Τα πανκ ροκ ρούχα της βασίλισσας στο The Favourite του Γιώργου Λάνθιμου

Μπορεί η ταινία «The Favourite (Η Ευνοούμενη)» του Γιώργου Λάνθιμου να σαρώνει τα βραβεία, να γεμίζει τις κινηματογραφικές αίθουσες όπου προβάλλεται, να είναι ήδη υποψήφια για δέκα Όσκαρ αλλά ο θόρυβος δεν λέει να κοπάσει. Το αντίθετο. Όλοι μιλάνε για τον Έλληνα που είδε την ιστορία του Αγγλικού Στέμματος αλλιώς, έβγαλε από την αφάνεια μια όχι και τόσο δημοφιλή βασίλισσα, την Άννα, και έστρεψε τα φώτα των προβολέων πάνω της, στη δυστυχισμένη ζωή της αλλά και στην σκληρή διαμάχη ανάμεσα στη στενή της φίλη Σάρα και τη φιλόδοξη νεαρή Αμπιγκέιλ Χιλ για το ποια από τις δύο θα κερδίσει την εύνοιά της. Όλοι μιλάνε για ένα Game of Thrones α-λα-Lanthimos.

Αυτές τις ημέρες στην καρδιά του Λονδίνου, στο ανάκτορο του Κένσινγκτον, εκεί που έζησαν, αγάπησαν και πληγώθηκαν αυτές οι τρεις γυναίκες, εκεί που τελικά πέθανε η βασίλισσα Άννα το 1714, εκεί που γυρίστηκαν πολλές σκηνές της «Ευνοούμενης», στους ίδιους αυτούς χώρους άνοιξε τις πύλες της μια μεγάλη έκθεση με τα κοστούμια της ταινίας που έφτιαξε η βραβευμένη ενδυματολόγος Σάντι Πάουελ – έχει ήδη τιμηθεί με τρία Όσκαρ για τις ταινίες «Ερωτευμένος Σαίξπηρ», «Νεαρή Βικτώρια» και «Aviator», ενώ έκανε τα κοστούμια σε μεγάλες παραγωγές όπως στις ταινίες «Κάρολ», «Σταχτοπούτα», «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης» κ.ά. 

Ωστόσο, ακόμη και για την Πάουελ η αντισυμβατική ματιά του Γιώργου Λάνθιμου στην απεικόνιση της προ-Γεωργιανής Αγγλίας του 1708 δεν ήταν και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο. Κατ' αρχάς ο προϋπολογισμός ήταν αρκετά χαμηλότερος από άλλες παραγωγές. Και μετά ήταν ο περιορισμένος χρόνος. Η ενδυματολόγος έπρεπε να παραδώσει 150 κοστούμια εποχής μέσα σε πέντε εβδομάδες.

Από την άλλη μεριά, ο Λάνθιμος δεν επέμεινε σε μια αυστηρή γραμμή όσον αφορά τα κοστούμια της ταινίας. Η μόνη οδηγία-συμβουλή που έδωσε ήταν να δει και να ξαναδεί την ταινία «Κραυγές και Ψίθυροι» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ένα σουηδικό δράμα που διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η Πάουελ έπρεπε λοιπόν να αυτοσχεδιάσει. Αντικατέστησε τα λαμπερά χρώματα των κοστουμιών της αριστοκρατίας της βασιλικής Αυλής με όλες τις αποχρώσεις του άσπρου-μαύρου. Έφτιαξε τα ρούχα του υπηρετικού προσωπικού με ύφασμα Ντένιμ –το γνωστό τζιν– και μεταχειρίστηκε υφάσματα από βινύλ στη θέση πολυτελών και ακριβών υλικών όπως το μετάξι και η δαντέλα. Έτσι, η αισθητική της ταινίας «The Favorite» έχει μια αντισυμβατική ενδυματολογική άποψη, «το πανκ ροκ της Βασιλικής Αυλής του 18ου αιώνα», όπως της αρέσει να λέει η Σάντι Πάουελ.

Το αθλητικό ντύσιμο της Σάρα

Μία από τις πιο εντυπωσιακές εμφανίσεις στην αρχή της ταινίας είναι αυτή της Σάρα (Ρέιτσελ Βάις): κρατάει όπλο και φοράει ένα σχεδόν αντρικό σύνολο - παντελόνι / σακάκι /μπότες, ένα κοστούμι κατάλληλο για ιππασία ή κυνήγι. Όμως δεν ήταν η αρρενωπότητα το στοιχείο που η ενδυματολόγος ήθελε να τονίσει στον χαρακτήρα της αλλά, αντιθέτως, να προβάλλει την εικόνα μιας χειραφετημένης γυναίκας με ρούχα που αντανακλούν την τόλμη και την αυτοπεποίθησή της – μια Κάθριν Χέμπορν στην αγγλική βασιλική Αυλή.

Επιπλέον η αυστηρότητα της ασπρόμαυρης παλέτας που κυριάρχησε σε όλη την ταινία –τα κοστούμια των αυλικών είναι επίσης μαυρόασπρα– ήταν μια σωτήρια λύση για μια ταινία όπως αυτή, με περιορισμένους οικονομικούς πόρους και ασφυκτικά χρονικά περιθώρια. 

Η βασίλισσα και οι ρόμπες της

Ήδη από τις πρώτες σκηνές της ταινίας βλέπουμε μια βασίλισσα με επιβαρημένη υγεία. Η Άννα υποφέρει από σοβαρά κινητικά προβλήματα και αρθρίτιδα – οι γιατροί σήμερα πιστεύουν ότι έπασχε από ερυθηματώδη λύκο. Επιπλέον η τραγωδία των επαναλαμβανόμενων αποβολών – έμεινε 18 φορές έγκυος αλλά έχασε και τα 17 παιδιά της. Το 18ο παιδί, ένα αγόρι, επέζησε, αλλά πέθανε κι αυτό σε ηλικία 11 χρονών – αποδυναμώνουν την ψυχική της ισορροπία, γίνεται βουλιμική, καταθλιπτική και ασταθής ψυχικά, μια βασανισμένη γυναίκα που αντιδρά σαν μικρό παιδί και υιοθετεί κουνελάκια στη θέση των νεκρών παιδιών της. Πώς αντιμετωπίζει λοιπόν αυτή η διαταραγμένη ψυχικά μονάρχης τη σκληρή και απαιτητική πραγματικότητα; Έχει κρίσεις ανασφάλειας, είναι νευρική και αμήχανη μπροστά στους αυλικούς και τους υπηκόους της, πράγμα που σημαίνει ότι απομονώνεται στα διαμερίσματά της και αφήνει ουσιαστικά τη διακυβέρνηση της χώρας στα χέρια της παιδικής φίλης και Ευνοούμενής της, Σάρα.

Ένα μεγάλο μέρος της ταινίας έχει γυριστεί στην κρεβατοκάμαρα του παλατιού όπου η Άννα περνάει πολύ χρόνο κλεισμένη και αποτραβηγμένη από τη ζωή, τυλιγμένη σε μια βαριά, τεράστια ρόμπα. Η Σάντι Πάουελ πιστεύει ότι αυτή η ρόμπα είναι ένα από τα σημαντικά ενδυματολογικά χαρακτηριστικά της ταινίας, καθώς συμβολίζει την εύθραυστη ψυχική και σωματική υγεία της βασίλισσας.

Συχνά, όσοι ζουν σε έναν φαύλο κύκλο με αρρώστιες, μοναξιά και μακρές περιόδους κατάθλιψης δεν θέλουν να κάνουν βήμα από το δωμάτιό τους και δεν έχουν καμιά επιθυμία να ντυθούν και να βγουν στον έξω κόσμο. Το μόνο που θέλουν είναι να μείνουν στο κρεβάτι τους με μια φαρδιά, ζεστή ζακέτα και μπόλικα ζαχαρωτά. Αυτή την αίσθηση ήθελε να δώσει η Πάουελ για την βασίλισσα Άννα αν και εκμυστηρεύτηκε ότι αγόρασε το ύφασμα της ρόμπας από έναν προμηθευτή που ουδεμία σχέση έχει με τον 18ο αιώνα: «Είναι διπλής όψης. Βελούδινο από τη μια πλευρά και εσωτερικά χρησιμοποίησα ένα κάλυμμα κρεβατιού από σενίλ με κυματιστές ραβδώσεις και απαλό χνούδι. Το βρήκα στο eBay. Έτσι η βασίλισσα φορούσε για ρόμπα ένα κάλυμμα κρεβατιού αγορασμένο από το eBay!».

Ο Χάρλεϊ πηγαίνει στο χορό

Στο «The Favourite» είναι εμφανής η πρόθεση του Γιώργου Λάνθιμου να ανατρέψει τους ρόλους των φύλων κι έτσι οι άνδρες εμφανίζονται ιδιαίτερα περιποιημένοι, με βαρύ μακιγιάζ και περίτεχνες περούκες, στολισμένοι σαν παγώνια. Αντιθέτως οι γυναίκες έχουν απλά χτενίσματα και ελάχιστο μακιγιάζ. «Μια μέρα» θυμάται η ενδυματολόγος «βάλαμε λίγο κονσίλερ κάτω από τα μάτια της Έμα Στόουν. Ο Λάνθιμος την γύρισε πίσω και μας ζήτησε να το βγάλουμε».

Η επιτηδευμένη εμφάνιση και η έκδηλη ματαιοδοξία στο ντύσιμο των ανδρών κάνει τον Νίκολας Χουλτ, που ενσαρκώνει τον δανδή Χάρλεϊ, αλλά και τους υπόλοιπους αξιωματούχους του παλατιού να δείχνουν γελοίοι και υπερφίαλοι.

Ωστόσο, οι σκηνές του χορού αναδεικνύουν τις αρετές της Πάουελ, τη δημιουργική προσέγγιση και την επινοητικότητά της αλλά και την ικανότητα να δημιουργήσει την αίσθηση της βασιλικής μεγαλοπρέπειας με έναν τόσο χαμηλό προϋπολογισμό.

Όπως λέει η ίδια, βρήκε τυχαία σε ένα φτηνό μαγαζί ένα μεγάλο τόπι ύφασμα από μαύρο βυνίλ κοπής λέιζερ. Το εφάρμοσε στα κοστούμια για να τους δώσει περίγραμμα, μετά το αντέγραψε σε βαμβακερό ύφασμα που κόπηκε κι αυτό με λέιζερ για να δημιουργήσει την αίσθηση της δαντέλας. Κι έτσι κατάφερε με αυτό το ρολό υφάσματος να ντύσει στην κυριολεξία ολόκληρη τη βασιλική Αυλή.

Η αναρρίχηση της Αμπιγκέιλ

Για να αντισταθμίσει την άχρωμη παρουσία των παλατιανών και των αξιωματούχων της Αυλής, η Πάουελ χρησιμοποίησε διαφορετικές υφές και σχέδια για να δώσει την αίσθηση της πολυτέλειας και του μεγαλείου. Ένα από τα κορυφαία ρούχα στο «The Favourite» είναι αυτό που φοράει η Αμπιγκέιλ προς το τέλος της ταινίας όταν πια έχει διεκδικήσει και κατακτήσει αυτό που πιστεύει ότι δικαιούται σαν νόμιμο δικαίωμά της. Όμως έτσι όπως τη βλέπουμε με το βαρύ μακιγιάζ στο πρόσωπό της –το οποίο περιλαμβάνει κι ένα αστέρι ζωγραφισμένο στο μάγουλο– και το προκλητικό ασπρόμαυρο φόρεμά της, η Αμπιγκέιλ δείχνει πόσο μεγάλη είναι η απόσταση που τη χωρίζει από την αντίζηλό της, τη Σάρα.

Η αλήθεια είναι ότι και η ίδια διένυσε μια μεγάλη απόσταση. Αναρριχήθηκε κοινωνικά, έφτασε εκεί που απελπισμένα ήθελε να φτάσει και πήρε αυτό που απελπισμένα ήθελε να πάρει: πλούτη και δύναμη. Όμως στην περίπτωσή της επιβεβαιώνεται ότι τα χρήματα και η εξουσία δεν είναι συνώνυμα του καλού γούστου.

Οι υπηρέτριες φοράνε τζιν

Ένα άλλο παράδειγμα της δημιουργικότητας της Σάντι Πάουελ ήταν ο τρόπος που έφτιαξε τα κοστούμια για τις υπηρέτριες και τις μαγείρισσες του παλατιού. Όταν η Αμπιγκέιλ φτάνει εξαθλιωμένη στη βασιλική Αυλή, τη βάζουν να τρίβει τα πατώματα με μια σκληρή βούρτσα. Τα ρούχα της, όπως και των υπόλοιπων υπηρετριών, είναι φτιαγμένα από ύφασμα ντένιμ, με αυτό που γίνονται σήμερα τα τζιν.

«Είχα έναν προμηθευτή που ανακάλυψε και αγόρασε όλα τα τόπια ντένιμ που βρήκε στην περιοχή» εξηγεί η Πάουελ. «Ήταν πραγματικά υπέροχο γιατί είχα στη διάθεσή μου όλες τις αποχρώσεις του τζιν, μερικά από τα τόπια ήταν πετροπλυμμένα άλλα ήταν σαν φθαρμένα, πράγμα που μας βοήθησε να φτιάξουμε τα κοστούμια για αυτές τις σκληρά εργαζόμενες γυναίκες του παλατιού».

Η πανοπλία

Κάποια απογεύματα η Άννα και η Σάρα συναντιούνται για να πάνε για ιππασία. Πριν ξεκινήσουν για τη βόλτα τους, η Σάρα βοηθάει τη βασίλισσα να φορέσει την ειδική στολή, ένα είδος βαριάς και άκαμπτης πανοπλίας από μέταλλο και δέρμα που είχε σκοπό να κρατάει την Άννα όρθια πάνω στη σέλα του αλόγου. Σε μια συναρπαστική επίδειξη της πολύπλοκης σχέσης που έχουν οι δύο γυναίκες, ο Λάνθιμος βάζει τη Σάρα να σφίγγει σφιχτά τα κορδόνια της στολής –προηγουμένως έπρεπε να μετρηθούν ακριβώς για να ταιριάξουν στο σώμα της Ολίβια Κόλμαν, μια διαδικασία που μοιάζει σχεδόν με την τοποθέτηση της ιπποσκευής σε ένα άλογο–, το χαλινάρι, τη σέλα, τα ηνία και οτιδήποτε είναι απαραίτητο για την καθοδήγησή του.

Η Σάντι Πάουελ βρίσκει αυτή τη σκηνή μια από τις πιο δυνατές στιγμές της ταινίας: «Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι εξουσίας αυτό που διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας, όλη αυτή η ιστορία της σύγκρουσης ανάμεσα στις τρεις γυναίκες. Η Σάρα εδώ έχει τον έλεγχο και το δείχνει ενώ η βασίλισσα, αφοπλισμένη, δεν φέρνει καμία αντίσταση στην ισχυρή φίλη της έτσι όπως η τελευταία τραβάει και δένει σφιχτά τα κορδόνια σχεδόν φυλακίζοντας την Άννα μέσα στην ασφυκτική πανοπλία. Η τέλεια υποταγή».

---

Info: «The Favourite, Costume Display», Kensington Palace, Μέχρι τις 10 Μαρτίου 2019