Endyma: Η μεγαλύτερη συλλογή ρούχων του Helmut Lang βρίσκεται στα Εξάρχεια

Είναι από αυτές τις ιστορίες που διαβάζεις, σε συνεπαίρνουν και ξαφνικά συνειδητοποιείς πως συμβαίνουν δίπλα σου, στα ίδια μέρη που περπατάς καθημερινά και εργάζεσαι. Για το Endyma και τη μεγαλύτερη αρχειακή συλλογή ρούχων του οραματιστή Αυστριακού σχεδιαστή μόδας Helmut Lang είχα διαβάσει σε τίτλους και αναφορές σε μεγάλα ξένα περιοδικά αλλά «ξύνοντας την επιφάνεια» (και δεν μένοντας μόνο στους τίτλους)  ποτέ δεν περίμενα ότι πίσω της θα βρισκόταν ένας νεαρός Έλληνας και ένα showroom στο κέντρο της Αθήνας.

Ο Μιχαήλ Καρδαμάκης, αθόρυβα και μεθοδικά, έχει χτίσει τα τελευταία χρόνια μία μοναδική –μουσειακού επιπέδου- συλλογή με vintage ρούχα του σχεδιαστή-καλλιτέχνη Helmut Lang, με περισσότερα από 1. 400 κομμάτια να ταξιδεύουν σε αγοραστές, εκθέσεις και φωτογραφίσεις σε όλο τον κόσμο. Το λες και επίτευγμα.

Κάτω από την ίδια στέγη, showroom και warehouse, βρίσκουμε την Ιωάννα Παπάζογλου, με το δικό της Critical Store, ένα online store (και κάτι πέρα από αυτό) που αναδεικνύει νέα brands από Έλληνες σχεδιαστές και σε πλήρη αρμονία με τις δραστηριότητες του project Endyma.

Ο Μιχαήλ και η Ιωάννα μας μίλησαν για το Endyma, τον Helmut Lang, το Critical Store και πολλά άλλα ενδιαφέροντα γύρω από τον κόσμο της μόδας.

Η πρώτη, εύλογη φαντάζομαι, ερώτηση που θα έκανε κάποιος. Πώς ένας άνθρωπος από την Ελλάδα ξεκινάει τη μεγαλύτερη archival συλλογή με ρούχα του σχεδιαστή Helmut Lang; Kαι σαν δεύτερη ερώτηση, ποιο είναι το background σου;

Μιχαήλ: Μεγάλωσα στην Αθήνα και στα 17 μου πήγα στην Αγγλία για να σπουδάσω Ιστορία της Τέχνης. Οι αναμνήσεις μου από την Ελλάδα σαν έφηβος είναι κάπως γλυκόπικρες, ήμουν σίγουρος για το ποιος δεν θέλω να γίνω, πολύ πριν καταλάβω ποιος είμαι! Ταυτόχρονα είχα μια μόνιμη επιθυμία να βρω ρούχα που με εκφράζουν. Με αυτό το αίσθημα προσμονής ανακάλυψα τη μόδα μέσω online forum και από εκείνη τη στιγμή έγινε το μόνο μου ενδιαφέρον. Παράλληλα, η Ιστορία της Τέχνης με πήγαινε σε μια πιο αναλυτική/θεωρητική κατεύθυνση και άρχισα να επικεντρώνω τις εργασίες μου γύρω από τη μόδα και τα ρούχα. Στον ελεύθερο μου χρόνο άρχισα να πουλάω ρούχα από vintage shops και να γράφω λεπτομερείς περιγραφές επηρεασμένες από τις σπουδές μου. Σιγά-σιγά το reselling έγινε η κύρια πηγή εσόδων μου, και όταν αποφοίτησα το 2013 αποφάσισα να το κάνω full-time. Κάποια στιγμή ανακάλυψα τον Helmut Lang και μερικά χρόνια μετά αποφάσισα να ιδρύσω το Endyma. Χωρίς να καταλάβω ακριβώς γιατί, άρχισα να αγοράζω πολύ περισσότερα κομμάτια από αυτά που μπορούσα να πουλήσω, και πλέον το Endyma τρέχει εν μέρει σαν κατάστημα αλλά κυρίως σαν αρχείο/resource με μόνιμη συλλογή.

Κάτω από τον ίδιο φυσικό χώρο, «τρέχει» και το online Critical Store. Πες μας μερικά πράγματα για το Critical Store.

Ιωάννα: Το Critical είναι ένα online store που γεννήθηκε το 2018 από την επιθυμία μου να παρουσιάσω ένα κομμάτι της σύγχρονης Ελληνικής μόδας που με ενδιαφέρει αλλά σε ένα μεγάλο βαθμό είναι αφανής. Προσπαθώ οι επιλογές μου να λειτουργούν ως «αντίδοτο» στη πολύ περιορισμένη αγορά της μόδας στη Ελλάδα που κινείται ως επί το πλείστων γύρω από τις αλυσίδες καταστημάτων της Ερμού και μετρημένους λίγους designers που κάνουν ρούχα είτε βγαλμένα από καλοκαιρινές διακοπές, είτε grande φορέματα για γάμους. Σχεδιαστικά αν το δούμε και μόνο, αν κάνεις στην άκρη τα παραπάνω γιατί δεν σε αντιπροσωπεύουν και δεν είναι για σένα σου μένει μόνο το vintage για να ντυθείς στην Ελλάδα. Δεν υπάρχουν πολλά παραπέρα. Εγώ και οι άνθρωποι που ξέρω δεν είμαστε σε μόνιμες διακοπές, κινούμαστε πολύ, εργαζόμαστε, ταξιδεύουμε, καθόμαστε σε βρώμικα παγκάκια σε μία πόλη που σε θέλει μονίμως alert. Τα ρούχα που υπάρχουν στο Critical είναι φτιαγμένα για μία τέτοια ζωή.

Μιχαήλ, η έμφασή σου στο Endyma είναι κυρίως γύρω από τον Helmut Lang. Τι σημαίνει για εσένα ο Αυστριακός σχεδιαστής / καλλιτέχνης και ποια η επίδρασή του στον χώρο της μόδας; Υπάρχουν φάσεις της καριέρας και του καλλιτεχνικού του έργου που βρίσκεις μεγαλύτερο ενδιαφέρον;

Μιχαήλ: Ο Helmut Lang είναι από τους σχεδιαστές που διαμόρφωσε το λεξιλόγιο της μόδας σήμερα. Υπάρχουν όχι μόνο iconic σχέδια του τα οποία πλέον βρίσκονται σε μουσεία, αλλά και μια γκάμα απλών καθημερινών προϊόντων των οποίων η επιρροή είναι τεράστια αν και όχι τόσο προφανής. Ο Lang ήταν από τους πρώτους σχεδιαστές που επιχείρησε σοβαρά να δημιουργήσει αντρικά ρούχα για γυναίκες, διατηρώντας την λειτουργικότητα, τις αυστηρές αναλογίες και το sartorial χαρακτήρα του παραδοσιακού tailoring. Ήταν επίσης πρωτοπόρος στα basics και τζιν, χρησιμοποιώντας στρατιωτικούς καμβάδες, χιλιοπλυμμένα jerseys και βαρύ ιαπωνικό raw denim, μια δεκαετία πριν η υπόλοιπη βιομηχανία καταλάβει την έννοια του ‘designer basic’ σαν κατηγορία προϊόντος. Η δουλειά που έκανε ο Lang σαν product designer καθημερινών ρούχων είναι πλέον τόσο διαδεδομένη που είναι σχεδόν αόρατη. Θεωρείται όμως καταλυτική για την πορεία πολύ μεγαλύτερων εταιριών οι οποίες μεταφέρανε την αισθητική του παντού, όπως η Gap και η Diesel με τα τζιν τους, ή η Zara με τα ρούχα γραφείου.

Κάθε φάση του έργου του έχει έντονες διαφορές από την προηγούμενη και τις εκτιμώ για διαφορετικούς λόγους. Στις αρχές των 90s τα ρούχα του έχουν ένα clubwear χαρακτήρα, με μια ιδιαίτερη έμφαση στα φτηνά διαφανή συνθετικά υφάσματα τα οποία παραδοσιακά χρησιμοποιούνται για εσώρουχα και φόδρες. Στα late 90s η δουλειά του αποκτά μια τρομερή απλότητα και γραμμικότητα που θυμίζει workwear και στρατιωτικά ρούχα δεκαετιών. Στα 00s η δουλειά του γίνεται πιο περίπλοκη, deconstructed και απρόβλεπτη, και για εμένα έχει τεράστια αξία ως visual art αλλά όχι τόσο ως χρηστικό design.

Ιωάννα, πες μας για τους σχεδιαστές/brands με τους οποίους συνεργάζεσαι εσύ για το Critical.

Ιωάννα: Στο Critical η έμφαση βρίσκεται κυρίως στο παρόν. Σε αντίθεση με τον Μιχαήλ ο οποίος προσεγγίζει τη συλλογή του από τη θέση της 90s πρωτοπορίας, εγώ δουλεύω με βάση το σύγχρονο Zeitgeist. Οι σχεδιαστές στο Critical φτιάχνουν ρούχα του καιρού μας όσον αφορά και τις αντοχές, και το ύφος αλλά - αν θες - και τις τιμές. Προτείνουμε καθημερινά ρούχα τα οποία είναι καλοραμμένα, έχουν κάτι ξεχωριστό και δεν είναι πανάκριβα.

Δουλεύω με τους Serapis, ένα brand πίσω από το οποίο είναι μία καλλιτεχνική κολεκτίβα και φτιάχνουν συλλογές που λειτουργούν σχεδόν ως προέκταση του δημιουργικού τους κόσμου. Τα σχέδια τους γιατί έχουν κάτι πολύ εικαστικό και ταυτόχρονα είναι πολύ φρέσκα ως streetwear. Έχουν χρώμα, swag και ξεχωρίζουν. Οι Moxha έχουν διαμορφώσει την surf/street αισθητική μιας Αθηναϊκής γειτονιάς με το χιούμορ τους και το ρετρό playfulness των ρούχων τους. Επίσης, με την Sofia Metsoviti, μία πολύ ιδιαίτερη φωνή που έχει δημιουργήσει το καλύτερο denim collection που έχει δει η ελληνική μόδα και μπλέκει σκληροτράχηλα υφάσματα και αναφορές workwear με μία ανήσυχη club αισθητική που νομίζω αντικατοπτρίζει τρομερά τη διάθεση της εποχής.

Υπάρχουν και άλλες συνεργασίες που θα ξεδιπλώσουμε σιγά σιγά… Μία από αυτές θα είναι με την drag performer Daglara. Θα είναι κάτι πολύ ξεχωριστό καθώς θα γίνουν διαθέσιμα στο site επιλεγμένα σχέδια που σχεδιάζει και κατασκευάζει πλήρως η ίδια. Κάτι που δεν ξέρει ο κόσμος είναι ότι έχοντας σπουδάσει στην Αμβέρσα, το command που έχει στη κατασκευή του ρούχου είναι σπάνιο. Σύντομα θα μπορέσουμε να το δείξουμε.

Εκτός του Helmut Lang, Μιχαήλ, διαχειρίζεσαι και μία εξίσου προσεκτικά επιλεγμένη συλλογή με πρώιμα κομμάτια του Raf Simons και της Burberry Prorsum. Υπάρχει κάποια κοινή συνισταμένη μεταξύ αυτών των συλλογών;

Μιχαήλ: Ο Raf Simons και η Burberry του Christopher Bailey αποτελούν δύο τελείως διαφορετικές φωνές από αυτή του Helmut Lang, και αυτό είναι ένας από τους λόγους που μου αρέσουν. Ο Raf έχει μια τρομερή εμμονή με αυτό το ‘κάτι’ του σύγχρονου άντρα, και σχεδόν κάθε του συλλογή στήνει διηγήσεις γύρω από την εφηβεία, την ενηλικίωση και την ανάγκη της διακήρυξης μιας νέας αντρικής ταυτότητας σε μια εποχή οπού η παραδοσιακή εικόνα του άντρα φαντάζει ετεροχρονισμένη με την πραγματικότητα. Η δουλειά του έχει τεράστια αξία σαν έκφραση, αλλά συχνά δεν με ικανοποιεί από άποψη κατασκευής και ποιότητας – ο Raf ήτανε άλλωστε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας για πολλά χρόνια πριν αναγνωριστεί από τη βιομηχανία.

Η Burberry, από την άλλη, αντιπροσωπεύει μια κάπως trash/ρομαντική αισθητική η οποία πραγματοποιείται μέσα από φανταστικά υφάσματα και μια σπάνια εμμονή με τις λεπτομέρειες του ρούχου. Ακόμα και τα κουμπιά/φερμουάρ άλλαζαν για κάθε συλλογή. Το έργο του Bailey είναι μια από τις πιο ειλικρινείς και εμπεριστατωμένες εκφράσεις της πολυτελείας που έχω δει, και αυτό διαφοροποιεί την Burberry από πολλά άλλα παρόμοια lux ονόματα. Αυτό είναι για εμένα ένα ευχάριστο διάλειμμα από την αυστηρότητα του Lang.

Πίσω στην αρχειακή συλλογή του Helmut Lang. Δεν μιλάμε για μερικά κομμάτια, αν αναρωτηθεί κάποιος, αλλά για μία συλλογή που ίσως ξεπερνάει τα χίλια. Πώς το κατάφερες αυτό μέσα σε λίγα χρόνια;

Μιχαήλ: Αυτή τη στιγμή ο αριθμος είναι γύρω στα 1,400! Το showroom είναι εδώ και περίπου 2 χρόνια over capacity και συνήθως ο χώρος είναι ένα χάος. Το πως συνέβη αυτό μπορώ να τα εξηγήσω με δυο τρόπους: Αφ’ ενός το όλο project είναι 100% sustainable και ότι χρήματα βγαίνουν επιστρέφουν στην συλλογή. Από την άλλη, είμαι σαν άνθρωπος τελειωμένος hoarder, και απολαμβάνω ιδιαίτερα το να δημιουργώ τυπολογίες/συσχετισμούς μεταξύ παρόμοιων αντικειμένων. Κατά κάποιον περίεργο τρόπο, όλο αυτό βγάζει νόημα.

Όσον αφορά τα acquisitions, όταν άρχισα μέρη όπως το eBay ήταν πράγματι ένας παράδεισος για late 90s vintage όπως ο Helmut Lang και ο Raf Simons. Πλέον όμως υπάρχει τέτοιο ενδιαφέρον που τα καλά κομμάτια δε βρίσκονται πια τόσο εύκολα. Μετά από 5 χρόνια έχω πλέον άκρες που μου επιτρέπουν το να βρω κομμάτια σε απρόσμενα μέρη, αλλά και ο κόσμος με βρίσκει μέσω google και social media. Επίσης κάνω πολλές ανταλλαγές με στυλίστες, άλλους συλλέκτες κλπ. Το σίγουρο είναι πως τα καλά deals είναι πλέον offline.

Πώς διαχειρίζεσαι πλέον αυτή τη συλλογή; Για εμπορικούς σκοπούς, για εκπαιδευτικούς ή ακόμα και για μουσειακούς-αρχειακούς σκοπούς; Έχω δει μέρη της να ταξιδεύουν ανά τον κόσμο σε μουσεία και ιδρύματα, εκτός από fashion stores…

Προσπαθώ να κάνω λίγο απ’ όλα. Το εμπορικό κομμάτι είναι πολύ σημαντικό γιατί έτσι το project παραμένει βιώσιμο, αλλά οι εκπαιδευτικές και αρχειακές δραστηριότητες είναι η πλευρά της δουλειάς που θεωρώ πως έχει μεγαλύτερο social value και είναι εν τέλει αυτή που με σώζει. Αισθάνομαι πολύ τυχερός που μια στις τόσες μου δίνεται η ευκαιρία να δείξω τη συλλογή εκτός Ελλάδας. Ακόμα και όταν πρόκειται για κάποιο pop-up με αντικείμενα προς πώληση, πάντα προσπαθώ η παρουσίαση να έχει ένα εκθεσιακό χαρακτήρα με πολλές ιστορικές πληροφορίες και ανάλυση.

Ιωάννα, εσύ πώς θα ήθελες να εξελιχθεί το Critical Store; Θα δουλεύατε και με ξένα brands ή το βλέπεις σαν πλατφόρμα για Έλληνες σχεδιαστές μόνο;

Ιωάννα: Το Critical βασίζεται σε μία λογική community και θρέφεται μεταξύ φίλων και ανθρώπων που σκέφτονται κοντά ο ένας με τον άλλο. Με τους σχεδιαστές που έχω στο Critical είμαστε φίλοι και επικοινωνούμε σε προσωπικό επίπεδο. Για την ταυτότητα του store όμως δεν υπάρχει προδιαγραφή να μείνει για πάντα ελληνικό με αμιγώς Έλληνες σχεδιαστές, δεν υπογράφω αυτή την κατηγοριοποίηση. Μπορεί να φιλοξενήσει στο μέλλον οτιδήποτε έχει μία γνήσια design κατεύθυνση που αφορά τη ζωή μας στην Αθήνα και μας κεντρίζει το ενδιαφέρον.

https://endyma.com
https://www.critical-store.com