Ξανθά μαλλιά, γαλανά μάτια, τροχόσπιτα, πισίνες, μπάρμπεκιου, αμέτρητα ρούχα, αξεσουάρ, καλλυντικά, χρώματα κι αρώματα. Ο κόσμος της Μπάρμπι ανήκει αποκλειστικά στα παιδικά κοριτσίστικα όνειρα; Όχι ακριβώς, μιας και η κοπέλα φέτος καβατζάρει τα 55.
Ίσως η πιο διάσημη πρωταγωνίστρια στις περιπέτειες της παιδικής φαντασίας. Πρότυπο προς μίμηση και την ίδια στιγμή προς αποτροπή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε στον κόσμο, στις 9 Μαρτίου του 1959 στην Έκθεση Παιχνιδιών της Νέας Υόρκης, το ανθρώπινο είδος χωρίστηκε σε δύο κατηγορίες: στους αγοραστές και τους επικριτές της. Παρά την ευγένεια, την αφέλεια, την ειρηνική και φιλική φύση της, η 29 εκατοστών ύψους κούκλα από βινύλιο συχνά πυκνά γίνεται αντικείμενο αρνητικών σημειολογικών αναλύσεων και προκαλεί από αμφισβητήσεις μέχρι δικαστικές διαμάχες. Για τις φεμινίστριες και τους αρνητικά διακείμενους παιδαγωγούς, η φιγούρα της συμβολίζει την επιφανειακή γυναίκα που ζει μια εξαρτημένη από τον καταναλωτισμό ζωή, διαπνέεται από ασταμάτητη διάθεση για shopping κι έχει εμμονή με τα κιλά και τη σιλουέτα της. Οι άνθρωποι της αγοράς και οι συμπαθούντες παιδαγωγοί, από την άλλη, είναι πεπεισμένοι ότι ενθαρρύνει τα μικρά κορίτσια να πειραματιστούν ως προς νέα μοντέλα συμπεριφοράς και αποτελεί ιδανικό παιχνίδι-βοήθημα για μια εντυπωσιακή είσοδο στον κόσμο των ενηλίκων.
Παρά την οφθαλμοφανή αμερικανιά της, στην πραγματικότητα γεννήθηκε στη Γερμανία το 1955. Δραπετεύοντας από το χαρτί της εφημερίδας «Die Bild», όπου πρωταγωνιστούσε για χρόνια σε κόμικ στριπ για ενηλίκους (σε σχέδιο του Ράινχαρτ Βόιτιν), πέρασε στην πλαστική εκδοχή της στη γερμανική αγορά με το όνομα Λίλι. Η Λίλι ήταν στην ουσία η πρώτη κούκλα με σώμα ενήλικης γυναίκας και είχε όλα τα χαρακτηριστικά τα οποία στη συνέχεια έφεραν στην Μπάρμπι φήμη και κατακραυγή. Ήταν ξανθιά και καλλονή: με σηκωμένη μυτούλα, μακριά πόδια, τέλειες αναλογίες και τρέντι γκαρνταρόμπα. Εργαζόμενο κορίτσι, ήξερε τι ήθελε και πώς θα το αποκτούσε. Μάλλον καπάτσα, παρά έξυπνη, δεν δίσταζε να εκμεταλλευτεί τα κάλλη και τους άντρες για να πετύχει τους σκοπούς της.
Η συνάντηση της Λίλι και της Ρουθ Χάντλερ, προέδρου της Mattel, υπήρξε καθοριστική. Η Λίλι «μετανάστευσε» στην Αμερική, ξαναβαφτίστηκε (παίρνοντας το όνομα της κόρης της Χάντλερ) και μπήκε δυναμικά στην αγορά παιχνιδιού για να συμπληρώσει ένα σημαντικό κενό. Η Mattel αγόρασε τα δικαιώματα της Λίλι και σταμάτησε την παραγωγή της το 1964
Η Μπάρμπι καταφθάνει μαζί με τα pin-up girls και την πολυπόθητη κοινωνική ευημερία. Το ταραγμένο παρελθόν μοιάζει οριστικά παρελθόν, και ο γκρίζος μεταπολεμικός κόσμος αρχίζει να ανακαλύπτει εκ νέου τη σημασία της ομορφιάς, της ελευθερίας, της ανεμελιάς, των χρωμάτων. Οι θηλυκές χάρες αποτελούν την οπτικοποίηση των νέων αναγκών. Η Μπάρμπι εκφράζει απολύτως τη γυναίκα της εποχής, η οποία έχει όνειρο να γίνει αεροσυνοδός για να ικανοποιήσει την επιθυμία της για κομψότητα και ταξίδια. Ευαγγελίζεται την τέχνη της dolce vita και της αψεγάδιαστης αισθητικής. Δεν έχει κοιλιά, κυτταρίτιδα ή στραβά πόδια, έχει καλοχτενισμένα μαλλιά και τέλειο δέρμα, είναι ψηλόλιγνη και λυγερόκορμη. Και κυρίως, δεν αναρωτιέται για το τι είναι καλό ή αληθινό, απλώς θέτει φωναχτά το προαιώνιο γυναικείο ερώτημα: Είμαι όμορφη;
Οι εχθροί της πενηνταφευγάχρονης αλλά αρυτίδωτης κοπέλας υποστηρίζουν ότι από την αρχή δόθηκε μεγαλύτερη βαρύτητα στην μπίζνα από ό,τι στην ομορφιά. Απόδειξη, η Μπάρμπι Νο1. Κατασκευασμένη στην Ιαπωνία, κυκλοφόρησε σε ξανθιά και μελαχρινή εκδοχή, φορούσε ασπρόμαυρο ζεβρέ-ριγέ μαγιό και διέθετε γκαρνταρόμπα 21 τεμαχίων! Και αναρωτιούνται: Χρειάζεται στ’ αλήθεια μια γυναίκα 21 ρούχα και αξεσουάρ για να είναι όμορφη; Απαντούν: Μάλλον όχι.
Τα δεκάδες χτενίσματα, τα καλλυντικά, οι τσάντες, τα γυαλιά, τα φουλάρια (που η Μπάρμπι φορά και οι γονείς αγοράζουν) επιβεβαιώνουν την άποψη πως η ομορφιά απαιτεί πολλά εφόδια και πολλές θυσίες (κυρίως οικονομικές). Για να παραμείνει όμορφη, η Μπάρμπι κρατά επαφή με όλες τις νέες στιλιστικές τάσεις. Στα 60s πρότυπά της ήταν η Όντρεϊ Χέπμπορν και η Τζέιν Φόντα. Στα 70s ήρθαν η Σερ και η Φάρα Φόσετ. Η Μπάρμπι απέκτησε φορέματα από τον Givenchy και τον Dior, φλέρταρε με το Flower-Power, την ντίσκο αλλά και το πανκ. Οι κατά καιρούς εμπνεύσεις των κατασκευαστών της αποτελούν καθρέφτη και των κοινωνικών εξελίξεων. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια οι κούκλες στέκονται ευσπλαχνικές απέναντι στις ομάδες κοινωνικού αποκλεισμού. Η Μπάρμπι με αφροαμερικάνικα και λατινοαμερικανικά γονίδια, η Μπάρμπι στους παραολυμπιακούς με αναπηρικό καροτσάκι.
Βασιζόμενοι στις συνεχείς αλλαγές ρόλων, οι αρνητές της ισχυρίζονται πως μπορεί να προκαλέσει κρίση ταυτότητας. Αποσιωπούν, ωστόσο, μια σημαντική λεπτομέρεια. Κούκλες ρόλων με ντουλάπες που βογκούσαν από την υπερπληρότητα υπήρχαν ήδη από τον 17ο αιώνα και χρησιμοποιήθηκαν στην ανατροφή μεσο-μεγαλοαστών κορασίδων, χωρίς την παραμικρή συνέπεια.
Μια επιπλέον κατηγορία τη θέλει ηλίθια. Η αλήθεια είναι πως στο παρελθόν η Μπάρμπι διευκόλυνε τους αντιπάλους της στο να αποδίδουν τη μανία της για ομορφιά στην ανυπαρξία εγκεφάλου. Το 1992, όταν το παιδί (Teen Talk Barbie) πρωτομίλησε, είπε 270 φράσεις, μεταξύ των οποίων τις «Μου αρέσει το shopping» ή «Θέλεις να κάνουμε πίτσα πάρτι;», καθώς και το βαθυστόχαστο «Μισώ τα μαθηματικά». Η Μπάρμπι δέχτηκε την επίπληξη του Αμερικανικού Συνδέσμου Πανεπιστημιακών Γυναικών, η λαλιά της ως προς τα μαθηματικά κόπηκε και πλέον χρησιμοποιεί «ακίνδυνες» προτάσεις τύπου «Μου αρέσει το παγωτό» ή «Μου αρέσει ο Κεν». Όχι ότι κάτι τέτοια ανασκευάζουν τη γνώμη κάποιων για τα διανοητικά της στάνταρ.
Οι υποστηριχτές της πάλι λένε ότι δεν είναι τελείως χαζή. Ως επιχείρημα προτάσσουν το γεγονός ότι πέρασε με επιτυχία από πολλά επαγγέλματα: γιατρός, νοσοκόμα, χρηματιστηριακό στέλεχος, χορεύτρια, σχεδιάστρια μόδας, πιλότος, μέλος της πυροσβεστικής, παίκτρια του μπέιζμπολ. Επίσης έγινε αστροναύτης το 1965, πολύ πριν δηλαδή ο Νιλ Άρμοστρονγκ πατήσει στο φεγγάρι! Εντάξει, ποτέ δεν υπήρξε φιλόσοφος. Όμως, είναι πραγματικά ανάγκη μια νεαρή γυναίκα (ή ένας νεαρός άντρας) να γίνει φιλόσοφος; Τα παιδιά θα απαντούσαν «όχι».
Η πραγματικότητα αποδεικνύει πως η Μπάρμπι είναι γερό σκαρί. Γνώρισε την κατακραυγή, το κυνηγητό, τη δυσφήμιση, τις βλαβερές συνέπειες του ανταγωνισμού, όμως άντεξε και αντέχει. Ίσως επειδή είναι κοπέλα από καλή πάστα, με το φέρσιμό της να ανταποκρίνεται στις μητρικές προσδοκίες και το σύμπαν της να αποτελεί φροντιστήριο αρετής, αθωότητας, τελειότητας, ευημερίας. 50 χρόνια τώρα, μέσα στην υπέροχη ελαφρότητά της, η Μπάρμπι κατορθώνει το ακατόρθωτο: να αναπαριστά διαφορετικές όψεις του ίδιου αντικειμένου, της σύγχρονης γυναίκας. Χιλιάδες κορίτσια μεγάλωσαν με προσλαμβάνουσες τις εκδοχές και τις μεταμορφώσεις της. Με τη βοήθεια της εικόνας και των αξεσουάρ της αποκρυπτογράφησαν τη γυναικεία φύση και τη θηλυκότητά τους. Με τις οδηγίες της φτιάχτηκαν οι γυναίκες του σήμερα. Γυναίκες ανεξάρτητες και δραστήριες, που πιστεύουν στη χειραφέτηση και ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον. Δεν είναι και λίγο.
She works hard for the money
- Το πλήρες όνομά της είναι Μπάρμπαρα Μίλισεντ Ρόμπερτς. Οι γονείς της ονομάζονται Τζορτζ και Μάργκαρετ. Κατάγεται από την πόλη Γουίλοους του Γουισκόνσιν.
- Στα πρώτα χρόνια της εμφάνισής της, έρευνες έδειξαν ότι αρκετοί γονείς ενοχλήθηκαν από το στήθος της.
- Το 1971 το βλέμμα της στράφηκε μπροστά. Μέχρι εκείνη τη στιγμή κοιτούσε υπό γωνία.
- Ήταν από τα πρώτα παιχνίδια που πόνταραν στην τηλεοπτική διαφήμιση. Σύμφωνα με ισχυρισμούς της Mattel, κάθε ένα δευτερόλεπτο πωλούνται στον κόσμο τρεις Μπάρμπι.
- Έκανε cameo κινηματογραφική εμφάνιση στην ταινία «Toy Story 2».
- Το 1974 για μία εβδομάδα ένα τμήμα της Τάιμς Σκουέρ ονομάστηκε Barbie Boulevard.
- Τη ζωγράφισε ο Άντι Γουόρχολ το 1985.
- Ο πρώτος και μοναδικός συναισθηματικός δεσμός ήρθε το 1961, όταν ερωτεύθηκε τον Κεν Κάρσον (ο οποίος πήρε το όνομά του από τον γιο της Ρουθ Χάντλερ). Χώρισαν τον Φεβρουάριο του 2004, αλλά τα ξαναβρήκαν το 2006.
- Έχει μεγάλο κύκλο συγγενών και φίλων.
- Στα 55 της χρόνια είχε πάνω από 40 pets και δεκάδες αυτοκίνητα.
- Ξέρει ότι μια ζωή την έχουμε κι αν δεν τη γλεντήσουμε, τι θα καταλάβουμε, τι θα καζαντίσουμε, γι’ αυτό κι έχει πολλά χόμπι κι ενδιαφέροντα. Πηγαίνει για σκι και ιστιοπλοΐα, παρ’ όλα αυτά, δεν αδιαφορεί και για τα στενάχωρα συνήθως πλαίσια της κουζίνας.
- Τον Σεπτέμβριο του 2003 απαγορεύτηκε η πώλησή της στη Σαουδική Αραβία, με το σκεπτικό ότι ως «εβραϊκή κούκλα αποτελεί σύμβολο της διεφθαρμένης Δύσης». Στις υπόλοιπες χώρες της Μέσης Ανατολής, εκτός από την Μπάρμπι, υπάρχει και η Φούλα, η οποία είναι σχεδιασμένη πιο «ισλαμικά», ενώ στο Ιράν κυριαρχούν η Σάρα και η Ντάρα.
- Το 1965 «εξέδωσε» βιβλίο με τον τίτλο «Πώς να χάσεις βάρος». Στις εσωτερικές σελίδες δινόταν η μαγική συνταγή: «Μην τρως».
- Το 1997 έχασε τη μέση-δακτυλίδι παίρνοντας μερικούς πόντους στην κοιλιά.
- Το 1997 έγινε τραγούδι από τους Δανούς Aqua. Η Mattel μήνυσε τη δισκογραφική εταιρία MCA Records για συκοφαντική δυσφήμιση, όπως μήνυσε και τη Nissan, την ίδια χρονιά, για παράνομη χρήση της κούκλας σε διαφημιστικό σποτ. Και η δισκογραφική και η αυτοκινητοβιομηχανία αθωώθηκαν.
- Την έχουν παρωδήσει οι εκπομπές «Saturday Night Live» και «The Tonight Show with Jay Leno», καθώς και οι «Simpsons».
- Τον Δεκέμβριο του 2005 καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Μπαθ δημοσίευσε έρευνα, σύμφωνα με την οποία τα κορίτσια συχνά περνούν μια φάση όπου μισούν τις Μπάρμπι τους και τις υποβάλλουν σε ποικίλα βασανιστήρια. Σύμφωνα πάντα με την έρευνα, ο αποκεφαλισμός ή η τοποθέτηση της Μπάρμπι στο φούρνο μικροκυμάτων συμβολίζει την απόρριψη του παιδικού παρελθόντος.
- Υπολογίζεται ότι υπάρχουν παγκοσμίως περισσότεροι από 100.000 συλλέκτες της, με το 90% να αποτελείται από γυναίκες άνω των 40 ετών.