Ο δρόμος του καλλιτέχνη: Η δημιουργικότητα σώζει ζωές

Μέρες έψαχνα τρόπο να ολοκληρώσω κάτι που γράφω και είχα κολλήσει, δεν μου ερχότανε κουκούτσι, ώσπου… ξύπνησα αργά ένα πρωί αργίας, χωρίς να πρέπει να σηκώσω τα έφηβα παιδιά μου για το σχολείο και χωρίς το σκυλί στο σπίτι, να επείγεται λυσσασμένα για να βγει βόλτα. Έμεινα ξάπλα να σκέφτομαι άσχετες σκόρπιες εικόνες, αυτό που λέμε «χουζούρι» και είναι από τις περιφρονημένες πολυτέλειες της ζωής. Μετά άρπαξα μολύβι και τετράδιο που έχω στο έξτρα κομοδίνο (=πάτωμα) δίπλα στο κρεβάτι, κι άρχισα να σημειώνω τις μη-λογικές σκηνές που έκοβαν βόλτες στο μυαλό μου ανενόχλητες ανάμεσα στον ύπνο και στον ξύπνο: είχα την λύση, την απάντηση, τα κομμάτια που έλειπαν, το δέσιμο, το φινάλε που έψαχνα μέρες χωρίς αποτέλεσμα. Ένα χαλαρό πρωινό χωρίς άγχος ήταν αυτό που χρειαζόμουν – καλά, ΠΟΛΛΑ χαλαρά πρωινά χωρίς άγχος, αλλά και με ένα σόλο τέτοιο πρωινό, ορίστε που βολεύτηκε η κατάσταση.

Julia Cameron: Ο δρόμος του καλλιτέχνη

Η διάσημη καθηγήτρια δημιουργικής γραφής, η συγγραφέας/σεναριογράφος Julia Cameron, ισχυρίζεται ότι το κλειδί για τον εσωτερικό μας, δημιουργικό κόσμο κρύβεται στις «πρωινές σελίδες», τρεις μόνον σελίδες στις οποίες γράφουμε ό,τι μπορούμε να συγκρατήσουμε πριν σηκωθούμε από το κρεβάτι, όσο ακόμα το υποσυνείδητο είναι ενεργό και πριν κουτουπωθεί από το συνειδητό. Προσέχουμε τότε πράγματα που περνάνε μπροστά από το «μάτι του μυαλού μας», δηλαδή από το υποσυνείδητο, εκεί όπου ζει και βασιλεύει η δημιουργικότητα. Οι τρεις σελίδες είναι κανόνας, γιατί σε λιγότερες δεν προλαβαίνουμε να καταγράψουμε τα πάντα και οι περισσότερες «απλώς ταΐζουν το εγώ μας». Αυτά τα λέει η Julia στο βιβλίο της «The Artist’s way» (το οποίο πούλησε 4 εκατομμύρια αντίτυπα το 1992 που πρωτο-κυκλοφόρησε, και συνεχίζει να πουλάει τρελά μέχρι σήμερα), είναι δοκιμασμένα πράγματα. Από σύμπτωση αργότερα έπεσα πάνω σε ένα άρθρο που εξήγησε ωραία την μυστηριώδη δημιουργικότητα και την σχέση της με το μη-συνειδητό κομμάτι μας. Το οποίο κομμάτι ανθεί και λουλουδίζει όσο είμαστε μικρά παιδιά.

Το 1969 λοιπόν η NASA οργάνωσε ένα τεστ στα πλαίσια της «έρευνας δημιουργικότητας», προκειμένου να διαλέξει πέντε-έξι ανθρώπους όσο γίνεται πιο ταλαντούχους, οι οποίοι να πηγαινο-έρχονται στο φεγγάρι – έψαχνε «creative geniuses», «δημιουργικά τζιμάνια», μεγαλοφυίες της δημιουργικότητας, όχι ό,τι κι ό,τι, ολόκληρη NASA. Μάζεψε 1.600 πεντάχρονα παιδάκια, τα έβαλε να απαντήσουν στις ερωτήσεις του αυστηρά μελετημένου τεστ, κι έμεινε άναυδη η NASA γιατί το 98% των παιδιών απάντησαν στα επίπεδα της «δημιουργικής μεγαλοφυίας». Τα τεστ επαναλαμβανόντουσαν κάθε πέντε χρόνια, με σοκαριστικά αποτελέσματα όσο μεγάλωναν τα παιδιά: στα 10 τους χρόνια έπιαναν μόνο το 30% της βαθμολογίας όσον αφορά την δημιουργικότητα, στα 15 τους χρόνια είχανε πέσει στο 12%, χάλια μαύρα, κι όταν αργότερα η ΝΑΣΑ αποφάσισε να εξετάσει 280.000 ενήλικες, άνω των 25 ετών… μόνο το 2% από αυτούς ήτανε στα επίπεδα της δημιουργικής μεγαλοφυίας.

Αυτό συμβαίνει όχι επειδή η έρευνα έγινε σε Αμερικανάκια, παρά επειδή μεγάλο κομμάτι της δημιουργικότητας που έχουμε από γεννησιμιού μας, όλοι οι άνθρωποι, τσαλαπατιέται χρόνο με το χρόνο καθώς μεγαλώνουμε. Χάνουμε σιγά σιγά την ικανότητά μας για δημιουργία, άρα και το στάτους μας ως τζιμάνια της δημιουργικότητας. Και η καταστροφή χρεώνεται στο σχολικό σύστημα των περισσότερων χωρών, που επιβραβεύει την απομνημόνευση, το να μαθαίνεις παπαγαλία ένα σκασμό πληροφορίες, γεγονότα, θεωρίες και ημερομηνίες, σε βάρος της δημιουργικής σκέψης, άρα και σε βάρος του καλλιτέχνη ο οποίος κρύβεται μέσα σε κάθε παιδί. Όπως είχε πει ο Πάμπλο Πικάσο, «Όλα τα παιδιά γεννιούνται καλλιτέχνες. Το δύσκολο είναι να παραμείνουν καλλιτέχνες μεγαλώνοντας».

Τέλος πάντων, έσωσα αυτό που γράφω χάρη στις καθόλου τακτικές πρωινές μου σελίδες – η Julia Cameron επιμένει να τις γράφουμε ΚΑΘΕ πρωί, πριν σηκωθούμε από το κρεβάτι και πριν πιάσουμε το κινητό μας… αλλά η ίδια, να’ ναι καλά η γυναίκα, δεν έχει σκυλί, ούτε πρωινή εργασία, έχει μία κόρη, σαραντάρα, οπότε δεν έχει και κανένα ζόρι να τρέχει πρωί-πρωί. Μετά κόλλησα και έψαχνα στοιχεία για την Julia, με τα δεκάδες σάιτ που ενθαρρύνουν όχι μόνον τη δημιουργικότητα αλλά και τον stalker που κρύβουμε μέσα μας, μερικοί από εμάς. Ο γάμος της με τον Μάρτιν Σκορσέζε κράτησε ένα χρόνο, έγραψε ένα σωρό πετυχημένα σενάρια, έχει γεννηθεί το 1948 και όλα της τα βιβλία είναι best-seller με πολλά εκατομμύρια αντίτυπα σε πολλές χώρες. Μπράβο της, και μπράβο και σε εμάς, που κρατάμε τη δημιουργικότητά μας πιτσικωτή λες και δεν κλείσαμε ποτέ τα έξι μας χρόνια, δημιουργώντας ό,τι περνάει από το χέρι μας κι από το μυαλό μας, όχι πάντα με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες αλλά με καλούτσικα αποτελέσματα, μια και αντέχουμε…

Info: «The Artist’s way: a spiritual path to higher creativity», Julia Cameron. Έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από την Αναστασία Πάγια και κυκλοφορεί με τίτλο «Ο δρόμος του καλλιτέχνη», εκδόσεις Key Books