Η ασχήμια είναι η νέα ομορφιά

Στον γνωστό μύθο «Το ασχημόπαπο» του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, όπου ένα άσχημο και γι’ αυτό καταφρονεμένο παπί σταδιακά μεταμορφώνεται σε κύκνο, στηρίζεται ένα αρχετυπικό σχήμα που αξιοποιήθηκε κατά κόρον στην τηλεόραση και το σινεμά. Από την Αν Χάθαγουεϊ στην ταινία «The Princess Diaries» μέχρι την Αμέρικα Φερέρα στη σαπουνόπερα «Ugly Betty», και από τη Μάρθα Καραγιάννη στο φιλμ «Ένα κορίτσι για δύο» μέχρι την Αγγελική Δαλιάνη στο σίριαλ «Μαρία η άσχημη», το σενάριο είναι παρόμοιο: Η φαινομενικά «άσχημη» μαθήτρια/υπάλληλος/γραμματέας, που φοράει γυαλαμπούκες, σιδεράκια, άκυρα ρούχα κι έχει πολύ κακό μαλλί, αλλά πολύ καλή ψυχή, επεισόδιο με επεισόδιο μεταμορφώνεται σε θεά Αφροδίτη.

Μια νέα τάση αντιστρέφει την πλοκή του Άντερσεν· στον σύγχρονο μύθο ο κύκνος κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του, κατά βάση φρικαλέες αισθητικές επιλογές, για να μοιάζει ασχημόπαπο. Πρωτοπόρος του κινήματος η ηθοποιός (της μίας ταινίας), εικαστικός (της μίας έκθεσης), συγγραφέας (του ενός βιβλίου), μοντέλο, influencer και υπέρμαχος του διαχωριστικού φεμινισμού (η πάλη ενάντια στην πατριαρχία γίνεται κατά βάση μέσω των γυναικών) Τζούλια Φοξ. Στα κηρύγματα γυναικείας ενδυνάμωσης που εκφωνεί από τον άμβωνα του TikTok, επανέρχεται ξανά και ξανά στο δίπολο ασχήμια - ομορφιά, με το σλόγκαν «I have the right to be ugly!» να δίνει μια φεμινιστική διάσταση στο θέμα. Μέσα από τουαλέτες και ατημέλητα δωμάτια, με μουτζουρωμένα μάτια, λαδωμένα μαλλιά και ξασπρισμένα φρύδια, η Φοξ αποφαίνεται: Μέχρι τώρα οι άνδρες είναι που θέτουν τα κριτήρια ομορφιάς, είναι εκείνοι που αποφασίζουν ποιος ή τι είναι όμορφο. Τους έχουμε δει πώς φέρονται στα άσχημα κορίτσια ήδη από το δημοτικό. Τους βλέπουμε πώς αντιμετωπίζουν τις μακιγιαρισμένες και τις αμακιγιάριστες γυναίκες. Μέσα σε έναν κόσμο φτιαγμένο από άνδρες για άνδρες, αν θέλεις να επιβιώσεις ως κορίτσι, πρέπει να είσαι όμορφη. Και αυτό πρέπει να σταματήσει. Ας πάψουμε να επιζητούμε την επικύρωση των ανδρών. Αυτά μέσες άκρες λέει η Τζούλια Φοξ, η οποία οξυζενάρισε τα φρύδια της «για να είναι απωθητικά στο ανδρικό βλέμμα» και είναι περήφανη «όταν είναι ανεπιθύμητη στο ανδρικό βλέμμα», αλλά στα καπάκια αποδεικνύει πως είναι ευέλικτη ιδεολογικά ανεβάζοντας βίντεο με συμβουλές ομορφιάς. 

Σε λιγότερο επιθετικούς τόνους και χωρίς ιδεολογικά μανιφέστα, μερικά από τα πιο διάσημα μοντέλα των καιρών ντύνονται geeks, έτσι για πλάκα, για το χάζι στο Ιnstagram. Από την Μπέλα Χαντίντ μέχρι την Άιρις Λο, κάποια girls (bigger than others) γίνονται καρικατούρες, κανονικοί μαστροχαλαστές της μοντελοεικόνας τους, καλώντας και άλλους να τις ακολουθήσουν: Σπασικλάκια όλου του κόσμου, «κορίτσια της συγγνώμης» και λοιπαί δημοκρατικαί δυνάμεις, ενωθείτε!

Στον ελεύθερό του χρόνο, το fashion crowd εν έτει 2023 επιστρατεύει ό,τι είναι στερεοτυπικά μη hot και νομίζαμε πως είχε αποσυρθεί από την αγορά: χαχόλικα φορέματα και χάλια βερμούδες, γιακαδάκια και ζακέτες της γιαγιάς, τεράστιους σκελετούς γυαλιών, πλισέ φούστες πάνω από τζιν παντελόνια, καπέλα φορτηγατζήδων. Τα outfilts συμπληρώνονται με ugly ή wrong shoes, με γόβες στιλέτο πάνω από ανδρικές κάλτσες· σαν τον Τζόι με τα ρούχα του Τσάντλερ στο επεισόδιο «The One Where No One’s Ready», ένα χύμα σκέτο ποίημα!

Το μότο «ugly is in» φαίνεται να ενστερνίζονται και κάποια μικρά ανεξάρτητα labels (Kitten, Simone Rocha, 16Arlington) και κυρίως η Prada μέσω της θυγατρικής Miu Miu, ανεβάζοντας στις πασαρέλες unexpected για fashion shows σύνολα και μοντέλα. Άλλωστε η Miuccia Prada το είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο: «το άσχημο είναι ελκυστικό, το άσχημο είναι συναρπαστικό». Στο TikTok, η «άσχημη» μόδα έχει την τιμητική της στο trend «How to dress like you’re from the Lower East Side». Πρόκειται για αμερικανικό inside αστείο (κάτι σαν το δικό μας με τις Θεσσαλονικιές), που όμως αρκούν δυο τρία βίντεο για να το πιάσουν οι κάτοικοι όλης της γης. Οι tiktokers βάζουν τα δυνατά τους για να μιμηθούν/παρωδήσουν το στιλ των Gen Zers της εν λόγω γειτονιάς, ξεκινώντας από μια μάξι φούστα, ταιριάζοντας τα αταίριαστα, καταλήγοντας να φορούν την Άρτα και τα Γιάννενα.

Οι θεωρίες που κυκλοφορούν για την όποια άνοδο της «άσχημης μόδας» δεν είναι διόλου πειστικές. Κάποιοι την αποδίδουν στην παγκόσμια ύφεση και την ακρίβεια του 2023. Έλεος! Δηλαδή τι; Με την απομείωση της καταναλωτικής δύναμης χάνεται και η αισθητική; Άλλοι το γυρίζουν στο πιο σοβαρό και woke θεωρητικό. Ισχυρίζονται πως σε χρόνους όπου η ιστορία ξαναγράφεται και οι αντιλήψεις επαναξιολογούνται, η βιομηχανία της μόδας απεφάνθη πως ίσως πρέπει να αναθεωρηθούν και τα καθεστωτικά πρότυπα και κλισέ ομορφιάς. Οι ψυχολόγοι από τη μεριά τους λένε πως η «άσχημη μόδα» είναι λογικό να προσελκύει το ενδιαφέρον γιατί είναι απρόσμενη. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να αδιαφορούν για μια «κανονική» ή μια «μέσου όρου» εικόνα, καθώς μπορούν εύκολα να επεξεργαστούν την αισθητική της και να την αξιολογήσουν (μ’ αρέσει δεν μ’ αρέσει, τέλος). Αντιθέτως, θα κερδίσει την προσοχή τους κάτι ασυνήθιστο, περίπλοκο, αλλόκοτο. 

Κανείς δεν έχει το κληρονομικό χάρισμα για να προβλέψει το μέλλον της «άσχημης μόδας», πάντως εκ πρώτης μοιάζει με καλαμπούρι των όμορφων ή, στην καλύτερη περίπτωση, με ανέξοδη επανάσταση της μιας σεζόν, όπως τόσες και τόσες άλλες. Όπως, ας πούμε, η plus size κουλτούρα που, αφού πολυδιαφημίστηκε, σεμνά και ταπεινά πλέον αποσύρεται από τις πασαρέλες. Δεν είναι τυχαίο που μπροστάρισσες στο κίνημα, ας το ονομάσουμε «Ugly is the new Beautiful», είναι τα it girls. Ναι, τρολάρουν την εικόνα τους, μόνο που το κάνουν εκ του ασφαλούς και ανέξοδα. Λευκές, κούκλες, αδύνατες, διάσημες, χωρίς αναπηρίες, μεταμφιέζονται σε «άσχημες» με καλλιτεχνικό τρόπο και σίγουρα με όριο: είναι ugly cute, όχι ugly ugly! Και έχουν απόλυτη συνείδηση ότι μόνο γούστα μπορούν να βγάζουν με την ομορφιά της ασχήμιας τους. Το ψωμί τους θα το βγάζουν μόνο με την ομορφιά τους.