Βιώσιμη μόδα: Καιρό έχουμε ν’ ακούσουμε αυτή τη φράση

Οργανικό βαμβάκι, ηθικές πρακτικές παραγωγής, βιώσιμη μόδα –καιρό έχω να ακούσω αυτές τις λέξεις. Λες και οι προβολείς έπαψαν να είναι στραμένοι επάνω τους, λες και μπήκαν σε δεύτερη μοίρα, στο πίσω διάζωμα. Πού είναι όλοι αυτοί που έφτιαχναν υφάσματα από φύκια και κρεμάστρες από ανακυκλωμένα κουκούτσια; Πού είναι όλοι εκείνοι που έσωζαν τον πλανήτη και την συνείδηση μας με φυτικά βαμμένα υφάσματα, οι σχεδιαστές που χρησιμοποιούσαν νήματα από τρίχα αλόγου και οι ακτιβιστές που παρακινούσαν και πίεζαν τους μεγιστάνες της μόδας να περιορίσουν τη μόλυνση και την σπατάλη; Πιο πολύ για το Shein ακούω εγώ και βλέπω γύρω μου στρας και βάτες -είναι η ιδέα μου;

Η τελευταία δεκαετία στη μόδα ήταν γεμάτη με μηνύματα πράσινα, φιλελεύθερα και προοδευτικά –upcycling, capsule wardrobes, βιωσιμη μόδα, θριφτάρισμα, αλλά και gender fluidity, quiet luxury, συμπερίληψη. Ολόκληρος ο κλάδος της μόδας προσπαθούσε να επαναπροσδιοριστεί γύρω από αυτές τις έννοιες. Πουλούσαν. Οι μεγάλοι έκαναν rebranding και τις τόνιζαν στις καμπάνιες τους. Οι μικροί τις έκαναν hashtag και φρόντιζαν κάπου να τις κολλήσουν κάτω από τα reels τους στο Instagram. Λες και η μόδα είχε βάλει στόχο να μας σώσει από τον κακό μας εαυτό. Σήμερα, το κοινό σαν να κουράστηκε από την ηθικολογία και το κήρυγμα. Και οι σχεδιαστές, οι μεγάλοι τουλάχιστον, σαν να επιστρέφουν στη χλιδή και την υπερβολή. Μια στροφή για την οποία κανείς δεν δείχνει να απολογείται.

Η βιώσιμη μόδα φαίνεται να μην είναι πλέον τάση

Ουπς...κάτι πήγε στραβά

Ίσως έγινε ένα λάθος, επικοινωνιακό. Όλη η στροφή της μόδας προς την ηθική και τη βιωσιμότητα προξενούσε στον καταναλωτή τύψεις. Ότι με κάθε ρούχο που αγοράζει καταστρέφει τον πλανήτη και καταδικάζει το μέλλον των παιδιών του και των εγγονιών του και βάλε. Όμως οι τύψεις και οι ενοχές ποτέ δεν λειτουργούν σαν κίνητρο πραγματικής αλλαγής. Μας ωθούν να κάνουμε ίσως κάποια μικρή, προσωρινή αλλαγή, ίσα ίσα για να απαλλαγούμε από αυτές. Μέχρι εκεί.

Είναι και το θέμα το οικονομικό. Είναι λογικό να θέλεις ρούχα που καθρεφτίζουν τις αρχές σου και τις αξίες σου. Να θέλεις μία φούστα που δεν ράφτηκε από κακοπληρωμένους (ανήλικους) ανθρώπους και δεν μόλυνε κάποιο ποτάμι στη Λατινική Αμερική. Αλλά κοστίζει πολύ, πολύ πιο πολύ από αυτήν που θα παραγγείλεις από το Temu- πιο πολύ ενδεχομένως από όσο αντέχει η τσέπη σου.

Μετά είναι και το θέμα της εμπιστοσύνης. Η πράσινη στροφή της μόδας είχε και μια σκοτεινή πλευρά. Πολλές έκαναν τεράστιες καμπάνιες περί βιωσιμότητας που τελικά δεν ήταν παρά greenwashing. Το αγγελικό, οικολογικό προφίλ τους δεν ήταν παρά ένα μαρκετίστικο τρικ, ένα προσωπείο που πίσω του είχε και κακοπληρωμένη εργασία και μολυσμένα ποτάμια. Οι καταναλωτές το έμαθαν, ή το διαισθάνθηκαν, και η εμπιστοσύνη άρχισε να χάνεται. Η συζήτηση άρχισε να φθίνει...

Η υποκρισία των mega brands

Και βέβαια είναι και το θέμα της υποκρισίας. Αυτής των premium brands. Τα οποία την τελευταία δεκαετία δεν αρκούνταν στο να φτιάχνουν και να πουλάνε ακριβά, ποιοτικά, πολυτελή ρούχα. Ήθελαν να έχουν και ευαισθησία –όχι μόνο οικολογική αλλά και κοινωνική και πολιτική. Η υψηλή μόδα ήθελε να έχει ιδανικά, αξίες και θέσεις ηθικές, δίκαιες και συμπεριληπτικές. Ήθελε να έχει φωτοστέφανο.

Το 2014 ο Καρλ Λάγκερφελντ έκανε ένα σόου στο Παρίσι όπου τα μοντέλα παρίσταναν ότι βρίσκονται σε πορεία διαμαρτυρίας και κουβαλούσαν πανό και πλακάτ με συνθήματα του τύπου «Women’s Rights are more than Alright» και «History is her Story». Οκ, το όλο πράγμα ήταν ανώδυνο, ελαφρύ και χαρωπό –δεν έθιγε και τίποτα βαρύ, εκτρώσεις λόγου χάρη ή γυναικοκτονίες. Την επόμενη χρονιά, το σόου του Pyer Moss το σοβάρεψε λίγο παραπάνω. Ξεκίνησε με ένα σύντομο φιλμάκι για την αστυνομική βία κατά των μαύρων. Συγγενείς τέτοιων θυμάτων κάθονταν στις πρώτες θέσεις –οι δημοσιογράφοι, οι κοσμικοί και οι φασιονίστες είχαν μεταφερθεί στα πίσω καθίσματα. Τα μοντέλα φορούσαν λευκές μπότες που έγραφαν «I can’t Breathe». Και το 2016 η Μαρία Γκράτσια Κιουρί, στην πρώτη της συλλογή για τον οίκο Dior, είχε τι-σερτ με το σύνθημα «We should all be Feminists». Πωλούνται ακόμη. 920 ευρώ.

Το ένα θέμα είναι ότι μπορείς να είσαι φεμινίστρια και χωρίς να δώσεις ένα μηνιάτικο για ένα τι-σερτ. Το άλλο θέμα είναι ότι όσο αγνά και ειλικρινή (λέμε τώρα) κι αν είναι τα κίνητρα των δημιουργών, κάτι δεν κολλάει. Το να κατασκευάζεις ρούχα που απευθύνονται σε λίγους, σε ελάχιστους, δεν κολλάει με τις προοδευτικές ιδέες που προσπαθούσαν οι μεγάλοι οίκοι να προσεταιριστούν. Το να πουλάς τι-σέρτ (θα το ξαναπώ) των 920 ευρώ δεν κολλάει με την προσπάθεια να κάνεις τον κόσμο ένα πιο δίκαιο μέρος. Δεν κολλάει πρακτικά. Δεν κολλάει ηθικά.

Let’s get loud με την boom boom αισθητική

Και ίσως να μην κολλάει και αισθητικά. Το οικολογικό, ηθικό και βιώσιμο.. έχει dress code. Έχει πολύ λινό, βαμβακερό και ψάθινο, έχει ήπιους τόνους και χρώματα γήινα. Όμως η μόδα αλλάζει –πάντα. Αυτή είναι η φύση της. Και η νέα μόδα, μαθαίνω, είναι εξωστρεφής, φανταχτερή και φωνακλάδικη. Σαν το όνομά της -boom boom aesthetics. Τι έγραφαν τα hashtags μέχρι χθες; Quite luxury; Ας το ξεχάσουμε. Η νέα μόδα φωνάζει «κοιτάξτε με».

Χρυσά ρολόγια, γούνες αληθινές και ψεύτικες, βάτες, γραβάτες. Σατέν πουκάμισα αντί για λινά, κόκκινο αντί για εκρού, ρούχα φτιαγμένα για να κάνουν κεφάλια να γυρίζουν και όχι για τους λίγους που πιάνουν το νόημα. Το boom boom, λέει, ευθύνεται και για τα ανδρικά κοσμήματα –τα δαχτυλίδια και τα ασημένια κολιέ- για τα παντελόνια με ζώνη και πιέτες στους άνδρες και το βαρύ μακιγιάζ στις γυναίκες.

Μοιάζει σε πρώτη ανάγνωση σαν μόδα που μας φορέθηκε από τους ψηφοφόρους του Τραμπ. Αλλά ίσως είναι κάτι μαζικότερο. Ίσως είναι μια στρατηγική επιβίωσης όταν η ζωή μοιάζει να μας πηγαίνει από το ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο στο άλλο. Ίσως είναι απλώς μια αντίδραση στην πίεση, την οικονομική πίεση. Πολλοί πάντως στον χώρο της μόδας –και ιδιαίτερα οι μικροί, αυτοί που βρίσκονται στην παραμεθόριο της αυτοκρατορίας της μόδας- προσπαθούν απλώς να επιβιώσουν. Και οι πελάτες τους επίσης. Και όταν προσπαθείς απλώς να επιβιώσεις, η βιωσιμότητα και οι ηθικές αξίες δεν είναι απαραίτητα οι πρώτες σου έγνοιες και προτεραιότητες. Ίσως να’ναι και οι τελευταίες.

Η χλιδή και η λάμψη, αντίθετα, γίνονται πολύ ευπρόσδεκτες σε κάτι τέτοιες περιστάσεις. Ο κόσμος που κουράστηκε από τα ηθικά κηρύγματα, στρέφεται πρόθυμα ξανά στο βασικό στοιχείο της μόδας –την υπερβολή και την επίδειξη. Και η μόδα, με hashtags τύπου «rich girl aesthetics» και «mobwife trend» ξαναγίνεται μια φαντασίωση υπερβολής. Σαν να αφήνει κατά μέρους την ηθική ενοχή και να επιστρέφει στον παλιό καλό της ρόλο –όχι να μας κάνει να αισθανόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, να μας ταξιδεύει σε έναν κόσμο πιο θεαματικό από την πραγματικότητα.

Και αυτό μου φαίνεται να είναι πιο ειλικρινές από το να κάνει κοινωνικό ακτιβισμό στην πασαρέλα ή να παριστάνει ότι σώζει τον κόσμο με «πράσινες» capsule collections. Δεν είναι «ηθικό». Αλλά είναι θεαματικό. Δεν είναι πιθανότατα οικολογικό και δεν σου απαλύνει τις τύψεις. Αλλά σου φτιάχνει το κέφι. Εμένα μου φτάνει.