Γιαπωνέζικη Πρωτοπορία, χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια και Ηλεκτρικό Φόρεμα
Αν θέλουμε να μιλάμε για μεταμοντέρνα Χριστούγεννα...
Η Ατσούκο Τανάκα δημιούργησε το Ηλεκτρικό Φόρεμα το 1956 για να συμβολίσει μια νέα, φωτεινή αρχή.
Electric dress (Atsuko Tanaka, 1956): «Κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από φωτιστικά λαμπιόνια κάθε μεγέθους, χρώματος και σχήματος που συνδέονται με μια πληθώρα ηλεκτρικών καλωδίων, όταν εκτίθεται μη φορεμένο θυμίζει μεταμοντέρνο χριστουγεννιάτικο δέντρο».
Η Ατσούκο Τανάκα (1932-2005) γεννήθηκε στην Οσάκα της Ιαπωνίας και σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών του Κιότο. Το 1955 προσχωρεί στο κίνημα Γκουτάι (Gutai group), μεταπολεμικό γιαπωνέζικο αβανγκάρντ κίνημα με επιρροές από το Neo-Dada κα την αφηρημένη τέχνη (abstractionism). Η θεωρία που κομίζει αφορά τη «δημιουργία πραγμάτων τα οποία δεν έχουν ποτέ πριν υπάρξει».
Οι καλλιτέχνες του Gutai group είναι οι πρώτοι που φέρνουν στο προσκήνιο ένα είδος τέχνης το οποίο αφορά τη φυσική εμπλοκή του δημιουργού και των πράξεών του μέσα στο συνολικό έργο του: Είναι οι πρωτοπόροι εμπνευστές των happenings και αυτού που σήμερα είναι γνωστό ως performance art.
Τα έργα της Τανάκα είναι αφηρημένες δημιουργίες που απορρίπτουν τη συμβατική οπτική της τέχνης˙ περιλαμβάνουν ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις και δρώμενα. Το πιο γνωστό της έργο, το Ηλεκτρικό Φόρεμα (Electric dress, 1956), το εμπνεύστηκε από μια φαρμακευτική διαφήμιση φωτισμένη με λάμπες νέον: Ξεκίνησε να το οραματίζεται το 1954, σχεδιάζοντας σε ένα μικρό σημειωματάριο ένα ιδιαίτερα προφητικό σκίτσο ως προς τη συσχέτιση μεταξύ μιας ηλεκτρικής καλωδίωσης και του κεντρικού νευρικού συστήματος του ανθρώπινου σώματος.
Κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από φωτιστικά λαμπιόνια κάθε μεγέθους, χρώματος και σχήματος που συνδέονται με μια πληθώρα ηλεκτρικών καλωδίων, όταν εκτίθεται μη φορεμένο θυμίζει μεταμοντέρνο χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Η Τανάκα, προσαρμόζοντας το γιαπωνέζικο κιμονό με τη βιομηχανική τεχνολογία, αναδεικνύει τη μετάβαση της παραδοσιακής ιαπωνικής κοινωνίας στον μοντέρνο κόσμο και την αστικοποίηση. Όταν το φοράει η ίδια για πρώτη φορά, μοιάζει σαν καλύπτεται από ένα είδος φωτισμένης μπούρκας˙ τα μόνα ορατά μέρη του σώματός της είναι το πρόσωπο και τα χέρια της. Καθώς ανάβει τον διακόπτη, δηλώνει έντρομη: «Έχω αυτήν τη φευγαλέα σκέψη: κάπως έτσι αισθάνεται ένας θανατοποινίτης;».
Άλλωστε ο σκοπός του Γκουτάι γκρουπ είναι ακριβώς αυτός: Να σπάσει τους δεσμούς με το σκοτεινό παρελθόν, να θολώσει τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής στη μεταπολεμική Ιαπωνία και να αφήσει πίσω του τη φρίκη του πολέμου αναζητώντας μια νέα αρχή.
Η Ατσούκο Τανάκα μέσα στο ηλεκτρικό της φόρεμα συμβολίζει σαφώς αυτή τη νέα, φωτεινή αρχή. Το Ηλεκτρικό Φόρεμα έχει εκτεθεί σε γκαλερί και μουσεία, συμπεριλαμβανομένου και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜΟΜΑ).
Υ.Γ. Το κείμενο δημοσιεύεται με αφορμή τη δημόσια συζήτηση που έχει ανοίξει σχετικά με τον φωτισμό της Βασιλίσσης Σοφίας. Άραγε πόσο «μοντέρνα» μπορεί να θεωρηθεί μια τεχνική που έχει «φορεθεί» με έναν τόσο πρωτοποριακό τρόπο ήδη από τη δεκαετία του πενήντα;