Βούλες, πουά ή polka dots: Η ιστορία της παιχνιδιάρικης κουκκίδας

O Mark Jacobs έχει πει «There is never a wrong time for a polka dot!». Τα κυκλικά σημαδάκια, οι «βούλες», τα «πουά» ή οι «polka dots» είναι ένα από τα πιο αγαπημένα μοτίβα: πιο αγαπημένο από τις ρίγες, πιο παιχνιδιάρικο από το ψαροκόκαλο. Η λέξη «polka» που σημαίνει «Πολωνέζα» και στα τσεχοσλοβάκικα «κοριτσάκι», αναφέρεται σε έναν λαϊκό χορό της Τσεχοσλοβακίας που στα μέσα του 19ου αιώνα είχε γίνει εξαιρετικά δημοφιλής στην Ευρώπη. H «polkamania» περιγράφει την τρέλα εκείνης της εποχής που δάνεισε το όνομά της σε ένα σωρό πράγματα ―polka jacket, polka hat, polka pudding― αλλά οι polka dots ήταν εκείνες που άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου: οι κουκκίδες αντανακλούν σύντομες ρυθμικές εκρήξεις ενέργειας στο μάτι, όπως οι χορευτικές φιγούρες της polka στο σώμα.

Η πρώτη αναφορά σε αυτά τα μοτίβα, τα οποία αρχικά συνηθίζονταν στα παιδικά ρούχα, ήταν το 1857 στο αμερικανικό γυναικείο περιοδικό «Godey’s Lady’s Book» που περιέγραφε «ένα μαντήλι από μουσελίνα για ελαφρές καλοκαιρινές εμφανίσεις, κεντημένο με πολλές σειρές polka dots». Ιστορικά συνδέονται επίσης από το 1847 με τα φoρέματα των χορευτριών του φλαμένγκο.

Στον 20ό αιώνα το παιχνιδιάρικο αυτό μοτίβο αυτό γνώρισε πολλές δόξες. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε στα μαγιό και τα εσώρουχα· η Miss America του 1926 φωτογραφήθηκε με polka dot swimsuit. Δύο χρόνια αργότερα η λατρεμένη ηρωίδα των καρτούν της Disney, Minnie Mouse, λάνσαρε το κόκκινο polka dot φόρεμα, με ασορτί φιόγκο στο κεφάλι. Στη δεκαετία του 1930, τα υφάσματα με βούλες έγιναν της μόδας για ρούχα, κορδέλες και φιόγκους. Το 1940 η μελωδική μπαλάντα του Frank Sinatra «Polka Dots and Moonbeams» εκτόξευσε την «polkamania» στην Αμερική· εκείνη την άνοιξη οι Los Angeles Times διαβεβαίωναν τις αναγνώστριές τους ότι αν επενδύσουν στην τάση των polka dots δεν θα το μετανιώσουν.

Μετά το τέλος του πολέμου, την τάση απογείωσε ο Christian Dior στην κολεξιόν New Look (1947) η οποία περιείχε πολλά στιλ ρούχων βασισμένα σε πουά μοτίβα: μετά την σκληρή περίοδο της φτώχειας και της στέρησης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου, ο Dior δήλωνε στην Vogue ότι με αυτή την κολεξιόν ήθελε «να ξανακάνει τις γυναίκες εξαιρετικά θηλυκές, ρομαντικές και σαγηνευτικές». Το Χόλιγουντ αγκάλιασε τις βούλες: οι polka dots φορέθηκαν με ενθουσιασμό από πολλές διάσημες σταρ όπως η Elizabeth Taylor, η Lucille Ball και κυρίως η Marylin Monroe, η οποία το 1951 φωτογραφήθηκε με σέξι polka dot bikini. Τα fifties ήταν η δεκαετία που η μόδα των polka dots έγινε μέρος της pop κουλτούρας, κυρίως μέσα από τις παραλλαγές rock and roll και rockabilly. Για τα κορίτσια της ροκαμπιλάδικης σκηνής οι polka dots ήταν δήλωση χαράς και θηλυκότητας· φιγουράριζαν κυρίως σε φουντωτές φούστες που στροβιλίζονταν ενώ χόρευαν τζάιβ.

Το 1962, η DC Comics έβαλε για πρώτη φορά τις βούλες σε ανδρική φιγούρα, παρουσιάζοντας τον Polka-Dot Man, έναν υπερήρωα με φορεσιά στολισμένη με ασύμμετρες, πολύχρωμες polka dots. Στα sixties οι polka dots έγιναν μέρος του κινήματος της mod fashion που κατέκτησε το Λονδίνο· το διάσημο mod μανεκέν Twiggy, αλλά και η Αμερικανίδα Goldie Hawn, το τότε πρότυπο του «αστείου κοριτσιού», ήταν πιστές followers των polka dots. «Itsy Bitsy Teenie Weenie Yellow Polka Dot Bikini» έλεγε ένα τραγούδι της εποχής, που αφηγούμενο την ιστορία ενός ντροπαλού κοριτσιού που δεν τολμάει να βγει από την θάλασσα επειδή φοράει ένα πολύ αποκαλυπτικό polka dot bikini, έφερε ξανά το πουά μαγιό στην επικαιρότητα.

Το 1965, στο φεστιβάλ του Νιούπορτ, ο Bob Dylan φορούσε πουά πουκάμισο και κατά τη διάρκεια της αμερικανικής περιοδείας του το 1966 φωτογραφήθηκε με μια σειρά τέτοια πουκάμισα. Με λαχανί πουά εμφανίζεται και στο εξώφυλλο του σινγκλ «Just Like Tom Thumb’s Blues» από το άλμπουμ «Highway 61 Revisited».

Στη φανταχτερή δεκαετία του 1970 οι polka dots κερδίζουν τους άνδρες, σε πουκάμισα αλλά και σε κοντές, φαρδιές γραβάτες. To 1985, η ιέρεια της punk μόδας Vivienne Westwood, λάνσαρε παιχνιδιάρικες polka dots στην κοριτσίστικη νεο-βικτοριανή κολεξιόν της «Mini-Crini», ενώ στα τέλη της δεκαετίας και στις αρχές των nineties, η σχεδιάστρια μόδας από τη Βενεζουέλα Carolina Herrera, χρησιμοποιεί polka dots μοτίβα σχεδόν σε όλα τα ρούχα, όπως και στα κουτιά των αρωμάτων της.

To 1990 η Julia Roberts στην ταινία «Pretty Woman» εμφανίστηκε με ένα υπέροχο καφετί φόρεμα με λευκά πουά και ασορτί κορδέλα στον λευκό καπέλο: δεν ήταν η μόνη στη μακρά ιστορία του κινηματογράφου ― είχε προηγηθεί το φόρεμα της Joan Crawford στο «Mildred Pierce», είχε προηγηθεί εκείνο της Monroe στο «Επτά χρόνια φαγούρα»· και λίγο αργότερα θα βλέπαμε τη Laura Dern με πουά στην ταινία του David Lynch «Ατίθαση καρδιά».

Σήμερα τα polka dots είναι αγαπημένο καλοκαιρινό μοτίβο που ανέδειξαν διάσημοι άνδρες όπως ο ποδοσφαιριστής Lionel Messi και που χρησιμοποίησαν σχεδιαστές όπως η Γιαπωνέζα Rei Kawakubo για τον οίκο μόδας Comme de Garçons. H Kawakubo πρόσθεσε polka dots σε πουκάμισα, σκαρπίνια, μπλουζάκια και πορτοφόλια της ανδρικής σειράς της. Μεγάλος θαυμαστής των polka dots είναι ο Αμερικανός σχεδιαστής Mark Jacobs, με την ανδρική σειρά «Dotty» και το περίφημο άρωμα για άνδρες «Dot».

Αλλά οι βούλες δεν είναι μόνο μέρος της ποπ κουλτούρας· είναι μέρος της τέχνης: από τα τέλη του 19ου αιώνα ο «πουαντιγισμός» των γάλλων ζωγράφων Georges Seurat και Paul Signac, μεταρρυθμίζει τον ιμπρεσιονισμό και ανοίγει τον δρόμο για την Pop Art. «Our earth is only one polka dot among millions of others», έλεγε η γιαπωνέζα γλύπτρια Yayoi Kusama: φοράμε το αγαπημένο καλοκαιρινό print και έχουμε συνείδηση ότι δεν είμαστε παρά μια μικρή κουκκίδα που χορεύει polka στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.