Κούκλες και μόδα, love for ever

Όταν η κούκλα Barbie έκανε το ντεμπούτο της στη Νέα Υόρκη το 1959, φορούσε ολόσωμο, στράπλες, ασπρόμαυρο μαγιό, μαύρες γόβες, λευκά γυαλιά ηλίου. Από τότε μέχρι και σήμερα, η γκαρνταρόμπα της απέκτησε περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο (!) κομμάτια, που φτιάχτηκαν για εκείνη και μόνο για εκείνη από 150 σχεδιαστές. Αν και παιδικό παιχνίδι κι όχι άνθρωπος, η Barbie είναι σίγουρα μια από τους trend-setters της μόδας εμπνέοντας συλλογές και σύνολα για κόκκινα χαλιά. Όμως δεν είναι η μόνη κούκλα που επηρέασε τη βιομηχανία της μόδας. 

Κούκλες και μόδα έχουν σχέση αιώνων. Άλλωστε, οι πρώτες, που φτιάχτηκαν τον 14ο αιώνα, δεν χρησιμοποιούνταν ως παιχνίδια, αλλά ως fashion dolls, ομοιώματα δηλαδή για την επίδειξη ρούχων, κάτι σαν τις σημερινές κούκλες βιτρίνας. Οι «Πανδώρες», όπως ονομάστηκαν αργότερα αυτά τα μοντέλα, χρησιμοποιούνταν από Γάλλους γαλαζοαίματους και αριστοκράτες. Φτιαγμένες από ξύλο και με βαμμένα πρόσωπα, ήταν ντυμένες και χτενισμένες σύμφωνα με τα trends της εποχής και τοποθετούνταν στις αυλές και τα σαλόνια των πλουσίων Γάλλων για να προμοτάρουν τη γαλλική μόδα στους υπόλοιπους πλούσιους Ευρωπαίους. 

Τον 17ο και τον 18ο αιώνα ξέφυγαν από τους αριστοκρατικούς κύκλους κι έγιναν εργαλείο στα χέρια των σχεδιαστών μόδας. Αντί να σχεδιάζουν σε χαρτί, οι μόδιστροι έντυναν μια κούκλα, την οποία στη συνέχεια έστελναν σε ράφτες. Εκείνοι μετέγραφαν το κουκλίστικο ρούχο σε ρούχο για άνθρωπο. Την ίδια στιγμή η κούκλα ήταν το μέσο δειγματισμού, διαφήμισης, της δουλειάς του μόδιστρου. Όλα αυτά έλαβαν τέλος με το που εμφανίστηκαν τα περιοδικά μόδας. 

Η κούκλα στην υπηρεσία της μόδας ξαναμπήκε τον 20ο αιώνα με το Theatre De La Mode, μια πολύ σημαντική στιγμή της fashion ιστορίας, μια έκθεση μόδας στην οποία συμμετείχαν όλοι οι μεγάλοι Γάλλοι σχεδιαστές της εποχής, από τους Balenciaga, Balmain και Hermés έως τους Cartier και Van Cleef. Τα μοντέλα ήταν κούκλες σε μέγεθος ενός τρίτου σε σχέση με την ανθρώπινη κλίμακα. Η έκθεση άνοιξε στο Λούβρο και περιόδευσε το 1945 και το 1946 στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ με δύο στόχους: αφενός να συγκεντρωθούν κεφάλαια για την αναβίωση της γαλλικής βιομηχανίας μόδας που είχε πληγεί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφετέρου για να παρουσιαστεί η δουλειά των Παριζιάνων couturiers. Το Theatre De La Mode πέτυχε όχι μόνο τους δύο στόχους αλλά και κάτι περισσότερο: έπεισε τους πάντες πως η Γαλλία είναι το «αφεντικό» της παγκόσμιας μόδας.

Η εμφάνιση της Barbie από τη Mattel το 1959 άλλαξε τη φιλοσοφία που συνόδευε μέχρι τότε τις fashion dolls. Με περισσότερες από 150 καριέρες που έλεγαν πως οι γυναίκες μπορούν να πετύχουν τα πάντα και με το μήνυμα της γυναικείας ενδυνάμωσης να συνοδεύεται από τα ανάλογα outfits και αξεσουάρ, η Barbie έγινε σύμβολο. Ένα σύμβολο που έντυσαν από τον Μπομπ Μακί και τον οίκο Dior έως τους Burberry και Oscar de la Renta. 

Σε ελληνικά συμφραζόμενα, αν η Barbie ήταν η «Βουγιουκλάκη», το 2001 η MGA Entertainment έφτιαξε την «Καρέζη». Οι κούκλες Bratz χτύπησαν στα ίσια την ανταγωνίστριά τους. Έρχονταν σε σετ των 4, Τζέιντ, Κλόε, Γιασμίν και Σάσα, και είχαν «passion for fashion», πάθος για τη μόδα. Επίσης δεν ανταποκρίνονταν απολύτως στα ευρωκεντρικά στάνταρ ομορφιάς, ήταν wild, είχαν φουσκωμένα χείλη και τεράστια μάτια και ήταν πολύ τολμηρές στιλιστικά. Σήμερα πιστεύεται πως τα crop tops, τα χοντρόσολα παπούτσια, οι υπερμίνι φούστες και τα χαμηλοκάβαλα παντελόνια με τα οποία διάλεξε να ντύνεται η Gen Z οφείλεται στο ότι έπαιξε μικρή με Bratz. 

Εκτός από τις Barbie και Bratz, ρόλο μεγάλο στη στιλιστική διαπαιδαγώγηση των κοριτσιών έχουν παίξει και τα Polly Pockets. Εμφανίστηκαν το 1983 και αποτελούσαν σμίκρυνση του γυναικείου νεσεσέρ και της ντουλάπας: ο κόσμος των γυναικών ως μινιατούρα. Τα προϊόντα μακιγιάζ, τα μικροσκοπικά πλαστικά ρούχα και τα παπούτσια αποτέλεσαν έμπνευση για γενιές και γενιές. 

Οι fashion dolls έγιναν μούσες διαφόρων σχεδιαστών και διαφόρων celebrities. Η πιο Barbie συλλογή υπήρξε αυτή του Τζέρεμι Σκοτ για τον Moschino το 2015, η πιο Barbie εμφάνιση αυτή της τραγουδίστριας Kacey Musgraves στο MET Gala του 2019.