Tι είναι το otjize, η κόκκινη πάστα με την οποία καλύπτονται οι γυναίκες της ερήμου

Από τα λουτρά με γάλα της Αρχαίας Ρώμης έως τους καθαρισμούς με ρυζόνερο των γκεϊσών, κάθε γωνιά του κόσμου κρύβει τη δική της ιεροτελεστία ομορφιάς. Σε πολιτισμούς που άντεξαν στον χρόνο, γυναίκες ανακάλυψαν μέσα στη φύση τα δικά τους καλλυντικά και δημιούργησαν μοναδικές ρουτίνες αυτοφροντίδας, πολύ πριν οι βιομηχανίες της ομορφιάς πλημμυρίσουν τα ράφια μας με κρέμες, τόνερ και σέρουμ. Συχνά, τα πιο μαγευτικά μυστικά ομορφιάς δεν βρίσκονται στα εργαστήρια, αλλά στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της γης, όπως στην άνυδρη γη της βόρειας Ναμίμπια.

Εκεί, οι γυναίκες της φυλής Χίμπα έχουν μετατρέψει την ομορφιά σε τελετουργία. Το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι το βαθυκόκκινο χρώμα σε μαλλιά και σώμα, που δεν αποτελεί απλώς ένα εντυπωσιακό θέαμα οπτικά, αλλά και σύμβολο θηλυκότητας, αυτοπεποίθησης και σύνδεσης με τη γη. Το μυστικό του της απόχρωσης αυτής κρύβεται σε ένα πανάρχαιο μείγμα, το otjize, που περιλαμβάνει έναν συνδυασμό βουτύρου, κόκκινης ώχρας – μιας φυσικής μεταλλικής σκόνης πλούσιας σε οξείδιο του σιδήρου – και αρωματικής ρητίνης, που συλλέγουν από τοπικά φυτά. Το αποτέλεσμα αν και μοιάζει με πηλό ή λάσπη, είναι μια κοκκινωπή απαλή, βουτυρένια πάστα που απλώνεται εύκολα στο δέρμα και στα μαλλιά. Η ώχρα προσφέρει φυσική αντηλιακή προστασία, λειτουργεί σαν αντιβακτηριδιακό φίλτρο και δίνει στο σώμα τους μια χαρακτηριστική κεραμιδί λάμψη, ενώ το βούτυρο ενυδατώνει σε βάθος, προστατεύοντας από τις σκληρές επιπτώσεις του ξηρού κλίματος.

Κάθε πρωί, οι γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας μαζεύονται σε μικρές ομάδες και ετοιμάζουν το μείγμα τους. Οι μεγαλύτερες διδάσκουν στις νεότερες πώς να πετύχουν τη σωστή αναλογία ανάμεσα στη βουτυρένια υφή και το ζωντανό κόκκινο χρώμα της ώχρας. Είναι μια στιγμή συντροφικότητας, δύναμης και γυναικείας ενότητας. Ταυτόχρονα είναι και ένα εθιμοτυπικό μετάδοσης γνώσης, σαν μια “σχολή ομορφιάς” που λειτουργεί εδώ και αιώνες χωρίς όμως καθρέφτες και προϊόντα του εμπορίου.

Το otjize έχει χαρακτηριστική μυρωδιά, μια γήινη, καπνώδη και ελαφρώς γλυκιά ευωδιά από τη ρητίνη των φυτών. Για τις γυναίκες Χίμπα, αυτή η μυρωδιά συνδέεται με την καθαριότητα, τη φρεσκάδα και την ωριμότητα. Επειδή το νερό είναι σπάνιο στην περιοχή κι οι γυναίκες δεν κάνουν συχνά μπάνιο με τον τρόπο που το γνωρίζουμε εμείς, το otjize λειτουργεί ως φυσικό καθαριστικό και αντιμικροβιακό προστατευτικό στρώμα. Έτσι, δεν μυρίζουν άσχημα, αντιθέτως, το άρωμα της ρητίνης γίνεται το φυσικό τους «άρωμα σώματος». 

Οι γυναίκες το απλώνουν με ευλάβια στο σώμα αλλά και στα μαλλιά τους, που έχουν συνήθως περίτεχνες, εντυπωσιακές κομμώσεις, ενώ ανάλογα το πως είναι καλυμμένα με το κόκκινο μείγμα, δηλώνουν ηλικία, οικογενειακή κατάσταση και κοινωνική θέση. Μάλιστα, ανανεώνουν το μείγμα καθημερινά και δεν το ξεπλένουν πλήρως, αλλά προσθέτουν νέα στρώση, διατηρώντας έτσι σταθερό το χρώμα και τη λάμψη. Το μείγμα συχνά απλώνουν και στα κοσμήματα τους, τα βραχιόλια και τα περιδέραια που φορούν, με αποτέλεσμα να υπάρχει χρωματική ομοιομορφία στην εμφάνισή τους.

Το otjize δεν είναι η μόνη ιδιαίτερη μπροστά στα δικά μας μάτια, συνήθεια των γυναικών αυτών: Αντί για νερό, χρησιμοποιούν καπνό και ατμό από αρωματικά βότανα, όπως ρητίνη ή φύλλα δέντρων, για να αρωματίσουν το σώμα και τα ρούχα τους, μιας και η πρόσβαση στο νερό είναι περιορισμένη.

Αυτή η συνεχής φροντίδα θεωρείται για την φυλή τους σημάδι ομορφιάς και κοινωνικού σεβασμού. Μια γυναίκα που φροντίζει το σώμα της με το otjize και καπνό, δείχνει ότι είναι περήφανη και ελκυστική.