Εσείς φοράτε balaclava;

Μαντήλια και κασκόλ φορούνε όλοι τον χειμώνα. Και συνήθως τα ανεβάζουν μέχρι ψηλά, να προστατεύεται το στόμα και η μύτη. Ξαφνικά όμως, τα αξεσουάρ για το κρύο απέκτησαν μία καινούργια (όχι και τόσο καινούργια τελικά) μόδα που είναι σκουφιά / καλύπτρες που τυλίγουν και κρύβουν όλο το κεφάλι και το πρόσωπο και αφήνουν να φαίνονται μόνο τα απαραίτητα: μύτη και μάτια, που συνήθως κρύβονται και αυτά πίσω από μεγάλα μαύρα γυαλιά.

Και όπως συμβαίνει συνήθως με τις μόδες που ξεκινούν από τον δρόμο, είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς από που ξεκίνησε η μανία της balaclava. Όπως και να έχει, οι ακριβές φίρμες το πήραν είδηση και έχουν, εδώ και δύο χρόνια αλλά κυρίως φέτος, γεμίσει τις πασαρέλες τους με σκουφιά που κάνουν τα μοντέλα να μοιάζουν με αντάρτες των πόλεων.

Μάρκες όπως οι Balenciaga, Miu Miu, Jacquemus, Moschino, Balmain, Marine Serre, Raf Simmons κ.α. έχουν δώσει κάθε είδους εκδοχή της balaclava που τις υιοθέτησαν αμέσως ονόματα όπως η Kim Kardashian και ο Kanye West. Ακολούθησαν και οι μικρές, ανεξάρτητες ετικέτες γρήγορης μόδας (Urban Outfitters, Weekday κ.α.), απογειώνοντας το πλεκτό σκουφί στο Instagram, στο TikTok και στο Pinterest. Πολλοί λένε ότι μοιάζει σαν να έχεις φορέσει ένα στενό πουλόβερ στο κεφάλι σου ή ακόμα και μία χειμωνιάτικη κάλτσα. Πιο εύστοχος βέβαια είναι ο χαρακτηρισμός ότι πρόκειται για μία μάσκα του σκι που βολεύει απίστευτα και στις εποχές του κορωνοϊού.

Μέχρι πριν λίγες μέρες, στο Τικ Τοκ τα βίντεο με το hashtag #balaclava έφταναν τα 103 εκατομμύρια περίπου, ενώ στο Instagram γύρω στις 250 χιλιάδες άνθρωποι είχαν ανεβάσει φωτογραφίες με τον εαυτό τους να φοράει μία balaclava, κάτι που ευνοεί και τους πιο ντροπαλούς που δεν θέλουν να βγάζουν το πρόσωπό τους σε κοινή θέα – αν και αυτό ακούγεται σαν ανέκδοτο στη σημερινή εποχή. Στο Google η ερώτηση (στα ελληνικά) “τι είναι το balaclava;” δίνει 108 χιλιάδες αναζητήσεις ενώ η αναζήτηση “πώς να πλέξω μία balaclava” είχε άνοδο 5000% μόνο μέσα στο 2021. Στην Generation Z αρέσει να πλέκει, προφανώς.

Η υπεύθυνη μόδας του Pinterest δήλωσε στο CNN ότι "Υπάρχει αυξημένη ζήτηση για balaclava σε όλες τις ηλικίες και σε όλες τις τάσεις, από σχέδια της Stella McCartney μέχρι τις εκπτώσεις του Zara.” Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ολοπρόσωπη balaclava-σκακιέρα του αείμνηστου Virgil Abloh για τη Louis Vuitton, η άλλη πλεκτή του Givenchy με όρθια κερατάκια σαν αυτάκια γάτας και ο,τιδήποτε σε έντονο χρώμα έχει παίξει στις χιονισμένες πλαγιές και στα ski resorts.

Υπήρξαν όμως και φάουλ. Το 2019, μεγάλος ντόρος είχε ξεσηκωθεί με την balaclava-ζιβάγκο του Gucci που έσπευσε να την αποσύρει δημοσιεύοντας και μία συγγνώμη, γιατί χαρακτηρίστηκε ρατσιστική, καθώς ανεβαίνοντας μέχρι τη μύτη, ο λαιμός της μπλούζας έδειχνε ένα “blackface”, ένα μαύρο πρόσωπο με κόκκινα χείλια.

Ιστορικά, η balaclava συνδέεται με πολεμικές επιχειρήσεις, δραπέτες, ληστείες, πρόσωπα που κινούνται στο σκοτάδι και δεν θέλουν να φαίνονται. Αυτές οι “μάχιμες” μάσκες πήραν την ονομασία τους από την πόλη – λιμάνι Μπαλακλάβα της Ουκρανίας, όπου έγινε η μάχη του 1854 κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, όταν Βρετανικά και Ιρλανδικά στρατεύματα στάλθηκαν για να πολεμήσουν με Ρώσους στρατιώτες σε συνθήκες πολικού ψύχους. Το ηθικό των στρατιωτών ήταν πεσμένο, γιατί ο Βρετανικός στρατός είχε φθάσει εκεί με φθαρμένες πλέον θερινές στολές και πολλοί πέθαιναν από το κρύο. Όταν αυτές οι ειδήσεις έφτασαν πίσω στην Αγγλία, οι γυναίκες του λαού άρχισαν να πλέκουν για τους άντρες τους “καπέλα” που κάλυπταν όλο το κεφάλι και το πρόσωπο και τα έστελναν στους στρατώνες. Από τότε, λέει το ρεπορτάζ του CNN, η balaclava αφού χρησιμοποιήθηκε από φιλορώσους αυτονομιστές διαδηλωτές για να αποφεύγουν την παρακολούθηση, έγινε σύμβολο της πολιτοφυλακής της ανατολικής Ευρώπης. Πολλοί “διαβάζουν” στην balaclava και μία “απειλητική”, αντικομφορμιστική συμπεριφορά, αν και τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τη χρήση της από τις “αντισυστημικές” Pussy Riot, η balaclava έχει πάρει και άλλες ποικίλες ερμηνείες, τόσες όσο και τα χρώματα και τα σχέδια στα οποία έχει κυκλοφορήσει: από έντονα φλούο μέχρι κατασκευές, πρόσθετα διακοσμητικά όπως αυτιά λαγού, γατάκι, ακόμα και σαν αξεσουάρ βραδινής εμφάνισης.

Η balaclava δεν είναι το μόνο αξεσουάρ μόδας που έχει προκύψει από το στιλ του Ανατολικού Μπλοκ. Το 2017, ο νεαρός Ρώσος σχεδιαστής Gosha Rubchinskiy θεωρήθηκε ένα από τα πιο φρεσκα νέα ονόματα στην αντρική μόδα, παίρνοντας έμπνευση από τη νεανική κουλτούρα της μετά-τη-Σοβιετική-Ένωση εποχής: φαρδιές, μινιμαλιστικές αθλητικές φόρμες με μοναδική διακόσμηση τεράστια λογότυπα από φίρμες της μόδας από τα ‘90ς όπως η Fila και η Robbe di Kappa και φράσεις γραμμένες στην κυριλλική γραφή.

Το GQ λέει ότι η balaclava ξεκίνησε σαν μόδα στα τέλη του 2018 όταν άρχισαν να την υιοθετούν ακριβές ετικέτες streetwear όπως η Vetements, συνιδρυτής της οποίας είναι ο γεωργιανός σχεδιαστής Demna Gvasalia (γνωστός απλώς ως Demna), και ο οποίος είναι creative director στον Balenciaga. Στο Met Gala της προηγούμενης χρονιάς, ο Demna έντυσε την Kim Kardashian West με ένα κατάμαυρο εφαρμοστό bodysuit και μάσκα που κάλυπτε όλο το πρόσωπο. Την ίδια εποχή η Vetements λανσάρισε μία συλλογή με αξεσουάρ στρατιωτικές balaclavas και μεταξωτά φουλάρια με περίτεχνα σχέδια τυλιγμένα γύρω από καπέλα του μπέιζμπολ. Ήταν στιλ “ανατολικής Ευρώπης με 20 χρόνια καθυστέρηση”. Η ιδέα είναι ότι ακούμε τη συμβουλή της γιαγιάς μας και ντυνόμαστε ζεστά με τα κασκόλ και τα γάντια που μας έπλεξε ή λατρεύουμε να αγοράζουμε παλιομοδίτικα, ξεπερασμένα πράγματα από δεύτερο χέρι που τα φοράμε με το πιο τολμηρό ύφος.

Τα τελευταία δύο χρόνια, τα παρατηρητήρια της μόδας έχουν δει να ανεβαίνουν στις αναζητήσεις λέξεις-κλειδιά που φανερώνουν μία περιέργεια για “οτιδήποτε Σλάβικο” ή Ρώσικης αισθητικής (ψάξτε το hashtag #sovietaesthetic με 4,7 εκατομμύρια views στο TikTok). Μαντίλες και εσάρπες στιλ Μπάμπουσκα, αυστηρή μπετονένια αρχιτεκτονική, μελαγχολικά χειμωνιάτικα τοπία με ομίχλη, η ζωή μετά την Πτώση του Τείχους. Μία αισθητική που την εκφράζει ηχητικά και οπτικά το τρίο ηλεκτρονικής, βιομηχανικής ποπ, Molchat Doma, από τη Λευκορωσία.

Παροδική ή όχι η μόδα των balaclavas και των κασκόλ που τυλίγουν το πρόσωπο, όσο διαρκεί ο βαρύς χειμώνας, είναι ευπρόσδεκτη. Με τον πρώτο ήλιο, όλα θα έχουν ξεχαστεί.