Τα αξεπέραστα παπούτσια του Salvatore Ferragamo σε μία έκθεση

Ο άνθρωπος που έφτιαξε τα πιο θεϊκά παπούτσια για σταρ είναι ένας: ο ιταλός Salvatore Ferragamo.

Από την Σοφία Λόρεν και την Μέριλιν Μονρό μέχρι την Τζόαν Κρόφορντ, την Γκλόρια Σβάνσον και την Ώντρεϊ Χέπμπορν, όλες οι θεότητες της μόδας, από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 φορούσαν δικά του παπούτσια.

Το όνομα Salvatore Ferragamo είναι πλέον ένας από τους μεγάλους οίκους μόδας, αλλά το ξεκίνημά του οφείλεται στα σπουδαία παπούτσια – μουσειακά εκθέματα πλέον που σχεδίαζε για τα λαμπερά ονόματα του Χόλιγουντ που φορέθηκαν σε ιστορικά φιλμ όπως «Οι Δέκα Εντολές» και αργότερα στη φήμη του Hollywood Boot Shop που άνοιξε στην Hollywood Boulevard και στην Las Palmas.

Ο Ferragamo, σπουδαίος τεχνίτης και καλλιτεχνική φύση, σπούδασε μέχρι και ανατομία στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια για να μάθει πώς να φτιάχνει τα παπούτσια του πιο άνετα, πριν αποφασίσει να επιστρέψει στην Ιταλία και να εγκατασταθεί στην Φλωρεντία, όπου εξέλιξε πρωτοποριακά σχέδια όπως το παπούτσι με το σφηνοειδές τακούνι.

Το 2017 συμπληρώνονται ενενήντα χρόνια από το 1927, τη χρονιά που ο Salvatore Ferragamo επέστρεψε στην Ιταλία μετά από δώδεκα χρόνια παραμονής του στις ΗΠΑ. Για να τιμήσει αυτή την επέτειο, το Μουσείο Salvatore Ferragamo στην Φλωρεντία διοργάνωσε μία έκθεση η οποία έχει διάρκεια μέχρι τις 2 Μαϊου του 2018 και έχει σαν θέμα της αυτό ακριβώς το ταξίδι της επιστροφής στην πατρίδα, παρουσιάζοντας μία εικόνα της Ιταλίας στη δεκαετία του 1920, μία δεκαετία που σήμερα δείχνει να ήταν το προσκήνιο δημιουργικών ιδεών και καλλιτεχνικών πειραματισμών, μία περίοδος όπου ευδοκίμησαν άνθρωποι με ανοιχτό μυαλό και χωρίς προκαταλήψεις.

Ο Ferragamo έφτασε στην Φλωρεντία σε μία εποχή όπου το θέμα συζήτησης ήταν γενικά, η ιδέα της επιστροφής: επιστροφή στην τάξη,  επιστροφή στο εμπόριο και στις τέχνες, επιστροφή στις εθνικές παραδόσεις. Αυτή η έκθεση αφηγείται αυτήν τη μετάβαση από τις μικρές βιοτεχνίες στην εγκαθίδρυση της βιομηχανίας, μια αναζήτηση των τάσεων και προτιμήσεων της εποχής και της άποψης του Salvatore Ferragamo για την κουλτούρα της εποχής του. Είναι μία αφήγηση που ξεδιπλώνεται σε κεφάλαια, μία ιστορία που το κοινό μπορεί να την απολαύσει σαν ένα μυθιστόρημα σε συνέχειες.

Με αυτό σαν προϋπόθεση, ο Carlo Sisi, επιμελητής της έκθεσης - σε συνεργασία με μία επιστημονική επιτροπή - δημιούργησε μια έκθεση εμπνευσμένη από το υπερατλαντικό ταξίδι του Ferragamo όταν επέστρεψε στην Ιταλία. Σε αυτό το θέμα στηρίζεται ο σχεδιασμός από τον σκηνογράφο Maurizio Balò. Η έκθεση είναι μία μεταφορά της καλλιτεχνικής εξερεύνησης του Salvatore Ferragamo στην οπτική κουλτούρα της Ιταλίας του 20ού αιώνα, παίρνοντας από αυτήν τα θέματα και τα έργα τέχνης που επηρέασαν άμεσα ή έμμεσα την ποιητική των δημιουργιών του Ferragamo, παρατηρώντας παράλληλα τις πολλές πολιτιστικές και κοινωνικές πτυχές που χαρακτήρισαν την περίοδο μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τις παραμονές της αυταρχικής ανόδου του φασιστικού καθεστώτος.

Στην έκθεση, η οποία εκτείνεται σε 8 αίθουσες, παρουσιάζονται έργα τέχνης των Maccari, Martini, Thayaht, Gio Ponti, Rosai, Balla, Depero και άλλων, και παράλληλα ρούχα και υφάσματα της εποχής, λεπτοδουλεμένα αντικείμενα τέχνης, φωτογραφίες και διαφημίσεις. Και φυσικά περιλαμβάνονται τα παπούτσια που δημιούργησε ο Ferragamo στη δεκαετία του 1920,  αποδεικνύοντας τη στενή συγγένεια του σχεδιαστή με τους σύγχρονούς του δημιουργούς από τον κόσμο της τέχνης.

Οι 8 αίθουσες της έκθεσης

Αίθουσα 1 – Η επιστροφή του Salvatore Ferragamo στην Ιταλία

Η έκθεση ανοίγει με έναν χώρο αφιερωμένο στο εν πλω ταξίδι επιστροφής του Salvatore Ferragamo με το Roma, ένα από τα μεγαλύτερα πλοία της εταιρίας Navigazione Generale Italiana. Εισάγοντας το θέμα του υπερατλαντικού ταξιδιού το οποίο αποτελεί την έμπνευση στο στυλ όλης της έκθεσης, στην αίθουσα αυτή υπάρχει ένα μοντάζ φωτογραφιών όπου φαίνονται οι εξαίσιες αίθουσες και η πολυτελής ζωή επάνω στο πλοίο. Ακόμα υπάρχουν μπροσούρες που διαφημίζουν το μεγαλοπρεπές πλοίο και ένα σχέδιο του εσωτερικού του.

Στο κέντρο της αίθουσας, μία μεγάλη βίντεο-εγκατάσταση παρουσιάζει τη ζωή του νεαρού Salvatore στην πατρίδα και τις εμπειρίες του από την κινηματογραφική βιομηχανία στην Αμερική, μέσα από άρθρα στον τύπο που εκθειάζουν την επιτυχία του σχεδιαστή στο Χόλιγουντ.

Στην αίθουσα επίσης υπάρχουν ταξιδιωτικά έγγραφα και το πιστοποιητικό της αμερικάνικης ιθαγένειάς του, μαζί με παπούτσια, τα πιο σημαντικά στιλ που σχεδίασε όλα αυτά τα χρόνια, μαζί με άλλα, ειδικές παραγγελίες από στάρλετ του κινηματογράφου. Ο πίνακας του Pippo Rizzo με τον μοντέρνο ταξιδιώτη έτοιμο να ανοίξει τους ορίζοντές του και το μυαλό του σε νέες εμπειρίες, συμβολίζει το ταξίδι του Ferragamo προς και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η νεκρή φύση του Mino Maccari απεικονίζει ένα κουτί με τη λέξη «Ιταλία» γραμμένη επάνω προαναγγέλλοντας με τον τρόπο του, τις μελλοντικές εξαγωγές των ιταλικών προϊόντων στο εξωτερικό.

Giuseppe Piombanti Ammannati, Ponte Santa Trinita, 1925

Αίθουσα 2 – Η Φλωρεντία στον εικοστό αιώνα

Η δεύτερη αίθουσα ανοίγει με μία άποψη της Φλωρεντίας μέσα από αριστουργήματα ζωγράφων του εικοστού αιώνα, όπως οι Giovanni Colacicchi, Egisto Ferroni, John Baldwin, Giuseppe Piombanti Ammannati και Ottone Rosai. Στα νεανικά του χρόνια, ο Rosai ιδιαίτερα, άρχισε να απεικονίζει την Φλωρεντία σαν ένα μέρος όπου κυριαρχούσε το νέο πνεύμα του 15ου αιώνα της ειρήνης και της ηρεμίας, ένα μοναδικό πολιτιστικό «κλίμα» το οποίο εξέφρασε τέλεια το περιοδικό “Solaria”. Ήταν ένας κόσμος στον οποίο οι συζητήσεις για την τέχνη, τη λογοτεχνία, τη μουσική, ακόμα και τον κινηματογράφο, κυριαρχούσαν.

Η ατμόσφαιρα στην Φλωρεντία, όπου εγκαταστάθηκε ο Ferragamo, αναπαρίσταται σε αυτούς τους πίνακες, οι οποίοι τονίζουν την αρχιτεκτονική της πόλης, την αστική ανάπτυξη και όλα όσα προσέφερε στους πολλούς «πολιτισμένους» τουρίστες που ήδη την επισκέπτονταν τακτικά. Μόλις έφτασε στην πόλη ο Salvatore Ferragamo, έφτιαξε ένα μικρού μήκους φιλμ το οποίο προβάλλεται στο κέντρο της αίθουσας, μία σπάνια εικόνα της Φλωρεντίας όπως ήταν στη δεκαετία του ’20.

Vittorio Zecchin, Tre teste di donne, περ. 1919

Αίθουσα 3 – Ιταλικό φολκλόρ και διακοσμητικές τέχνες

Η τρίτη αίθουσα είναι αφιερωμένη στο φολκλόρ και την περιφέρεια, τα οποία οδήγησαν στην ανανέωση των σύγχρονων διακοσμητικών τεχνών στην Ιταλία, και των οποίων το πλούσιο ρεπερτόριο ενέπνευσε τη δημιουργικότητα του Ferragamo.

Ξεκινώντας με την Εθνογραφική Έκθεση του 1911 στη Ρώμη, η οποία εκπροσωπείται εδώ με μερικά από τα φορέματα που είχαν συγκεντρωθεί από όλες τις διαφορετικές περιοχές της Ιταλίας για να παρουσιαστούν σε εκείνη την έκθεση, το θέμα του φολκόρ διερευνάται με μερικά εξαιρετικά έργα: τα κεραμικά από τη Σαρδηνία του Federico Melis και τα Ρωμαϊκά βάζα του Duilio Cambellotti, τα πανέμορφα έργα του Vittorio Zecchin από την Ιταλική επαρχία του Triveneto και, τέλος, τις υπέροχες φουτουριστικές αφίσες του Fortunato Depero.

Είναι ένα ταξίδι στις εφαρμοσμένες τέχνες με έργα που, ξεκινώντας από το 1923, παρουσιάστηκαν στην Ιταλία στην Μπιενάλε της Monza και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτές οι εκθέσεις βοήθησαν να διαμορφωθεί το ιταλικό στιλ,  η βασική έννοια του λεγόμενου προϊόντος “Made in Italy” με βαθιές ρίζες στην ανάπτυξη της περιφέρειας και, ως εκ τούτου, στην εθνική ταυτότητα η οποία επρόκειτο να είναι θεμελιώδης στη διαμόρφωση της εταιρίας του Salvatore Ferragamo.

Αίθουσα 4 – Ιταλίδες γυναίκες

Η μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδος είδε την απελευθέρωση των γυναικών σε όλους τους πιθανούς τομείς: όχι μόνο απελευθερώθηκαν από τα δεσμά του ρόλου τους σαν μητέρα και μονάδα παραγωγής που είχε επιβάλλει ο Φασισμός, αλλά έκαναν την εμφάνισή τους και στην κοινωνία, στους λογοτεχνικούς κύκλους, στα φεστιβάλ και στα αθλητικά γεγονότα, και αυτό έδωσε ώθηση –μετά την femme fatale στην αρχή του αιώνα- σε νέες τάσεις, τις οποίες ο Ferragamo θα προωθούσε με τις εκπληκτικές του δημιουργίες. Στην 4η αίθουσα δίνεται άπλετος χώρος στο βασικό θέμα παρουσιάζοντας την γκαρνταρόμπα μίας γυναίκας από το πρωινό μέχρι το βραδινό ντύσιμο και πίνακες διάσημων γυναικών στο σπίτι τους, μαζί με φωτογραφικά πορτρέτα γυναικών καλλιτεχνών, συγγραφέων, ηθοποιών και πολιτικών που επηρέασαν και άφησαν το σημάδι τους στη δεκαετία, όπως η Μαρκησία Luisa Casati, η Margherita Sarfatti, η Alma Fidora, οι αδερφές Wulz, η Edina Altara και η Paola Borboni, μεταξύ άλλων.

Gio Ponti per La Societa Ceramica Richard-Ginori, Piatto "Donatella", 1924

Αίθουσα 5 – Η “βιομηχανική” Φλωρεντία της δεκαετίας του ‘20

Σαν συνέχεια της αίθουσας 2, στην 5η αίθουσα φιλοξενείται μία επιλογή έργων φτιαγμένων στην Φλωρεντία στη δεκαετία του ’20, τα οποία παρουσιάζουν, όπως τα παπούτσια του Ferragamo, τις δεξιότητες των μαστόρων των βιοτεχνιών και τη μεγάλη ποικιλία των υλικών και διακοσμητικών μοτίβων που έγιναν καλλιτεχνική έκφραση προσδιορίζοντας την προέλευσή τους. Τα βάζα του Gio Ponti για την Richard-Ginori, τα σκίτσα του Carlo Scarpa για τις βιτρίνες του καταστήματος Cappellin στην Φλωρεντία, τα βάζα του Cantagalli, τα υφάσματα του Lisio και τα έπιπλα του Thayaht, όλα υπογραμμίζουν αυτή την ικανότητα της αναβάθμισης της παράδοσης, μέσα από ένα λειτουργικό, σύγχρονο πρίσμα.

Αίθουσα 6 – Το ιταλικό σπίτι

Ο σχεδιασμός του σπιτιού και οτιδήποτε έχει να κάνει με αυτό έγινε, για την Ιταλία, στη δεκαετία από το 1920 μέχρι το 1930, το πεδίο στο οποίο αναπτύχθηκε αυτό που θα γινόταν για το design η φράση “Made in Italy” στη δεκαετία του 1950. Το σπίτι έγινε το όχημα για μία εξερεύνηση μέσα σε μία οργανική αντίληψη της αρχιτεκτονικής, το τέλειο χωνευτήρι για όλες τις τέχνες.

Στην 6η αίθουσα κυριαρχεί μία βίντεο-εγκατάσταση στην οποία παρουσιάζονται τρία μοντέλα σπιτιών σχεδιασμένα εκείνη την περίοδο: το Σπίτι του Καλλιτέχνη από τους Βalla & Depero, το Νεοκλασικό Σπίτι από τον Gio Ponti και το Λογικό Σπίτι από τους Terragni και Gruppo 7, γνωστό και ως Ηλεκτρικό Σπίτι που παρουσιάστηκε στη Monza το 1930, ένα «κοντέινερ» για αντικείμενα και νέες αντιλήψεις.

Η βίντεο-εγκατάσταση περιλαμβάνει και την αναπαραγωγή σύγχρονων σχεδίων από μία ομάδα νέων φοιτητών του Τμήματος Design (Τμήμα Αρχιτεκτονικής – DIDA, του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας).

O Salvatore Ferragamo παίρνοντας τα μέτρα πελάτισσάς του. Φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στο "Gran Bazar" το 1928. 

Αίθουσα 7 – Το σώμα σε τμήματα

Αυτή η αίθουσα είναι αφιερωμένη στο σώμα και τα διάφορα μέρη του, ιδωμένο μέσα από όλες τις πιθανές εκδοχές του, παίζοντας με την αποδόμηση και επαναδόμηση του σώματος στον Φουτουρισμό και τον Κυβισμό. Είναι μία «επιστροφή στην τάξη», η οποία στην υψηλή μόδα και στη δημιουργία εκλεπτυσμένων κοσμημάτων και αντικειμένων για το σώμα, παρουσιάζει τη φιγούρα του γυναικείου σώματος μέσα στον χορό, τα σπορ, τις σπουδές ανατομίας και τις τεχνικές μέτρησης.

Και πραγματικά μία νέα κουλτούρα σώματος είχε αναπτυχθεί εκείνη την περίοδο, με έμφαση στη φυσική και πνευματική ευεξία μέσα από τον αθλητισμό και την άσκηση, τις πιο καινούργιες χορευτικές φόρμες, το μασάζ, τα κέντρα αισθητικής, την κοσμετολογία και την πλαστική χειρουργική. Η έμφαση στις μετρήσεις και τις σωστές αναλογίες ιδιαίτερα είναι φανερή και στη δουλειά του Salvatore Ferragamo, στην προσπάθειά του να δημιουργήσει το τέλειο παπούτσι, αλλά και στη μόδα γενικότερα, η οποία έγινε το αντικείμενο περιοδικών και εξειδικευμένης μελέτης και τα οποία παρουσιάζονται στην έκθεση.

Αίθουσα 8 – Το σώμα

Σε αυτή την αίθουσα, το σώμα διερευνάται σαν ένα αισθητικό όργανο μέτρησης, ένα βασικό θέμα της κουλτούρας του καλλιτεχνικού κινήματος του Novecento στη δεκαετία του ‘20. Αυτή η νέα αντίληψη της σωματικότητας, η αρμονία των άκρων και οι νόμοι της κίνησης και των αναλογιών, που χαρακτήριζαν εκείνη τη δεκαετία, παρουσιάζονται μέσα από σημαντικά έργα τέχνης που εξερευνούν τις πολλές διαφορετικές εικονογραφήσεις εξηγώντας τα «πώς» του σώματος, από την πρωτοπορία και τη μεταφυσική μέχρι το πρώτο ξεκίνημα της μόδας: Dario Viterbo, Alimondo Ciampi και Giacomo Balla στο χορό, Thayaht (Ernesto Michahelles), Francesco Messina, Umberto Primo Conti στα σπορ, Mario Broglio και RAM (Ruggero Alfredo Michahelles) στην αποθέωση των σχημάτων και τη φουτουριστική μόδα “moda solare”, τη φωτεινή ομορφιά της θαλάσσιας ζωής και, τέλος, Fillia, Mino Rosso, Depero και Luciano Baldessari οι οποίοι εξέφρασαν τη μεταφυσική φύση των μανεκέν βιτρίνας και ένα μηχανικό σώμα σε όλες τις φάσεις εξέλιξής του.

Στο Μουσείο Salvatore Ferragamo, στη Φλωρεντία.

19 Μαΐου 2017 – 2 Μαΐου 2018 

Περισσότερα: εδώ