Τι μας κάνει ευτυχισμένους;

Τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία, παρόλο που είναι προτιμότερο να κλαις μέσα σε κότερο παρά πάνω σε παπάκι και μάλιστα χαλασμένο. Ενώ η πρώτη απάντηση στο ερώτημα «τι θα σε έκανε ευτυχισμένο άτομο;» είναι «μισό εκατομμύριο» ή «δε βαριέσαι, βολεύομαι και με εκατό χιλιάρικα», στην πραγματικότητα η ευτυχία δεν έχει να κάνει με το χρήμα. Κι αυτό δεν το λέω από το κεφάλι μου, που είναι στραβό, το λέει το Χάρβαρντ το ίδιο.

Το οποίο Χάρβαρντ άρχισε μια έρευνα το 1938 αναζητώντας τα μυστικά της ευτυχίας, κι επειδή ήτανε Χάρβαρντ, τα «πειραματόζωα» που έπαιρναν μέρος στην έρευνα ήταν 268 λευκοί άντρες από καλές οικογένειες, μια και την εποχή εκείνη όλοι οι υπόλοιποι (άνθρωποι) δεν μετρούσαν. Μέχρι που, μερικά χρόνια αργότερα οι επιστήμονες άρχισαν να ψυλλιάζονται ότι δεν είναι σωστό το δείγμα δωρεάν, ούτε αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού, και πρόσθεσαν άλλα 456 άτομα που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα, από σύσχριστη περιοχή της Βοστώνης. Επειδή όλα αυτά τα χρόνια οι επιστήμονες άλλαζαν και τα πειραματόζωα έκαναν, ή δεν έκαναν οικογένειες, σήμερα ο αριθμός τους είναι 2.500-3.000. Κάθε 2 χρόνια, κάποιος τους χτυπάει την πόρτα και τους ρωτάει πότε, πώς και γιατί είναι ευτυχισμένοι.

Για να μη σας κρατάω σε αγωνία: το βασικό για την ευτυχία είναι κάτι που οι Χαρβαρνταίοι αποκαλούν "social fitness" και σημαίνει πόσο καλά αισθάνεται το κάθε άτομο, όχι απαραίτητα μέσα στην κοινωνία σαν σύνολο, αλλά σίγουρα μέσα σε αυτό που λέμε «κύκλο» του. Πόσο δικτυωμένο, πόσο συνδεδεμένο είναι με άλλα άτομα, μέλη της οικογένειάς του, φίλους, συνάδελφους, ή άτομα με τα οποία μοιράζεται κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι.

Για να είσαι ευτυχισμένο άτομο χρειάζεσαι άλλα άτομα: σιγά το μυστικό, καγχάζουμε εμείς στην Ελλάδα, επειδή το ξέρουμε, τα αδέρφια, ξαδέρφια, παιδιά μας, ανίψια, οι κολλητοί, οι παρέες, οι φίλες, τα φιλαράκια, οι αγαπημένοι μας, οι άνθρωποι με τους οποίους συμπορευόμαστε σε αυτή τη ζωή, μας κάνουν, αν όχι ευτυχισμένους, τότε ανοιχτούς στην ευτυχία. Όταν είμαστε μουντρούχοι, σόλο, σφαγμένοι με συγγενείς και φίλους, ολομόναχοι στο απέραντο Σύμπαν, δεν έχουμε καμιά όρεξη να ευτυχίσουμε, για την ακρίβεια, νοιώθουμε σκατά και θέλουμε να μας αφήσουν ήσυχους… Παρόλο που, αν μας φωτίσει ο Θεός/Βούδας και σε αυτήν την χάλια φάση απλώσουμε το ξερό μας στο κινητό κι επικοινωνήσουμε με αγαπημένο πρόσωπο, ο δείκτης της ευτυχίας μας ανεβαίνει μάνι-μάνι.

Τα στοιχεία είναι καταιγιστικά: όταν έχεις στενές προσωπικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, έχεις 50% πιθανότητες να ζήσεις περισσότερο από ότι όταν δεν έχεις ντιπ καμία σχέση με κανέναν. Συμπτωματικά, με 15’ άσκηση την ημέρα ανεβάζεις κατά 15% τις πιθανότητες επίσης να ζήσεις, μάλλον κατά 15% περισσότερο από τους ρεμπεσκέδες, που δεν κάνουν τίποτα – αλλά επιστρέφω στο κυρίως θέμα της ευτυχίας γιατί σύμφωνα με την έρευνα, η ευτυχία μας βασίζεται στα εξής επτά δεδομένα:

• Ασφάλεια και σταθερότητα
• Να μαθαίνεις και να εξελίσσεσαι
• Συναισθηματική επικοινωνία, εκμυστηρεύσεις, το να μοιράζεσαι
• Θετική άποψη ταυτότητας, κοινές εμπειρίες
• Ρομαντικοί δεσμοί
• Βοήθεια από άλλους (σε επίπεδο πληροφοριών ή πρακτική)
• Διασκέδαση, χαλάρωση, γέλιο, το να νοιώθεις άνεση με άλλους.

Κοιτάζεις δηλαδή τη ζωή σου και εξετάζεις κατά πόσον πιάνεις αυτά τα επτά καταπληκτικά σημεία, αν τουλάχιστον είσαι στα έξι – γιατί ο δυστυχισμένος γάμος πχ, ή η κακοποιητική ερωτική σχέση, δεν πρόκειται να σε κάνει ευτυχισμένο άτομο όσο κι αν επιμένεις, οπότε είναι καλύτερα να σβήσεις το Νο 5 από τον κατάλογο για να μην σε αγχώνει, και να συγκεντρωθείς στα υπόλοιπα. Φίλες, φίλοι, παρέες, γκρουπ ανθρώπων με τους οποίους έχεις κοινό παρελθόν, κοινό παρόν ή μέλλον, με τους οποίους σας ενώνει ή έστω σας ένωνε ένα πρότζεκτ, μια δουλειά, κάτι δημιουργικό, μια εμπειρία ή μια δραστηριότητα, η «φυλή σου» με την οποία μιλάτε την ίδια γλώσσα, όλα αυτά είναι πολύτιμα ελιξίρια μακροζωίας, ίσως και νεότητας.

Η μοναξιά σύμφωνα με την έρευνα είναι ο πιο μεγάλος δολοφόνος. Ένας στους δύο Αμερικάνους δηλώνει ότι υποφέρει από μοναξιά, και στην Αγγλία υπάρχει ήδη Υπουργείο Μοναξιάς. Όταν είσαι μονόχνοτο άτομο και δεν έχεις κανέναν στη ζωή σου, ανεβαίνουν οι πιθανότητες να πιτσικάρεις πριν την ώρα σου κατά 26%.

Το αισθανόμαστε όλοι κάθε φορά που μας καρπαζώνει η ζωή. Η άσχημη ιατρική διάγνωση, το τρελό μπουγιουρντί από την εφορία/τράπεζα/δάνειο, ο κακός καυγάς, τα σκληρά λόγια, ο χωρισμός, η σύγκρουση, το χτύπημα της μοίρας – όλα αυτά ελαφραίνουν όταν τα μοιραζόμαστε με αγαπημένο/α πρόσωπο/α. Στην αφήγηση πάνω από έναν καφέ, τσάι ή ποτό, τα ζόρια μας παίρνουν μια άλλη, λιγότερο απειλητική διάσταση, εμφανίζονται λύσεις από το πουθενά, παύουν να είναι ζητήματα ζωής και θανάτου, ορίστε που ξαφνικά σηκώνουν μέχρι καλαμπούρι.

Το πιο ευτυχισμένο κράτος του κόσμου, κατά την έρευνα, είναι η Φινλανδία – ποιος να το έλεγε, με το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών στον Δυτικό Κόσμο και δείκτη αλκοολισμού στο ταβάνι. Αλλά φαίνεται ότι υπάρχει κάτι άλλο στους Φινλανδούς που λειτουργεί, ίσως μαζί με το ότι γίνονται ντίρλα: η εμπιστοσύνη των πολιτών μεταξύ τους και στο Κράτος. Οι ίδιοι ή ίσως άλλοι επιστήμονες, έριξαν 192 πορτοφόλια σε 16 πόλεις του κόσμου, τα 12 από αυτά στο Ελσίνκι… και τα 11 από τα 12 πορτοφόλια επιστράφηκαν στους ιδιοκτήτες τους. Οι Φινλανδοί, εκτός από το να επιστρέφουν πορτοφόλια αμέσως μόλις ξεμεθύσουν, έχουν τρεις αρχές με βάση τις οποίες ζούνε εκεί στην κρύα χώρα με τους έξι-μήνες-νύχτα:

• Δεν συγκρίνουν τον εαυτό τους με το γείτονα
• Δεν περιφρονούν τα οφέλη της Φύσης
• Δεν σπάνε τον κύκλο εμπιστοσύνης της κοινότητάς τους.

Ωραία, το λένε και οι επιστήμονες εκτός από εμάς τους περιοδικατζήδες, τους γκουρού αυτογνωσίας, τους ψυχαναλυτές, τους τραγουδοποιούς και τους στιχουργούς: η ευτυχία θέλει παρέα, θέλει ανθρώπους που αγαπάμε γύρω μας και βασίζεται στην επικοινωνία μας με αυτούς που αγαπάμε. Αυτό είναι το βέβαια, ενώ δεν είναι βέβαιο ότι αν μας πέσουν στα χέρια εκατό χιλιάρικα θα έχουμε περισσότερους ανθρώπους γύρω μας, και θα μας αγαπάνε περισσότερο, και θα επικοινωνούμε καλύτερα.

(*Από την άλλη, με μισό εκατομμύριο παίρνουμε μεγαλύτερο κότερο που χωράει πιο πολύ κόσμο…)