Thierry Mugler 1948 - 2022: Ο άνθρωπος που άλλαξε τη μόδα

«Thierry Mugler, Couturissime». Αυτός είναι ο τίτλος μιας τεράστιας, πολυ-θεαματικής έκθεσης που ξεκίνησε από τον περασμένο Σεπτέμβριο και θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Απριλίου 2022, στο Musée des Arts Décoratifs στο Παρίσι, αφιερωμένης στο έργο του Thierry Mugler, του ανθρώπου που άλλαξε τον κόσμο της μόδας, της haute couture και της αρωματοποιίας. Και στην πιο ακμαία στιγμή της καριέρας του άλλαξε, κυριολεκτικά, και τον εαυτό του. Το σώμα του. Και το όνομά του. Ο γάλλος δημιουργός άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 73 ετών, την Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2022, όπως ανακοίνωσε το Γαλλικό Πρακτορείο.

Το σύμπαν του Mugler

Είναι σχεδόν οξύμωρο να μιλάει κανείς για μια ρετροσπεκτίβα (από το 1973 μέχρι το 2014) για τον Mugler όταν το έργο του, από τα ready-to-wear και τις haute couture σιλουέτες μέχρι τα θεατρικά κοστούμια, έδειχνε πάντα μία εικόνα του μέλλοντος, ακόμα πιο μπροστά και από το σήμερα. Από τη δεκαετία του 1970 μέχρι το 2002, ο Mugler άνοιξε ένα νέο, αναπάντεχο κεφάλαιο στη μόδα «δείχνοντας» αυτό που, αργότερα, στα 80s, θα ονομαζόταν New Wave, και ο ίδιος θα αποκτούσε τον τίτλο του τολμηρού οραματιστή που, σχεδόν, φαίνεται να παίζει με τα ρούχα, τον φωτισμό, τις σιλουέτες, το σκηνικό και τον φακό της φωτογραφικής του μηχανής. Τα θεαματικά ρούχα του συνδυάστηκαν με μια ιδιοφυή κατανόηση του σκηνικού, κι έτσι δημιούργησε όχι μόνο στις πασαρέλες αλλά και στις φωτογραφίσεις του μεγαλειώδεις εικόνες μιας Futuropolis.

Η έκθεση χωρίζεται σε τμήματα όπως κλασική όπερα, θεματικά κοστούμια, προβολές, φωτογραφίες, μουσική και υποβρύχιους κόσμους. Ανάμεσά τους και οι εξωπραγματικές σιλουέτες του στην εγκατάσταση από τη συλλογή «Έντομα και Χίμαιρες» («Insect and Chimères») του 1997/1998, με ώμους που φαίνεται να σκίζουν τον ουρανό σαν ουρανοξύστες, ντεκολτέ που ανοίγουν επιθετικά και αβυσσαλέα προς τα κάτω, σιλουέτες που μοιάζουν με κλεψύδρα, μαύρα βελούδινα φορέματα με ουρά, στολισμένα με φτερά πεταλούδας, ιριδίζουσες επιφάνειες, κεντημένα με κρύσταλλα, διαμάντια, φτερά και ουρές από τρίχες αλόγου.

Στην εγκατάσταση «Νύμφες» («Nymphs») παίζει με ανάγλυφο γυαλί, μπουστιέ-κοχύλια και τεράστιες οργάντζες σαν διάφανες μέδουσες που τις εμπνεύστηκε από το βιβλίο «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα» του Ιουλίου Βερν. Στην εγκατάσταση «Science Fiction» συνδυάζει το υδρόβιο και το ζωικό βασίλειο (λατρεύει τα αιλουροειδή και τον ήχο του βρυχηθμού τους) με σούπερ ηρωίδες, βιομηχανικό σχέδιο και φουτουριστικά αυτοκίνητα.

Τα θαυμαστά πλάσματα του κόσμου του Mugler που θυμίζουν ρομπότ και σασί αυτοκινήτων έχουν αεροδυναμικό design και απρόβλεπτα, πρωτοποριακά υλικά που προέβλεπαν την εξέλιξη του transhumanism-διανθρωπισμού, ενός κοινωνικού και φιλοσοφικού κινήματος αφιερωμένου στην προώθηση της έρευνας και της ανάπτυξης ισχυρών τεχνολογιών που βελτιώνουν τον άνθρωπο. Έτσι, ο Mugler πρότεινε αφαιρούμενα ή «κονβέρτιμπλ» μανίκια, μπουστιέ «προφυλακτήρες» και ζώνες «θερμαντικά σώματα», έναν κόσμο όπου ζει ο Άνθρωπος-Μηχανή (Maschinenmensch), που ήταν και ο τίτλος της συλλογής που παρουσίασε το 1995 για την 20ή επέτειο της ίδρυσης του οίκου μόδας του. Το γκροτέσκο εκείνο σόου, στο Παρισινό Cirque d’Hiver, περιελάμβανε διάφορους τύπους μοντέλων, ανάμεσά τους η Jerry Hall, η Veruschka, η Naomi Campbell και η Kate Moss, δίπλα σε χορευτές go-go, ένα στριπτίζ από την περιβόητη συγγραφέα και μεγαλοκληρονόμο Patty Hearst, μια εμφάνιση του James Brown και μια γκράντε παρουσία της Tippi Hedren, που περπάτησε στην πασαρέλα με μια μαύρη σατέν τουαλέτα εμπνευσμένη από την ταινία του Χίτσκοκ «Τα πουλιά», στην οποία πρωταγωνιστούσε.

Όπως έλεγε χρόνια αργότερα ο Mugler, έπρεπε να εφευρίσκει τα υλικά του γιατί το ύφασμα που ήθελε να χρησιμοποιήσει δεν υπήρχε. Πριν απ’ όλα, όμως, τα «ρομποτικά» του designs ήθελε να είναι αναφορά στον τρόπο ζωής του άνδρα και της γυναίκας για τους οποίους σχεδίαζε. «Είναι όπως όταν ο Πικάσο δημιουργεί ένα γλυπτό, μια κατσίκα με κομμάτια από ποδήλατο – η ενέργεια και το φως ενός ζώντος πλάσματος που εκπέμπονται από κομμάτια μετάλλου είναι κάτι που σε κάνει να ανατριχιάζεις», είχε πει. Εκτός από το σχέδιο μόδας, ο Thierry Mugler σημείωσε θεαματική επιτυχία και στον χώρο των αρωμάτων, με την κυκλοφορία, το 1992, του γυναικείου αρώματος «Angel», που το ακολούθησε το ανδρικό «A*Men».

Στα τέλη των 60s, η φωτογραφία μόδας απέκτησε από μόνη της μια μορφή καλλιτεχνικής διάστασης, αντικαθιστώντας τις μέχρι τότε εικονογραφήσεις που δημοσίευαν τα περιοδικά. Η έκθεση «Thierry Mugler, Couturissime» προβάλλει αυτή την πλευρά της καλλιτεχνικής έκφρασης του Mugler, με φωτογραφίες δικές του και άλλες, υπογεγραμμένες από μεγάλα ονόματα, όπως οι Guy Bourdin, Jean-Paul Goude, Karl Lagerfeld, David LaChapelle, Luigi & Iango, Pierre et Gilles, Herb Ritts και Helmut Newton. Οι φωτογραφίσεις που έκανε ο Mugler για τις εκπληκτικές του καμπάνιες τιμούσαν σαν θεές τις αγαπημένες του μούσες, διάσημα μοντέλα όπως η Jerry Hall και η Iman, φωτογραφημένες σε απόκοσμες τοποθεσίες, όπως η Γροιλανδία, η έρημος Σαχάρα, καθώς και οροφές κτιρίων όπως η Όπερα του Παρισιού.

Στα τέλη των 70s, ο Mugler δημιούργησε την «Glamazon», μια σικ, μοντέρνα, λαμπερή εικόνα της γυναίκας της πόλης, το ακριβώς αντίθετο από τη γυναίκα-χίπισσα του flower power. Σε ασπρόμαυρο φόντο, οι γυναίκες του ήταν τολμηρές, ερωτικές, φετιχίστριες, ντυμένες με κρύσταλλα, ελαστικά και βινύλιο, εφαρμοσμένα σε κλασικές σιλουέτες. Ιστορική είναι και η συνεργασία του Thierry Mugler με τον George Michael για το βίντεο του τραγουδιού «Too Funky», το 1991, συνεργασία που κατέληξε σε ομηρικούς καβγάδες (η σύγκρουση των tantrum δύο σταρ είναι πάντα ενδιαφέρουσα), με αποτέλεσμα το όνομα του Mugler να μην υπάρχει πουθενά στο βίντεο και να φαίνεται ο Michael ως σκηνοθέτης. Όλο το γύρισμα, όμως, είναι μια εξτραβαγκάντζα που υποτίθεται ότι συμβαίνει στα παρασκήνια μιας επίδειξης του σχεδιαστή. Τα τοπ μοντέλα της εποχής, η Eva Herzigova, η Linda Evangelista, η Emma Sjöberg, η Estelle Lefebure, η transgender Connie Girl, η drag artist Joey Arias και η ηθοποιός Julie Newmar (η πρώτη Catwoman στην ιστορία), τσαλαπατιούνται στην πασαρέλα, υπέροχες και θεότρελες. Το βίντεο όλοι κατάλαβαν ποιος το υπέγραφε όταν είδαν το περίφημο μπουστιέ-πρόσοψη μοτοσικλέτας που έχει μείνει εμβληματικό στη δουλειά του Mugler. Ο Mugler, άλλωστε, ήταν ο σχεδιαστής που λανσάρισε την εμφάνιση χολιγουντιανών celebrities στις πασαρέλες του, όπως η Diana Ross, η Tippi Hedren και η Sharon Stone, και μάλιστα δημιουργώντας ο ίδιος τη μουσική υπόκρουση των επιδείξεων.

Η έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει και τα κοστούμια που είχε σχεδιάσει ο Γάλλος σχεδιαστής για τη σκηνή, όπως εκείνα για το «Μακμπέθ» που ανέβασε η Comédie-Française στο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 1985. Όπως έχει πει, πάντα ένιωθε περισσότερο σαν σκηνοθέτης που διαλέγει ρούχα για μια σκηνή παρά σχεδιαστής μόδας. Δεν πιστεύει ότι υπάρχουν «περίεργες» σιλουέτες, αφού υπάρχουν γυναίκες με μικρά στήθη ή με μεγάλους ώμους, τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί υπερβολικό σε ένα ανθρώπινο σώμα. Αλλά ναι, στους ώμους έδινε πάντα μεγάλη προσοχή, κάτι που έμαθε από τα χρόνια της εκπαίδευσής του ως χορευτή – είναι σημαντικό πώς στήνονται ο λαιμός και οι ώμοι. Όλα του τα έργα παρουσιάζουν την ιδιοφυή καλλιτεχνική του εμμονή να πλάθει τη μορφολογία σωμάτων σαν γλύπτης, κάτι που ίσως ήταν προάγγελος και της δικής του, προσωπικής μεταμόρφωσης που τάραξε τον κόσμο της μόδας, δείχνοντας, αν μη τι άλλο, μια ανεπανάληπτη προσωπικότητα.

Το ξεκίνημα: Από το Στρασβούργο στο Παρίσι

O Manfred Thierry Mugler γεννήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου του 1948 στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του «η πιο κομψή γυναίκα της πόλης», όπως λέει ο ίδιος. Ο μικρός δεν συμπαθούσε και πολύ το σχολείο, αλλά λάτρευε το σχέδιο, έφτιαχνε κοστούμια, έγραφε θεατρικά έργα και έβλεπε με μανία ταινίες στον κινηματογράφο. Στην ηλικία των 9 χρόνων άρχισε να σπουδάζει κλασικό μπαλέτο και στα 14 του μπήκε στο μπαλέτο της Όπερας του Ρήνου. Την ίδια εποχή, άρχισε να εκπαιδεύεται και ως διακοσμητής εσωτερικών χώρων στη Σχολή Καλών Τεχνών του Στρασβούργου. Ήταν ένας όμορφος νεαρός με χάρη και «γατίσια κίνηση». Πρόσφατα δήλωσε ότι «το μπαλέτο, εκείνα τα χρόνια, μου έδειξε ότι δεν υπάρχουν όρια. Όταν κάνεις stretching με τον τρόπο που το κάνω εγώ, είναι σαν αυτοσυγκέντρωση. Με τον καιρό καταλαβαίνεις ότι δεν υπάρχει τέλος. Πεθαίνεις πριν τελειοποιήσεις την τεχνική σου». Στα 24 του, ο Mugler εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και άρχισε να σχεδιάζει ρούχα για το παρισινό κατάστημα Gudule, και δύο χρόνια αργότερα ξεκίνησε να σχεδιάζει για μια σειρά καταστημάτων πρετ-α-πορτέ σε Παρίσι, Λονδίνο, Μιλάνο και Βαρκελώνη.

Στην κορυφή του κόσμου

Το 1973, ο Mugler δημιούργησε την πρώτη του προσωπική συλλογή με τίτλο «Café de Paris». Το 1976, μια γυναίκα με μεγάλη επιρροή στον κόσμο της μόδας, η Melka Tréanton, τον βοήθησε στην καριέρα του, παρουσιάζοντας τα ρούχα του σε ένα event της Shiseido στην Ιαπωνία. O Thierry είχε παρουσιάσει μια γραμμή κομψή και urban. Πολύ γρήγορα, ήρθε ο εμπορικός θρίαμβος και, ενώ μέχρι το 1978 σχεδίαζε μόνο γυναικείες σειρές, τότε ξεκίνησε να σχεδιάζει και ανδρικά ρούχα και άνοιξε την πρώτη του μπουτίκ στην παρισινή Place des Victoires. Στα 80s, όταν η ποπ ανακάλυψε τη μόδα και οι δύο μαζί ανακάλυψαν την τηλεόραση και το MTV, ο Mugler έδειξε την παιχνιδιάρικη διάθεσή του. Σχεδίαζε για πολλά μεγάλα ονόματα και για σπέσιαλ περιπτώσεις, όπως τα φορέματα που φόρεσε η παρουσιάστρια της Eurovision το 1987 Viktor Lazlo. Παρά τα ιδιοφυή του σχέδια, είχε να αντιμετωπίσει και πολλά κακεντρεχή σχόλια που έλεγαν ότι τα ρούχα του «είναι για sex shop» και δεν εκτιμιούνταν αρκετά από editors μόδας των περιοδικών – κάτι που φαίνεται να τον πίκρανε και να το κρατούσε μέχρι το τέλος του. Το 1992, μετά από αίτηση του Επιμελητηρίου της Ένωσης Υψηλής Ραπτικής, δημιούργησε την πρώτη του haute couture συλλογή. Το 1993, σχεδίασε το θρυλικό μαύρο φόρεμα που φοράει η Demi Moore στην ταινία «Ανήθικη πρόταση», ενώ ρούχα του άρχιζαν να εκτίθενται σε μουσεία και εκθέσεις τέχνης. Άρχισε να σκηνοθετεί ταινίες μικρού μήκους, τα σποτ για τις καμπάνιες των αρωμάτων του, να σχεδιάζει κοστούμια για μουσικές κωμωδίες, όπερες και συναυλίες.

To 1994, συνεργάστηκε με τον Robert Altman για την ταινία-σάτιρα του κόσμου της παρισινής μόδας «Prêt-à-Porter», ενώ το 2002 σκηνοθέτησε τη σκηνή «Zumanity» για το Cirque de Soleil. Το τσίρκο και οι ακροβασίες, η επίδειξη σωματικής ρώμης ανέκαθεν τον γοήτευαν. Το 2013, έχοντας πια αφήσει τον κόσμο της μόδας, έχοντας αλλάξει το όνομά του σε Manfred και αφοσιωμένος σχεδόν αποκλειστικά στο μπόντι-μπίλντινγκ, ο Mugler έστησε ένα σόου με τον τίτλο «Mugler Follies» στο Théâtre Comédia, ένα θέαμα με μοντέλα, ακροβάτες, τραγουδιστές και χορευτές που συνδύαζε ερωτισμό, τεχνολογία, φώτα και οργιώδη φαντασία. Το 2009, ο Mugler συνεργάστηκε με την Beyoncé ως καλλιτεχνικός σύμβουλος και σχεδιαστής των κοστουμιών στην περιοδεία της «I Am... World Tour». Το 2016, σχεδίασε και σκηνοθέτησε το μουσικό βίντεο του τραγουδιού «I didn’t know» για τον Τούρκο τραγουδιστή Serhat, που εκπροσωπούσε το Σαν Μαρίνο στον διαγωνισμό της Eurovision. Και το 2019, αν και είχε αποσυρθεί από τη μόδα από το 2003, έκανε μία εξαίρεση και σχεδίασε υπό την ονομασία «House of Mugler», για το Met Gala και για την καλή του φίλη Kim Kardashian το φόρεμα που έκανε χιλιάδες φλας να αστράψουν, το «βρεγμένο λουκ» που το είχε εμπνευστεί από τη Σοφία Λόρεν στην ταινία της «Το παιδί και το δελφίνι», που είχε γυριστεί στην Ύδρα το 1957.

Τα αρώματα

Όπως όλοι οι μεγάλοι οίκοι μόδας, έτσι και ο Mugler κυκλοφόρησε και το δικό του άρωμα – που και αυτό, με τη σειρά του, έκανε πάταγο στην αγορά. Το 1992, κυκλοφόρησε το «Angel» και το 1996, το «Angel Men» ή «A*Men», για να ακολουθήσουν το «Alien», το «Womanity» και η σειρά καλλυντικών Thierry Mugler Beauty. Έτσι κι αλλιώς, ακόμα και όταν έπαψε να είναι στον χώρο της μόδας, τα αρώματά του τον ενδιέφεραν, καθώς είχε πολύ ιδιαίτερη αντίληψη για τα gourmand αρώματα, που συνδυάζουν μυρωδιές αγαπημένων γεύσεων. Το (ακόμα και σήμερα) επιτυχημένο «Angel» περιέχει αρώματα πραλίνας και σοκολάτας με έντονη παρουσία του πατσουλί, ενώ το ανδρικό περιέχει αρώματα καραμέλας, καφέ, βανίλιας, πατσουλί και μελιού. Είναι το αγαπημένο άρωμα της Diana Ross, της Barbara Walters, της Eva Mendes και της Hillary Clinton. Το ίδιο δημοφιλές είναι και το μπουκάλι του «Angel», με το ανάγλυφο αστέρι επάνω στο κρύσταλλο. Το «Angel» μαζί με το «Alien» είχαν φτάσει να κάνουν κέρδη 280 εκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο. Όπως είχε πει ο ίδιος: «Η μόδα είναι μια πανέμορφη τρισδιάστατη τέχνη πάνω σε μια ανθρώπινη ύπαρξη. Αλλά δεν ήταν αρκετό, γι’ αυτό και άρχισα να δημιουργώ και με άλλους τρόπους. Για μένα δεν ήταν το σωστό εργαλείο πλέον. Αλλά τα αρώματα ακόμα με ενδιαφέρουν». Τα τελευταία χρόνια, ο Γάλλος σχεδιαστής, υπό το (σκέτο) όνομα Mugler συνέχιζε να κυκλοφορεί αρώματα όπως το «Angel Muse» του 2015, το «Angel Nova» του 2020, ένα σετ 15 αρωματικών συνθέσεων σε κουτί που συνοδεύουν την ταινία «Perfume» του Tom Tykwer, καθώς και το πενταπλό «Mirror Mirror», που το αποκαλούσε «αρωματική-εξαπάτηση» για να τονίζει κάποιος την παρουσία του με διαφορετικές νότες της ίδιας μουσικής. Από το 1997, το εμπορικό όνομα «Thierry Mugler» ανήκει στην Clarins.

 

Η μεταμόρφωση

Ο Thierry Mugler ποτέ, στ’ αλήθεια, δεν θεώρησε τον εαυτό του σχεδιαστή μόδας, όπως είχε δηλώσει. Κρίνοντας όμως από αυτά που είχε κάνει ως σχεδιαστής μόδας, μπορεί κανείς να καταλάβει, ίσως, πώς προέκυψε και η τεράστια ριζοσπαστική αλλαγή που έκανε στον εαυτό του. Όταν ο Mugler έκλεισε τον οίκο μόδας του, και μετά από σειρά ατυχημάτων, το 2007 αποφάσισε να κάνει μια προσωπική μεταμόρφωση, με χειρουργικές επεμβάσεις στο πρόσωπό του, μετατρέποντας ένα τραγικό γεγονός «σε διασκεδαστικό». Σε τηλεφωνική του συνομιλία με τη φίλη του Tippi Hedren που δημοσιεύτηκε στο «Interview», ο Mugler είπε: «Όλα έγιναν για να διασκεδάσω. Και για ευκαιρίες. Είχα πολλά ατυχήματα. Στο ένα τράκαρα με ένα τζιπ και η μύτη μου είχε καταστραφεί εντελώς. Σε ένα άλλο ατύχημα με μοτοσικλέτα επάνω σε μεταλλικά σύρματα, έπρεπε να μου αφαιρέσουν ένα ολόκληρο κομμάτι μέταλλο από το πόδι μου. Με όλες αυτές τις αναισθησίες και λοιπά, δεν είχα όρεξη να ξαναπάω στο νοσοκομείο γιατί είχα πολλή δουλειά και ο χειρουργός μου ούρλιαζε να πάω να μου αφαιρέσουν το μέταλλο. Οπότε είπα “Ας βρούμε έναν τρόπο να το κάνουμε να έχει πλάκα!”. Ρώτησα έναν άλλον χειρουργό αν θα μπορούσε να μου κάνει μερικές διορθώσεις στο σαγόνι μου, κι έτσι μετά ευχαρίστως δέχθηκα να μου κάνουν αναισθησία. Έβγαλε ένα κομμάτι κόκαλο από το ισχίο μου και το έβαλε στο σαγόνι μου, για να μη μου βάλουν πλαστικό ή σιλικόνη. Ήθελα το πρόσωπό μου να εκφράζει την πρόοδο, γιατί μετά από τόσα χρόνια που υπήρξα ένας λεπτός, χαριτωμένος χορευτής, τώρα ήθελα να γίνω ένας πολεμιστής. Έχω κάνει πολλά στη ζωή μου. Έχω πολεμήσει πολύ. Είμαι ένας σούπερ ήρωας, είναι φυσικό να έχω και το πρόσωπο ενός τέτοιου».

Τα τελευταία χρόνια ζούσε στο Βερολίνο με τον σύντροφό του. Στην ηλικία των 73 χρόνων, με τη βοήθεια του μπόντι-μπίλντινγκ (τρεις ώρες καθημερινά) και αυστηρής διατροφικής αγωγής, είχε χτίσει ένα «γλυπτό» τεράστιο σώμα 108 κιλών που του άρεσε να το φωτογραφίζει γυμνό για διάφορα καλλιτεχνικά φωτογραφικά άλμπουμ. Ο όγκος του σώματός του τον έκανε να κινείται με κάποια δυσκολία, ενώ για τα ρούχα του καλούσε ειδική μοδίστρα από το Παρίσι για να του τα φτιάξει, συνήθως ενώνοντας δύο ή τρία κομμάτια αγορασμένα από κατάστημα. Όσο για το πρόσωπό του, δεν θύμιζε σε τίποτα τον λεπτό, χαριτωμένο Thierry άλλων εποχών. Και από το όνομά του είχε κρατήσει μόνο το Manfred.

Όπως είχε πει στον designer Thierry-Maxime Loriot, από τότε που άφησε τη μόδα, τον ενοχλούσε ότι ο κόσμος τον αναγνώριζε στον δρόμο. Ένιωθε ότι το «Thierry Mugler» ήταν πια μια ετικέτα, ενώ αυτός ήθελε να κάνει άλλα πράγματα.

---

* Thierry Mugler, Couturissime - Musée des Arts Décoratifs, Παρίσι – Διάρκεια έκθεσης μέχρι 24/4/2022