Διαφάνεια στη μόδα: Ποιος φτιάχνει τα ρούχα μας;

Ο χώρος της διεθνούς μόδας μοιάζει λαμπερός, πρωτοπόρος, συναρπαστικός και σε πολλές περιπτώσεις αξιοζήλευτος. Όμως πίσω από αυτόν κρύβεται ένας αθέατος κόσμος, ο οποίος έχει αρνητικό αντίκτυπο στις ανθρώπινες ζωές και το περιβάλλον. Οι μπλούζες, τα παντελόνια, τα πουκάμισα, τα περισσότερα ρούχα που αγοράζουμε, φοράμε και προέρχονται από διεθνείς αλυσίδες γρήγορης μόδας, συνήθως δεν γνωρίζουμε πού παράγονται. H αλήθεια είναι ότι πολλά από αυτά έχουν ραφτεί σε χώρες που τα εργατικά δικαιώματα δεν έχουν την πρώτη προτεραιότητα.

Οι ώρες είναι ατελείωτες, οι συνθήκες στους χώρους παραγωγής επικίνδυνες και βλαβερές για τον οργανισμό, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής των εργαζομένων. «Στις χώρες αυτές, οι μισθοί είναι ιδιαίτερα χαμηλοί και τα σωματεία εργαζομένων ανύπαρκτα. Στα λεγόμενα sweatshops, τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν πολύ μικρή αξία μπροστά στην παραγωγή και το κέρδος», ισχυρίζεται η δρ. Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, συνιδρύτρια του κοινωνικού εργοστασίου μόδας SOFFA και συντονίστρια του κινήματος Fashion Revolution στην Ελλάδα, Φιόρη Ζαφειροπούλου. Η ίδρυση της πρωτοβουλίας που πλέον δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 90 χώρες, προέκυψε το 2013 μετά την κατάρρευση του εργοστασίου ειδών ένδυσης RanaPlaza στο Μπαγκλαντές και την αποκάλυψη της άγνωστης-μέχρι τότε-πλευράς της παραγωγής ενδυμάτων.

Η Κίνα και το Μπαγκλαντές είναι οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς ρούχων fast fashion. «Η πλειοψηφία των ρούχων από τις διεθνείς αλυσίδες παράγονται σε χώρες της Ασίας, της Ινδίας και της Αφρικής και στην παραγωγή τους το πιθανότερο είναι να εμπλέκεται παιδική εργασία, μισθολογική εκμετάλλευση και οικολογική επιβάρυνση».

Ποια είναι σήμερα η σχέση της βιομηχανίας της μόδας με την παράνομη εργασία ανηλίκων στις αναπτυσσόμενες χώρες; Σύμφωνα με στοιχεία που διαθέτει το κίνημα Fashion Revolution, υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι στη σκλαβιά από ποτέ. Εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να εργάζονται με πολύ μικρή ή καθόλου αμοιβή, υπό την απειλή της βίας. Η μόδα έχει μια πολύ σύνθετη διαδικασία παραγωγής. Από την παιδική εργασία στους τομείς βαμβακιού, στους συνδεμένους τομείς εργασίας μέχρι τα εργοστάσια ενδυμάτων, η διεθνής βιομηχανία μόδας συνεισφέρει στη σύγχρονη σκλαβιά. «Αυτό παραμένει ένα κρυμμένο έγκλημα. Ζητούμε μεγαλύτερη διαφάνεια μεταξύ των εφοδιαστικών αλυσίδων, από το χωράφι στο εργοστάσιο έως την αποθήκη, προκειμένου να ξεριζωθούν οι χειρότερες μορφές εκμετάλλευσης. Γι’ αυτό λοιπόν ρωτάμε πριν αγοράσουμε κάτι: ‘Ποιος έφτιαξε τα ρούχα μου;’ (#WhoMadeMyClothes)», μας λέει η Φιόρη Ζαφειροπούλου.

Έχουν γίνει κάποια βήματα προόδου για να περιοριστεί η εκμετάλλευση: «Τα τελευταία 4 χρόνια μετράμε τα 200 μεγαλύτερα brands του πλανήτη στο ετήσιο Fashion Transparency Index. Κατά μέσο όρο το 2019 έγιναν 12% πιο διαφανή ενώ τα luxury brands αύξησαν κατά 22% την διαφάνεια τους. Όμως, κανένα από τα brands δεν είναι πάνω από 64% διαφανές. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι έχουν γίνει κάποια βήματα προόδου, όμως είμαστε ακόμη στην αρχή. Και έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι οι παραπάνω καταστάσεις να εξαλειφθούν, να υπάρχει πλήρης διαφάνεια στην παραγωγή των κολοσσών της βιομηχανίας».

Άλλη μια θετική εξέλιξη είναι ότι στην εγχώρια και διεθνή αγορά κάνουν την εμφάνισή τους όλο και περισσότερα βιώσιμα brands. «Πριν τρία χρόνια γνώριζα πέντε τέτοια brands στην Ελλάδα, ενώ σήμερα έχουμε μια λίστα από 78 ελληνικά βιώσιμα brands να αξιολογήσουμε».

Μόδα, κλίμα και περιβάλλον

Η μόδα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος μολυντής του περιβάλλοντος μετά το πετρέλαιο και ο δεύτερος σε εμπορία ανθρώπων μετά το εμπόριο του σεξ με 21 εκατομμύρια ανθρώπους σε καταναγκαστική εργασία και ιδιαίτερα γυναίκες και παιδιά.

Με ποιους τρόπους επηρεάζει αυτή η βιομηχανία το κλίμα και το περιβάλλον; «Δυστυχώς, η βιομηχανία της μόδας φέρει μεγάλη ευθύνη για την κλιματική αλλαγή που βιώνει ο πλανήτης μας. Τα νούμερα είναι σοκαριστικά, καθώς 34,8% των μορίων πλαστικού στους ωκεανούς προέρχονται από τη βιομηχανία της μόδας. Η μόδα εκκρίνει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ότι οι αερομεταφορές και η ναυτιλία μαζί. Επιπλέον, το 20% της βιομηχανικής μόλυνσης του νερού προέρχεται από τη μόδα. Κι αυτά αφορούν μόνο στο περιβάλλον».

Υπάρχει όμως τρόπος για να διορθωθούν αυτές οι επιπτώσεις και να στοχεύσουμε σε μια βιώσιμη ανάπτυξη; Η συντονίστρια του Fashion Revolution Ελλάδας τονίζει ότι για να το επιτύχουμε, είναι σημαντικό να αλλάξουμε τις πεποιθήσεις μας ως πολίτες και να δώσουμε τα εργαλεία που θα βοηθήσουν στη διαπραγμάτευση αλλαγών στο χώρο της ελληνικής μόδας. «Αν κάνουμε όλοι μας τη σύνδεση ανάμεσα στις καθημερινές μας επιλογές μόδας και την μοντέρνα δουλεία που κρύβεται πίσω από αυτήν, καθώς και τη κλιματική κρίση που προκαλούν, τότε αυτόματα θα αλλάξουν τα κριτήρια επιλογής προϊόντων. Η απάντηση που παίρναμε μέχρι σήμερα από τους ιθύνοντες είναι πως κανένας καταναλωτής στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για την καταστροφή του πλανήτη μας και της παγκόσμιας υγείας και πως κανένας δεν είναι διατεθειμένος να πληρώσει παραπάνω για να διακόψει και τις δυο αυτές πραγματικότητες. Επομένως, είναι πολύ κρίσιμο οι καταναλωτές να χρησιμοποιήσουν τη δύναμη που έχουν στα χέρια τους, γιατί η δύναμη αυτή είναι πολύ μεγάλη».

Τι χρειάζεται λοιπόν να κάνουμε για να μειωθούν οι άσχημες επιπτώσεις που προκαλεί η βιομηχανία της μόδας; «Προκειμένου να καταπολεμήσουμε την κλιματική κρίση και να προστατεύσουμε πολύτιμους φυσικούς πόρους, το πρώτο που πρέπει να επανεξεταστεί είναι η κατανάλωση. Πρέπει να αναθεωρήσουμε ολόκληρο το σύστημα, περνώντας από ένα μοντέλο που βασίζεται στην υπερκατανάλωση και τη δυνατότητα διάθεσης σε ένα μοντέλο που είναι κυκλικό, όπου τα υλικά και τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολύ περισσότερο. Πρέπει να αγκαλιάσουμε νέους τρόπους απόλαυσης των ρούχων μας όπως η ανταλλαγή, η ενοικίαση και η αγορά μεταχειρισμένων».

Πρακτικά, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι:

• Να τραβήξουμε μία σέλφι φωτογραφία που να δείχνει την ετικέτα των ρούχων, να επισημάνουμε (tag) το όνομα του brand στα social media και να ρωτήσουμε #whomademyclothes. (ποιος έφτιαξε τα ρούχα μου;)
• Να υπογράψουμε το Μανιφέστο και να μοιράσουμε το όραμα για μια ασφαλέστερη, πιο δίκαιη και καθαρότερη βιομηχανία μόδας.
• Να επικοινωνήσουμε με τους υπεύθυνους ενός brand, να ζητήσουμε να γίνουν πιο διαφανείς και να δεσμευτούν να πληρώνουν τουλάχιστον μισθούς διαβίωσης στους εργαζομένους τους.
• Να απευθυνθούμε στους πολιτικούς της χώρας και ζητήσουμε καλύτερες συνθήκες για τους εργαζόμενους και μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της βιομηχανίας της μόδας σε όλο τον κόσμο.
• Να δοκιμάσουμε ένα #Haulternative: επιδιόρθωση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, προσαρμογή ή ανταλλαγή ρούχων με έναν φίλο www.fashionrevolution.org/haulternative.
• Έλεγχος του Fashion Transparency Index.
• Να γράψουμε την ιστορία ενός ρούχου που αγαπάμε και που σημαίνει πολλά για εμάς στο fashionrevolution.org/yourlovestory.
• Να οργανώσουμε ή να παρακολουθήσουμε μια εκδήλωση του Fashion Revolution στην κοινότητα www.fashionrevolution.org/events.