοκρατεί τόσο τις γυναίκες – αν και όχι τόσο τους άντρες. Τώρα, στην εποχή των non-binary ατόμων, επάνω στο πρόσωπο και στο κορμί των οποίων μπορούν να συμβούν απίθανες απιθανότητες, αν έπρεπε να καταρρίψουμε ένα ταμπού της θηλυκότητας, αυτό ίσως θα έπρεπε να είναι οι τρίχες στο πρόσωπο των γυναικών. Το θέμα προκαλεί ακόμα ντροπή, ψίθυρους, και πολλές φορές, απροκάλυπτη διάθεση για καμουφλάζ. Αλλά κάτι μοιάζει να αλλάζει.

Οι τρίχες στο πρόσωπο των γυναικών ήταν συνήθως ικανές να φέρουν την Τριχωτή Γυναίκα πάνω σε μία φτηνή σκηνή περιοδεύοντος τσίρκου για ένα κοινό που χλεύαζε και κοιτούσε με αλλόκοτο φόβο. Όμως όλοι ξέρουμε τουλάχιστον μία γυναίκα που ζει σε Μεσογειακή χώρα, τα φρύδια της οποίας μπορεί να είναι πυκνά και να σχηματίζουν ένα εκφραστικό μονόφρυδο, ενώ το πάνω χείλος της μπορεί να έχει ένα φρέσκο σαν εφηβικό, ελαφρύ (ή και όχι) μαύρο μουστάκι. Το θέμα το κρατούσαμε μέχρι τώρα στο επίπεδο της γραφικότητας, ένα θέμα που –κυριολεκτικά– κανείς δεν θέλει να πιάσει στα χέρια του.

Τα τοξωτά, λεπτά, καλοζωγραφισμένα φρύδια, το άψογο πρόσωπο και τα λεία πόδια ήταν το ιδανικό που μας παρουσίαζαν τόσα χρόνια τα περιοδικά και οι διαφημίσεις. Από τη ντροπή και το τσιμπιδάκι μέχρι τη διαρκή αναζήτηση «λύσεων», αυτό το ζήτημα έχει γίνει ένα ταμπού που σέρνει μαζί του αιώνες προκαταλήψεων, κοινωνικής καταπίεσης, αλλά και καλοστημένες καμπάνιες μάρκετινγκ.

Πότε έγιναν οι τρίχες «εχθρός»;

Η ιστορία της γυναικείας τριχοφυΐας είναι γεμάτη αντιφάσεις. Ιστορικά, η τριχοφυΐα στο πρόσωπο της γυναίκας ήταν κάτι απολύτως φυσιολογικό.

• Στην αρχαία Ελλάδα, η πυκνή κόμη θεωρούνταν σύμβολο υγείας και ομορφιάς τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Γυναικείες θεότητες όπως η Αφροδίτη απεικονίζονταν συχνά με πλούσια μαλλιά και μια ελαφριά τριχοφυΐα στο πρόσωπο, που δεν θεωρούνταν ανδρική ιδιότητα, αλλά ένα σημάδι γονιμότητας και ομορφιάς.
• Στην αρχαία Αίγυπτο, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες θεωρούσαν την αποτρίχωση αναγκαίο στοιχείο καθαριότητας. Οι κυρίες της εποχής αφαιρούσαν τις τρίχες τους με μείγματα από ζάχαρη και κερί μέλισσας, ενώ δεν δίσταζαν να ξυρίσουν ακόμη και τα φρύδια τους.
• Κατά τον Μεσαίωνα, η γυναικεία ομορφιά ιδανικοποιούνταν ως απαλή, πάλλευκη και παιδική. Η τριχοφυΐα στο πρόσωπο θεωρούνταν ανδρική ιδιότητα και συνδεόταν με τη μαγεία και τη διαβολική δύναμη. Η αποτρίχωση είχε περιοριστεί κυρίως σε πρακτικές που προωθούσαν οι ανώτερες τάξεις.
• Στην Αναγέννηση, οι τρίχες έγιναν και πάλι στόχος, με τις γυναίκες να ξυρίζουν το μέτωπό τους για να πετύχουν ένα «υψηλό» και ευγενές προφίλ που, πολλές φορές, τις έδειχνε τελείως φαλακρές. Ωστόσο, οι κοινωνικές αντιλήψεις έγιναν πολύ πιο αυστηρές κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, καθώς η πατριαρχική κουλτούρα ενίσχυσε την ιδέα της «καθαρής» και «άτριχης» θηλυκότητας.
• Στη Βικτωριανή εποχή, η παρθενία και η καθαρότητα ήταν ιδιαίτερα σημαντικές για τις γυναίκες. Η τρίχα στο πρόσωπο θεωρούνταν ένα σημάδι σεξουαλικής ωριμότητας και απορρίπτονταν έντονα.

Φρίντα Κάλο: Ένα κορίτσι με μουστάκι

Η Φρίντα Κάλο (1907-1954), η εμβληματική Μεξικανή ζωγράφος, είναι γνωστή όχι μόνο για την καλλιτεχνική της ιδιοφυΐα αλλά και για την αμφισβήτηση των κοινωνικών προτύπων ομορφιάς και θηλυκότητας. Η έντονη τριχοφυΐα της, ιδιαίτερα στα φρύδια και το ελαφρύ μουστάκι της, έγινε σύμβολο της αυθεντικότητάς της και κομμάτι της ταυτότητάς της. Η Φρίντα Κάλο δεν προσπάθησε να καλύψει ή να αφαιρέσει την τριχοφυΐα της, μια απόφαση που αμφισβητούσε τις πατριαρχικές αντιλήψεις για την εμφάνιση των γυναικών.

Η Φρίντα Κάλο συχνά παρουσίαζε τα φρύδια της σε αυτοπροσωπογραφίες της, δίνοντάς τους μια ξεχωριστή θέση στο έργο της. Τα παχιά, ενωμένα φρύδια της δεν ήταν απλώς φυσικό χαρακτηριστικό, αλλά και στοιχείο της αισθητικής της. Στη ζωγραφική της, αυτά τα φρύδια γίνονταν συχνά το κέντρο της προσοχής, ενώ σε κάποια έργα παρουσιάζονταν ακόμη και ως σύμβολα – όπως όταν τα μετέτρεψε σε φτερά πουλιού.

Η απόφασή της να διατηρήσει τη φυσική τριχοφυΐα της σε μια εποχή που το «ιδανικό» πρότυπο ομορφιάς πρότεινε λεία και άτριχη επιδερμίδα ήταν επαναστατική. Πολλοί ερμηνεύουν την επιλογή της ως πράξη αντίστασης στις κοινωνικές προσδοκίες και έκφραση της πολιτικής και καλλιτεχνικής της ανεξαρτησίας.

H εμφάνιση της Φρίντα Κάλο ήταν τολμηρή και συχνά προκαλούσε σχόλια. Κάποιοι θαύμαζαν τη διαφορετικότητά της, ενώ άλλοι εξέφραζαν αμηχανία ή αποδοκιμασία. Ωστόσο, η ίδια έδειχνε να αγκαλιάζει πλήρως τη μοναδικότητά της, αψηφώντας τις επικρίσεις. Σήμερα, η εικόνα της Φρίντα Κάλο έχει γίνει σύμβολο ενδυνάμωσης για πολλές γυναίκες που αμφισβητούν τα στερεότυπα ομορφιάς. Σε μια εποχή που τα πρότυπα είναι πιο ρευστά από ποτέ, η επιρροή της Φρίντα Κάλο φαίνεται ισχυρότερη. Τα φρύδια και το μουστάκι της παραμένουν ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα της δύναμης της γυναικείας ατομικότητας.

Οι τρίχες σήμερα

Από την εισαγωγή του πρώτου ξυραφιού για γυναίκες το 1915 μέχρι την επέλαση των σύγχρονων θεραπειών με λέιζερ, η τριχοφυΐα αντιμετωπίζεται κυρίως ως πρόβλημα που χρειάζεται άμεση και μόνιμη λύση. Σήμερα, οι γυναίκες που έχουν φυσική τριχοφυΐα στο πρόσωπο συχνά κρύβονται πίσω από προϊόντα που υπόσχονται «μεταξένια απαλότητα». Ωστόσο, η πίεση αυτή είναι κοινωνική, όχι φυσική.

Οι δερματολόγοι επισημαίνουν ότι η τριχοφυΐα στο πρόσωπο των γυναικών είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο και μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές, κληρονομικότητα ή άλλους παράγοντες. Παρόλα αυτά, η κοινωνική πίεση για την αποτρίχωση οδηγεί πολλές γυναίκες σε ακριβές και επώδυνες θεραπείες.

Η βιομηχανία καλλυντικών αποκομίζει τεράστια κέρδη από την αποτρίχωση. Επιβάλλει μία εικόνα γυναίκας που σχεδόν γυαλίζει σε όλες της τις επιφάνειες. Βομβαρδισμός από αμέτρητες διαφημίσεις που προωθούν τζελ, κρέμες, ξυραφάκια και λέιζερ με υποσχέσεις για «τέλεια» επιδερμίδα. Κι όμως, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια μικρή αλλά σημαντική αλλαγή: εταιρείες όπως η Billie και η Estrid παρουσιάζουν εικόνες γυναικών με φυσική τριχοφυΐα. Αυτή η νέα τάση προσπαθεί να εξομαλύνει το ταμπού, όμως παραμένει ακόμα στα σπάργανα. Από την άλλη δεν μπορεί κανείς να μην αναρωτηθεί αν πρόκειται για ειλικρινή προσπάθεια αλλαγής ή για μια έξυπνη στρατηγική που απλώς στοχεύει στο κέρδος από τη διαφορετικότητα.

Χάρναμ Καούρ: Ποιά είναι η «Γυναίκα με τα γένια»;

Η Χάρναμ Καούρ, είναι Βρετανίδα ακτιβίστρια, μοντέλο και ομιλήτρια, γνωστή για την αποφασιστικότητά της να σπάσει τα στερεότυπα γύρω από τη γυναικεία τριχοφυΐα. Γεννήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1990 στο Slough της Αγγλίας και έχει καταγωγή από οικογένεια Σιχ. Η Χάρναμ Καούρ πάσχει από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS), μια ορμονική διαταραχή που προκαλεί υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα και το πρόσωπο. Παρά τις δυσκολίες και το bullying που αντιμετώπισε, η Χάρναμ Καούρ αγκάλιασε τη μοναδικότητά της και έγινε σύμβολο αποδοχής και αυτοπεποίθησης, εμπνέοντας ανθρώπους παγκοσμίως.

Η ιστορία της έγινε παγκόσμια είδηση όταν, σε ηλικία 16 ετών, αποφάσισε να σταματήσει την αποτρίχωση. Αυτή η απόφαση ήταν το πρώτο βήμα της για να αγκαλιάσει την εικόνα της και να αποδείξει ότι η θηλυκότητα δεν καθορίζεται από εξωτερικές εμφανίσεις. Στις γεμάτες δύναμη ομιλίες της σε συνέδρια, εκδηλώσεις και σχολεία μιλά για την πορεία της προς την αποδοχή του εαυτού της, το bullying που υπέστη και τη σημασία της διαφορετικότητας ενώ έχει συνεργαστεί με οργανισμούς που προωθούν τη σωματική θετικότητα και την ψυχική υγεία.

Παράλληλα η Χάρναμ Καούρ έχει συμμετάσχει σε πολλές φωτογραφήσεις και επιδείξεις μόδας, σπάζοντας τα πρότυπα της βιομηχανίας. Το 2016 μπήκε στο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες ως η νεότερη γυναίκα με πλήρη γενειάδα, μια αναγνώριση που τη βοήθησε να αναδείξει περαιτέρω το μήνυμά της. Επίσης έχει εμφανιστεί σε ντοκιμαντέρ, άρθρα και τηλεοπτικές εκπομπές, προβάλλοντας το μήνυμά της για σωματική θετικότητα.

Γιατί τώρα;
Τι άλλαξε λοιπόν; Γιατί ξαφνικά η τρίχα στο πρόσωπο της γυναίκας γίνεται θέμα συζήτησης; Οι λόγοι είναι πολλοί και σύνθετοι:

• Κίνημα body positivity: Το κίνημα για την αποδοχή του σώματος έχει φέρει στο προσκήνιο την ανάγκη να αγαπήσουμε τον εαυτό μας όπως είμαστε, χωρίς να προσπαθούμε να ανταποκριθούμε σε ανέφικτα πρότυπα ομορφιάς.
• Φεμινισμός: Ο φεμινισμός έχει δώσει στις γυναίκες τη δύναμη να αμφισβητήσουν τα παραδοσιακά στερεότυπα και να επιλέξουν πώς θέλουν να παρουσιάζουν τον εαυτό τους. Eπιτέλους, το σύνθημα «Αξύριστες μασχάλες» της δεκαετίας του ‘70 τώρα γίνεται «Αξύριστο μουστάκι».
• Κοινωνικά μέσα: Τα social media έχουν δημιουργήσει πλατφόρμες όπου οι γυναίκες μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να υποστηρίξουν η μία την άλλη. Το καλό είναι ότι το κάνουν δημόσια.
• Αλλαγή της αντίληψης για την ομορφιά: Η ομορφιά δεν είναι πλέον ένα μονολιθικό ιδεώδες. Η ποικιλομορφία στην εμφάνιση γίνεται όλο και πιο αποδεκτή.

Μούσι για όλους και για όλες
Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι τρίχες στο πρόσωπο δεν θα είναι πηγή ντροπής αλλά προσωπικής επιλογής. Θα μπορούσαμε άραγε να δούμε μια εποχή που οι γυναίκες θα φοράνε μουστάκι όπως φορούν κραγιόν; Ή μήπως το στίγμα παραμένει τόσο βαθιά ριζωμένο που ο δρόμος προς την αποδοχή θα είναι αργός και επίπονος;

Η συζήτηση γύρω από τις τρίχες στο πρόσωπο δεν είναι απλώς αισθητική. Είναι ένα ζήτημα που αφορά την αυτοεκτίμηση, την αποδοχή και την ελευθερία των γυναικών να είναι ο εαυτός τους. Ίσως η επόμενη γενιά να μεγαλώσει σε έναν κόσμο όπου οι τρίχες δεν θα αποτελούν «πρόβλημα» αλλά απλώς μια επιλογή.

Μέχρι τότε, ας αφήσουμε χώρο για περισσότερη κατανόηση, λίγο χιούμορ και, γιατί όχι, έναν διάλογο που θα δώσει στις γυναίκες την ελευθερία να είναι ό,τι θέλουν, με ή χωρίς τρίχες.