Η ακαταμάχητη γοητεία της νέας αρχής

Ο Ιανουάριος, κάθε Ιανουάριος, είναι ο μήνας που συνηθίζουμε να ορκιζόμαστε στα βεγγαλικά ότι θα ξαναφτιάξουμε τον εαυτό μας. Χρυσή ευκαιρία για να χάσουμε κιλά, να κόψουμε βλαβερές συνήθειες, να πάμε γυμναστήριο, να κάνουμε περισσότερα ταξίδια, να δυναμώσουμε σχέσεις να ξαναφτιάξουμε φιλίες, να πάρουμε και αυτό το γουστόζικο παλτουδάκι, αλλά όχι ένα νούμερο μικρότερο. Τα κιλά δεν είναι σακούλες με πορτοκάλια να τα αφήσουμε κάτω. Τι καλά που θα ήτανε.

Ο Ιανουάριος λοιπόν είναι ένας μήνας που κλασικά μπαίνει η ετικέτα new year’s resolutions στον αντίστοιχο φάκελο. Έστω και νοερά. Εκεί που πέφτει πολύ γέλιο και φυσικά κλάμα είναι η οργάνωση των οικονομικών. Διάφοροι γκουρού, τύπου Μαρί Κόντο, αλλά για το πορτοφόλι, προτείνουν διάφορα. Άσ' το, φίλε, δεν βγαίνει.

Λοιπόν, και αυτός ο καινούργιος χρόνος θα συναντήσει τον καινούργιο μας εαυτό, που, ω τι έκπληξη, είναι και μεγαλύτερος και πιθανόν ωριμότερος αλλά στα σίγουρα πιο ταλαιπωρημένος. Αυτές οι αποφάσεις για τη νέα χρονιά έχουν και μπόλικες δόσεις τελειομανίας και άφθονο χιούμορ. Φίλες και φίλοι, η νέα αρχή δεν είναι και τόσο εφικτή. Οι στόχοι δεν είναι και τόσο πιθανοί οπότε είναι μάλλον ανθυγιεινή η επιδίωξή τους. Περιττό άγχος.

Παρόλα αυτά, η γοητεία μιας νέας αρχής εξακολουθεί να είναι ακαταμάχητη. Για παράδειγμα, στο μυθιστόρημα του Κέβιν Γουίλσον «Τώρα δεν είναι η ώρα για πανικό», η πρωταγωνίστρια πείθει τον εαυτό της ότι μετακομίζοντας μακριά και θάβοντας το παρελθόν της, μπορεί να αφήσει πίσω της τη μεγάλη καταστροφή που προκάλεσε στη γενέτειρά της πριν από δεκαετίες. (Το περιστατικό αναπόφευκτα το βρίσκει μπροστά της και αναγκάζεται να αναμετρηθεί –και ίσως και να συγχωρήσει– με τον εφηβικό της εαυτό). Αλλά μπορεί επίσης να προσπαθήσει να κάνει μια αλλαγή σεβόμενη το παρελθόν, αντί να το εξαφανίσει. Στα απομνημονεύματά της «Home/Land», η συγγραφέας Ρεμπέκα Μιντ γράφει για την επιστροφή της στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά από δεκαετίες απουσίας. Δεν είναι μια νέα αρχή, αλλά είναι κάτι καινούργιο: Η μετακίνησή της εμπνέεται από την επιθυμία να δώσει στον γιο της την ίδια «αίσθηση του εκτοπισμού» που η ίδια αντιφατικά θεωρεί ως μία από τις ευλογίες της. Τα βιβλία για τις επανεκκινήσεις τα μάζεψε η Έμα Σέιραπο για λογαριασμό του The Atlantic.

Σε ένα από αυτά, στο «Τέσσερις χιλιάδες εβδομάδες: Διαχείριση του χρόνου για θνητούς», ο συγγραφέας Όλιβερ Μπέρκμαν λέει ουσιαστικά ότι η επιθυμία μας να κάνουμε επανεκκίνηση και να τελειοποιήσουμε τον εαυτό μας πηγάζει εν μέρει από το άγχος για τη γνώση ότι κάποια μέρα θα πεθάνουμε. Για να το αντιμετωπίσουμε, μπορεί να στραφούμε σε ένα βιβλίο όπως τα απομνημονεύματα του Πολ Καλανίθι, «When Breath Becomes Air». Αναλογιζόμενος την ιατρική του εκπαίδευση και τον θανατηφόρο καρκίνο του, ο Καλανίθι δεν καταλήγει σε κανένα πατροπαράδοτο μάθημα για το πώς να δώσουμε νόημα στη ζωή σας. Αντιθέτως, είναι «δυνατός και φοβισμένος, διορατικός και μπερδεμένος, συνεχώς μεταβαλλόμενος – με άλλα λόγια, ακριβώς τόσο ανθρώπινος όσο και οι υπόλοιποι από εμάς».

Τι λέει όμως ο Μπέρκμαν; «Πιστεύω ότι πιθανώς μία από τις παγίδες της κουλτούρας της πρωτοχρονιάτικης εξυγίανσης είναι ότι μας ενθαρρύνει όλους να αποδεχθούμε την ιδέα ότι πρέπει να κάνουμε κάποια μεγάλη αλλαγή για να είμαστε ένα αποδεκτό, αξιόλογο άτομο. Κι αυτό δεν αφήνει περιθώρια για τη σκέψη ότι ίσως είστε πιο καλά από ό,τι  νομίζατε. Ίσως δεν χρειάζεται να αλλάξετε με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο. Ίσως το να συμφιλιωθείτε με τον εαυτό σας και να αποδεχθείτε κάποια πράγματα όπως είναι, είναι πολύ πιο δυνατή απόφαση».

Μήπως είναι  καλύτερη η έλλειψη ελέγχου; Αν όχι ολοσχερώς, έστω σε κάποιο βαθμό. Υπάρχει ευχαρίστηση στην άγνοια, γράφει η Έμιλι Αγκντεν στο βιβλίο της «On Not Knowing». Ένα ερωτηματικό, άλλωστε, θα μας ακολουθεί σαν τον Σάντσο Πάντσα σε όλη την περιπέτεια της ζωής.