Η μακροβιότερη βασίλισσα του κόσμου έχει και έναν ακόμη σημαντικό ρόλο, αυτόν της μητέρας
Βασίλισσα Ελισάβετ: Η μητέρα πίσω από το στέμμα, η σχέση με τα παιδιά της, οι φόβοι και οι αδυναμίες της.
Ζωή μοιρασμένη. Μια γυναίκα, δυο πρόσωπα. Το ένα φοράει ένα στέμμα με ιστορία 177 ετών, υποτάσσεται σε ένα εμβληματικό παρελθόν και μια μακρά παράδοση και υπηρετεί μια κληρονομιά που θεωρεί πολύ ανώτερη από την ίδια. Η βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ πειθάρχησε από νωρίς στον εαυτό της. Έμαθε από νωρίς να χειραγωγεί αισθήματα, ανησυχίες, ανασφάλειες και φόβους. Έμαθε να είναι… βασίλισσα. Στη συνείδηση των περισσοτέρων «απεικονίζεται» ως ένας άνθρωπος δυναμικός, μια γυναίκα που ασκεί εξουσία, μια γυναίκα που γνωρίζει τη θέση της και η πραγματικότητα είναι πως δεν άφησε ποτέ και σε κανέναν το περιθώριο να αμφισβητήσει τις ικανότητές της.
Η «άλλη» Ελισάβετ ερωτεύεται, κάνει παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα, λατρεύει τα σκυλιά, παθιάζεται με τα άλογα, αγαπάει την εξοχή, φοράει γαλότσες και κάνει περιπάτους στα χορταριασμένα και υγρά μονοπάτια της Σκωτίας, τρώει δημητριακά με γάλα για πρωινό… Η «άλλη» Ελισάβετ ονειρεύτηκε τη δική της οικογένεια και αναζήτησε τη θαλπωρή της. Ήθελε να γίνει μητέρα.
Η ιδέα να μεγαλώσει ένα παιδί, τη γέμιζε φόβο και αμφιβολίες. Ήταν και μια εποχή που το πεπρωμένο κάθε γυναίκας ήταν να γίνει μητέρα και να μεγαλώσει τα παιδιά της. Το δικό της πεπρωμένο, ακόμη πιο «ανηφορικό» μάλλον, το υπαγόρευε χωρίς περιθώρια επιλογής η ανάγκη διαδοχής στον θρόνο ενός ισχυρού έθνους. Και δεν ήταν οι ευθύνες ως κεφαλή του έθνους που την τρόμαζαν - για αυτό ήταν άριστα εκπαιδευμένη. Ήταν η ευθύνη της ως μητέρα, κάτι για το οποίο δεν είχε εκπαιδευτεί… καθόλου. Η δική της μαμά δεν της είχε δώσει ποτέ τέτοια καθοδήγηση. «Θα ήταν διαφορετική μητέρα για τα παιδιά της, αν είχε την ευκαιρία;», διερωτήθηκε κάποτε κάποιος από το στενό φιλικό της περιβάλλον. «Ο ρόλος την τρόμαζε, ήταν ένα "κεφάλαιο" που δεν είχε διδαχθεί από τη μητέρα της. Τα ίδια τα παιδιά της, η δική της πορεία στο δρόμο της μητρότητας, ήταν αυτά που τη βοήθησαν εν τέλει να απομακρύνει τους φόβους της», είχε πει ο ιστορικός και συγγραφέας του The Crown: The Official Companion, Ρόμπερτ Λέισι.
Γιατί η δημοφιλία της βασιλικής οικογένειας πέφτει όλο και περισσότερο στα τάρταρα;
Η, τότε-πριγκίπισσα, Ελισάβετ φέρνει στον κόσμο το πρώτο της παιδί, τον πρίγκιπα Κάρολο. Ο θάνατος του πατέρα της και η «κοσμοϊστορική» παραίτηση του θείου της από το θρόνο, θα φέρει το βαρύ στέμμα στα δικά της χέρια. Η χώρα θα μπει μπροστά από την οικογένεια, το καθήκον θα μπει μπροστά από οτιδήποτε τόλμησε να ονειρευτεί η Ελισάβετ ως οικογενειακή ζωή. Και είχε πολύ υψηλό το αίσθημα του καθήκοντος. Έτσι, ο πρίγκιπας Φίλιππος αναλαμβάνει τον ρόλο του γονέα και για τους δυο, εκείνος θα έπαιρνε τις οικογενειακές αποφάσεις. «Όταν η Ελισάβετ έγινε βασίλισσα μετά το θάνατο του πατέρα της, η αφοσίωσή της στο θεσμό της μοναρχίας και το καθήκον σήμαιναν ακόμη λιγότερο χρόνο για τα παιδιά της», έγραψε η ιστορικός και βιογράφος Σάλι Μπέντελ Σμιθ στο βιβλίο της ‘Πρίγκιπας Κάρολος: Τα πάθη και τα παράδοξα μιας απίθανης ζωής’. «Βασιζόταν όλο και περισσότερο στον σύζυγό της για να παίρνει τις σημαντικές οικογενειακές αποφάσεις και εξαρτιόταν από τις νταντάδες για να εξασφαλίζουν τους αρμονικούς ρυθμούς της καθημερινής ζωής».
Οι καθημερινές υποχρεώσεις ήταν πολλές, πολλά και τα ταξίδια και οι δημόσιες εμφανίσεις και οι περιοδείες… στις ελάχιστες ώρες που ήταν με τα παιδιά της, πόση τρυφερότητα μπορούσε να χωρέσει; «Ακόμη και όταν ήταν μαζί τους, δεν μπορούσε να δώσει τη ζεστασιά της μητέρας», λέει στη βιογραφία του πρίγκιπα Κάρολου ο Μάρτιν Τσάρτερις, πρώην σύμβουλος της βασίλισσας Ελισάβετ. «Η τρυφερότητα δεν ήταν το δυνατότερο σημείο της». Αυτό όμως δεν σήμαινε πως η βασίλισσα ήταν ψυχρή και άκαρδη.
Αντιθέτως. Αυτή, όμως, την προσέγγιση αποδεχόταν η «τάξη» της, αυτή ήταν η αρμόζουσα συμπεριφορά, ακόμη και στις ιδιωτικές της στιγμές. Σαν από μόνη της και ακούσια, είχε αποποιηθεί την τρυφερή της φύση. «Εκείνη και ο σύζυγός της έβλεπαν τα παιδιά τους μετά το πρωινό, και κατά το απογευματινό τσάι, αλλά όπως επιτάσσει και η θέση τους, κανείς από τους δυο δεν ήταν ιδιαίτερα ‘διαχυτικός’ σε συναίσθημα και αλληλεπίδραση με τα παιδιά», γράφει η βιογραφία.
Τα κινητικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η βασίλισσα Ελισάβετ δεν της επιτρέπουν να παραβρεθεί
Αναπόσπαστο κομμάτι των βασιλικών της καθηκόντων ήταν τα ταξίδια που ενίσχυαν τη δημόσια εικόνα της και έχτιζαν της διπλωματικές σχέσεις του παλατιού με τα ξένα κράτη. Η βασίλισσα Ελισάβετ II θα ήταν εκ των πραγμάτων μακριά από τα παιδιά της, πολλές φορά για μήνες ολόκληρους, όπως το 1953 που πραγματοποίησε μια εξάμηνη περιοδεία σε 13 χώρες της Κοινοπολιτείας. Ήταν μόλις 27 ετών και ως βασίλισσα ένοιωθε - ούτε λόγος - καθήκον της να κάνει αυτό το ταξίδι. Κάθε δεύτερη σκέψη αποδιωχνόταν. Ο πρίγκιπας Κάρολος ήταν πέντε ετών και η πριγκίπισσα Άννα τριών. Το τίμημα που πλήρωσε ήταν μεγάλο, αφού έχασε πολλά από τα «πρώτα» των παιδιών της. Στην αυτοβιογραφία του ο Κάρολος έγραφε, «ήταν αναπόφευκτο». Τα πρώτα του βήματα τα είδαν οι νταντάδες, όχι οι γονείς του.
Και μπορεί η πριγκίπισσα Νταϊάνα (και αργότερα η Κέιτ Μίντλετον και η Μέγκαν Μαρκλ) να έσπασαν το αυστηρό και αδιαπραγμάτευτο πρωτόκολλο και να έπαιρναν τα παιδιά μαζί τους στα ταξίδια τους, η βασίλισσα Ελισάβετ επέλεξε να τα αφήνει πίσω. Και δεν ήταν καπρίτσιο, ούτε εγωισμός. Δεν φοβόταν μήπως η παιδική, ανυπότακτη φύση προκαλέσει προβλήματα, φασαρία, κυνηγητό, «μη» και «άφησέ το»… Ανησυχούσε μήπως τα ταξίδια και οι συχνές αλλαγές περιβάλλοντος διαταράξουν τη «σταθερότητα» των πρώτων παιδικών χρόνων που θεωρούσε πολύ σημαντική. Και μόνο τις διαφορετικές χρονικές ζώνες να σκεφτεί κανείς, δύσκολα κατακρίνει την επιλογή της.
Με τη βασίλισσα να ταξιδεύει σε ξένες χώρες μακρινές, η ανατροφή των παιδιών της ανατέθηκε στις νταντάδες. Ο πρίγκιπας Κάρολος φέρεται να είπε κάποτε πως ήταν οι γκουβερνάντες και το προσωπικό του σπιτιού εκείνοι που τον μεγάλωσαν, του έφτιαχναν λιχουδιές, αλλά τον έβαζαν και τιμωρία, του έμαθαν πώς να παίζει, αλλά του δίδαξαν και πολλά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η βασίλισσα ήταν κακή μητέρα.
Μεγάλωσε τα παιδιά της με τον τρόπο που μεγάλωσε και η ίδια. «Είχε μεγαλώσει και η ίδια, τελικά, με αυτό το μοτίβο ‘ανατροφής’, με τους γονείς της να την αφήνουν στο σπίτι στα έμπειρα χέρια της γκουβερνάντας και να εμπιστεύονται την ακαδημαϊκή της εκπαίδευση σε οικιακούς δασκάλους», λέει ο Λέισι.
Εκτός από τις νταντάδες, υπήρχε και η γιαγιά… Πάντα υπάρχει μια γιαγιά δίπλα στα μικρά παιδιά, μια φιγούρα που λαμβάνει σχεδόν «μυθικές» διαστάσεις στο μυαλό τους. Λένε, άλλωστε, πως οι γιαγιάδες είναι οι ‘μαμάδες’ που έχουν μια δεύτερη ευκαιρία να μεγαλώσουν διαφορετικά ένα παιδί αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθόντος. Η βασιλομήτωρ, λοιπόν, έπαιξε τεράστιο ρόλο στην ανατροφή των παιδιών της Βασίλισσας Ελισάβετ Β' και μάλιστα ήταν εκείνη που στάθηκε πιο κοντά στον Πρίγκιπα Κάρολο που συχνά ένιωθε παραμελημένος.
«Τον επισκεπτόταν όταν ήταν στο οικοτροφείο στη Σκωτία και ενθάρρυνε περισσότερο από κάθε άλλον το ενδιαφέρον και την κλίση του για τις τέχνες», λέει η ιστορικός Καρολίν Χάρις. «Με τη βασίλισσα να έχει τόσες πολλές ευθύνες και υποχρεώσεις, η ευρύτερη οικογένεια, αλλά και το γενικότερο περιβάλλον, το προσωπικό του βασιλικού Οίκου, κλήθηκαν σιωπηρά να αντικαταστήσουν την πατρική και μητρική εικόνα».
Εγκαινιάστηκε γραμμή με το όνομά της
Ακριβώς επειδή η βασίλισσα Ελισάβετ II είχε ένα τόσο απαιτητικό πρόγραμμα, ανυπομονούσε πάντα για εκείνες τις μικρές «τρύπες» στον χρόνο που θα βρισκόταν κοντά στα παιδιά της επικεντρωμένη στο να είναι «απλά» η… μαμά. Όπως είχε πει ο Λόρδος Μάουντμπατεν, θείος του πρίγκιπα Φίλιππου, τα αγαπημένα βράδια της Ελισάβετ μέσα στη βδομάδα ήταν «τα ρεπό της Μέιμπελ», όταν δηλαδή η νταντά του Κάρολου και της Άννας έπαιρνε το διάλειμμά της.
«Όταν η νταντά Μέιμπελ ήταν εκτός υπηρεσίας, ήταν η ίδια η Ελίζαμπεθ που γονάτιζε πλάι στη μπανιέρα να πλύνει και να λούσει τα μωρά της, να τους διαβάσει παραμύθια και να τα κοιμίσει». «Και πάντα σηκωνόταν από το κρεβάτι τη νύχτα, αν αντιλαμβανόταν πως τα παιδιά της τη χρειάζονται», θα πει ο Λέισι.
Αν και πολλοί υποθέτουν, εύλογα, πως η βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ ήταν «απούσα» ως μητέρα και είχε αφήσει στην τύχη του προσωπικού της την ανατροφή των παιδιών της, εκείνη, πρακτικά, είχε μεγάλη συμμετοχή, δεδομένης της ηγετικής της θέσης. Είχε επιλέξει, μάλιστα, να θηλάσει η ίδια και τα τέσσερα παιδιά της, όπως είχε κάνει και η δική της μαμά για εκείνη.
Στις παλιότερες μοναρχίες, πριν τον 19ο αιώνα, οι βασίλισσες του Ηνωμένου Βασιλείου θήλαζαν μόνες τα παιδιά τους, μέχρι που ήρθε η βασίλισσα Βικτώρια για να «ανατρέψει» την τάση. Η Βικτώρια δεν έκρυψε ποτέ πως αντιπαθούσε τα καθήκοντα της μητέρας και τη μητρότητα γενικότερα, παρά το γεγονός πως είχε αποκτήσει εννέα παιδιά, και ενθάρρυνε κι άλλες γυναίκες της αριστοκρατικής τάξης να σταματήσουν τον θηλασμό.
Λεγόταν πως η Ελισάβετ «ξεχώριζε» τα δυο μικρότερα παιδιά της, μια θεωρία που «φούντωσε» ξανά το 2020, όταν, φαινομενικά, ο πρίγκιπας Άντριου γλίτωσε τους κεραυνούς της μητέρας του στην αποκάλυψη του σκανδάλου Τζέφρι Επστάιν. Αν η βασίλισσα ξεχώριζε πάντως στην «καρδιά» της κάποια από τα παιδιά της, ο λόγος, σύμφωνα με ιστορικούς και βιογράφους ήταν μάλλον η διαφορά ηλικίας που υπήρχε μεταξύ τους. Ο πρίγκιπας Άντριου είναι 10 ολόκληρα χρόνια νεότερος από τον πρίγκιπα Κάρολο, ενώ γεννήθηκε αφού η βασίλισσα Ελισάβετ βρισκόταν ήδη στο θρόνο οκτώ χρόνια, άρα και πιο «άνετη» και εξοικειωμένη με τα καθήκοντα και την απαιτητική θέση της. «Μπορούσε να ασχοληθεί περισσότερο μαζί του, αναπτύσσοντας με τον Άντριου μια πιο ουσιώδη σχέση», είχε πει ο Ρίτσαρντ Φιτζγουίλιαμς, βασιλικός σχολιαστής. Άλλοι πάλι σχολιαστές, παρομοίαζαν τη γέννηση του Άντριου και του Έντουαρντ ως μια δεύτερη ευκαιρία για τη βασίλισσα, τη «δεύτερη οικογένειά της», λόγω ακριβώς της ηλικιακής διαφοράς με τα αδέλφια τους και της εμπειρίας, πια, της Ελισάβετ.
Η «νέα πραγματικότητα» για την Ελισάβετ μετρούσε ήδη οκτώ χρόνια, είχε προσαρμοστεί, ήξερε, και τώρα ήταν έτοιμη να εκμεταλλευτεί την πολυτέλεια μιας άδειας μητρότητας, όπως τη δικαιούται κάθε εργαζόμενη γυναίκα που γίνεται μητέρα. Ένα χρόνο και λίγο ακόμα. «Στις αρχές του ’60 η βασίλισσα αποφάσισε πως, εφόσον ήταν συνεπής και είχε κάνει το καθήκον της απέναντι στη χώρα, μπορούσε να επωφεληθεί από 18 μήνες άδεια για να απολαύσει τη "δεύτερη οικογένειά" της, τους μικρούς πρίγκιπες Άντριου και Έντουαρντ που γεννήθηκαν το 1960 και το 1964 αντίστοιχα, λέει ο Λέισι.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, οι κάμερες του BBC μπήκαν στο «σπίτι» της βασιλικής οικογένειας για ένα – πρωτόγνωρο για τα χρονικά – ντοκιμαντέρ που άνοιγε παράθυρα στην καθημερινή ζωή του βασιλικού ζεύγους. Ο πρίγκιπας Άντριου ήταν παιδάκι και ο Έντουαρντ μωρό. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπε ο κόσμος τη βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ ως «μαμά». Που «έπαιζε και απολάμβανε χρόνο με τα παιδιά της, ανέμελη, χαλαρή, άνετη και χαμογελαστή», συμπληρώνει ο Λέισι. Η Ελισάβετ αγκαλιάζει τα παιδιά της, τα κρατά από το χέρι και κάνουν μαζί βόλτα στους κήπους, ήταν μερικές από τις γλυκές οικογενειακές στιγμές που κατέγραψαν, προς τέρψη και ενθουσιασμό όλων, οι κάμερες.
Όπως κάθε νέα μητέρα, η βασίλισσα ήθελε να ενημερώνεται για όλες τις νέες τάσεις στην ανατροφή των παιδιών, τα «πως», τα «γιατί» και τα «πότε». Όπως γράφει η Ίνγκριντ Σουάρντ στο βιβλίο της « My Husband and I: The Inside Story Of 70 Years Of Royal Marriage», η Ελισάβετ διάβαζε μανιωδώς γυναικεία περιοδικά πριν από τη γέννηση του νεότερου της, του πρίγκιπα Έντουαρντ.
Σε ένα από αυτά τα περιοδικά διάβασε μάλιστα για τα οφέλη της παρουσίας του πατέρα κατά τη διάρκεια του τοκετού. Ο Φίλιππος δεν της χάλασε το χατίρι… «Η βασίλισσα ήταν τότε 37 ετών. Του είχε ζητήσει να είναι δίπλα της. Διάβαζε τα άρθρα που τόνιζαν τη σημασία της συμμετοχής και τον υποστηρικτικό ρόλο του πατέρα στον τοκετό και είχε γοητευθεί από την πρωτοποριακή αυτή ιδέα. Έτσι ο Φίλιππος έγινε ο πρώτος ‘πατέρας’ στη σύγχρονη ιστορία – όχι μόνο του Παλατιού – που παρακολούθησε τον ερχομό του παιδιού του», γράφει η Σουάρντ.
Η βασίλισσα Ελισάβετ II δεν έδειχνε ιδιαίτερα ζεστή και τρυφερή ως μητέρα, αντιμετώπιζε τα συναισθήματα και το ένστικτό της με επιφύλαξη και φειδώ, αυτό είχε μάθει, έτσι διδάχθηκε, έτσι υπαγόρευε η θέση και η τάξη της. Κάτι που «ξένιζε» τον απλό παρατηρητή που δεν θα ξεχνούσε ποτέ τη στιγμή που εκείνη και ο πρίγκιπας Φίλιππος αντίκρισαν ξανά τον πεντάχρονο Κάρολο και την τρίχρονη Άννα μόλις επέστρεψαν μετά από έξι μήνες και μια περιοδεία σε 13 χώρες. Τα χαιρέτησαν δια χειραψίας.
Το μόνο που ο πρίγκιπας Κάρολος «έμαθε για την αγάπη από τη βασίλισσα και τον πρίγκιπα Φίλιππο ήταν η χειραψία», είχε πει η πριγκίπισσα Νταϊάνα και αναφέρει η Ίνγκριντ Σουάρντ στο βιογραφικό βιβλίο της «Prince Philip Revealed».
Η σχέση της βασίλισσας με τον μεγαλύτερο γιο της Κάρολο, ήταν περίπλοκη. Ο Κάρολος ήταν, προφανώς, ο διάδοχος και η ζωή του από μικρό αγόρι ήταν μια συνεχής «πρόβα» για τον μεγάλο ρόλο, κάτι που δημιουργούσε συνεχείς αντιπαραθέσεις και μια πολυεπίπεδη σχέση μεταξύ μητέρας και γιου. Ο ίδιος ο Κάρολος είχε περιγράψει τη μητέρα του ως «όχι τόσο αδιάφορη, όσο αποστασιοποιημένη».
Στην αυτοβιογραφία του το 1994, αποκαλύπτει επιπλέον πως υπήρχαν φορές που χρειάστηκε να κλείσει ραντεβού για να δει τη μητέρα του. Και ενώ ο Κάρολος αισθανόταν έτσι, η πριγκίπισσα Άννα και τα υπόλοιπα αδέρφια της, έδειχναν πιο υποστηρικτικά ως προς τη μητέρα τους.
«Εμείς ως παιδιά δεν ήμασταν πολύ απαιτητικά, με την έννοια ότι αντιλαμβανόμασταν τους χρονικούς περιορισμούς και τις ευθύνες που της τέθηκαν ως μονάρχη, τα πράγματα που έπρεπε να κάνει, τα ταξίδια που έπρεπε να κάνει», είχε πει η Άννα το 2002 μιλώντας στο BBC. «Αλλά σε καμία περίπτωση δεν σκεφτήκαμε, ούτε φευγαλέα, ότι εκείνη δεν νοιαζόταν για μας, δεν μας αγαπούσε με τον ίδιο τρόπο που αγαπάει κάθε άλλη μητέρα τα παιδιά της». «Και δεν πιστεύω πως θα βρει κανείς αποδείξεις που θα μπορούσαν να υπαινιχθούν έστω, το αντίθετο. Κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο», καταλήγει. Η πριγκίπισσα Άννα καταλάβαινε περισσότερο τα καθήκοντα της μητέρας της επειδή η σχέση της μαζί της είχε περισσότερη «δύναμη». Η Άννα ήταν ένας πιο ισχυρός και ανεξάρτητος χαρακτήρας από τον Κάρολο. Αγαπούσαν επίσης και οι δυο τα άλογα, κάτι που βοήθησε να «δεθούν» περισσότερο.
«Η πριγκίπισσα Άννα και ο Άντριου και ο Έντουαρντ έχουν πει πολλές φορές δημόσια πως δεν συμμερίζονται την κριτική που ασκούσε ο Κάρολος για την ανατροφή που είχαν όλοι ως παιδιά. Με την αγάπη της για τα άλογα, η Άννα ανέπτυξε μια ιδιαίτερα στενή σχέση με τη μητέρα της κατά την εφηβεία της. Στις συμβουλές για την ιππασία απαντούσε με συμβουλές για τη μόδα και το ντύσιμο», λέει ο Λέισι.
Ακόμη και στην προχωρημένη πια ηλικία της, η βασίλισσα Ελισάβετ εξακολουθεί να νοιώθει «άβολα» με τις επιδείξεις αγάπης από τα παιδιά της. Σε εκδήλωση για τα 92α γενέθλιά της στο Royal Albert Hall το 2018, ο Κάρολος πήρε το λόγο κάνοντας μια πρόποση για τη μητέρα του. Στην αρχή την προσφώνησε «Αυτή Μεγαλειότητα», όμως λίγο αργότερα την είπε «μαμά»! Στο άκουσμα της λέξης, τα μάτια της άνοιξαν διάπλατα από έκπληξη - και λίγο θυμό, ίσως; - ο αιφνιδιασμός της έφερε ευφορία και χαμόγελα στο ακροατήριο. Ήταν ξεκάθαρο πως δεν ενέκρινε τέτοιου είδους προσφωνήσεις δημόσια!
Οι φωτογραφίες με το «φύλλο συκής» που ανέβασε στο instagram
