Πορτοκαλί: το χρώμα του καλοκαιριού

Είτε το καλοκαίρι που ήδη έχει φτάσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είτε το χρώμα του ουρανού της Αθήνας όταν έρχεται το σύννεφο της Αφρικάνικης σκόνης, είτε η δροσιά και η έξαψη που σου προσφέρουν τα εσπεριδοειδή, το πορτοκαλί είναι το χρώμα της χαράς.

Είναι το χρώμα του ουρανού στην ανατολή και στη δύση του ήλιου. Είναι το χρώμα των φύλλων το καλοκαίρι αλλά και το χρώμα των κολοκύθων στο Halloween. Είναι το χρώμα των αντηλιακών του καλοκαιριού. Του Aperol Spritz. Το χρώμα της σειράς των Penguin Classics. Το χρώμα της αισιοδοξίας. Συμβολίζει την ενέργεια και τη ζωντάνια, τη φωτεινή διάθεση, την πνευματική ενέργεια και ιερότητα. Είναι το χρώμα που έχουν οι ρόμπες των Χάρε Κρίσνα. Συμβολίζει τη δημιουργικότητα, τη χαρά, την έμπνευση αλλά και τη ζεστασιά και τη φιλοξενία.

Ακόμα και το φθινόπωρο κρύβει πορτοκαλί μέσα στη ζεστή καρδιά του. Ένα χρώμα σημαντικό σε χώρες όπως η Ινδία ή η Κίνα, όπου είναι ιερό, ή στην Ολλανδία, όπου είναι το εθνικό τους χρώμα, σε άλλα μέρη του κόσμου στερείται κάποιας ιδιαίτερα σημαντικής σημασίας. Μετά από γκάλοπ σε παγκόσμιο επίπεδο, το πιο δημοφιλές χρώμα αποδείχθηκε το λευκό με 38% ενώ το πορτοκαλί μαζί με το πράσινο ισοβαθμούν στην τελευταία θέση με 1%. Σε άλλη δημοσκόπηση για τα δημοφιλή χρώματα για αυτοκίνητα, το πορτοκαλί βρίσκεται πάλι κάτω από το 1%.

Είναι όμως και το χρώμα που, σε πολλές περιπτώσεις, σημαίνει κίνδυνο και προειδοποίηση - το βλέπουμε συχνά σε ανάλογα σήματα. Σε ορισμένες κουλτούρες, το πορτοκαλί σημαίνει και κακή τύχη, ακόμα και θλίψη και πένθος. Συχνά χρησιμοποιείται σε τελετές πένθους και μνημόσυνα. Μπορεί επίσης να συμβολίζει την αλαζονεία και τη ματαιοδοξία. Είναι ένα χρώμα που ασυναίσθητα το αγαπάς αν και στη φύση το πορτοκαλί είναι ένα σχετικά σπάνιο χρώμα - τουλάχιστον σε σύγκριση με το πράσινο, το κόκκινο, το καφέ και το μπλε.

Το πορτοκαλί είναι το νέο ροζ στη μόδα

Μετά την καταιγίδα του Barbie-ροζ, πολλοί το έχουν πει: Το πορτοκαλί είναι το νέο ροζ. Και όχι μόνο: οι αποχρώσεις που παίζουν πολύ είναι το φωτεινό μανταρινί, το πιο σκούρο της μαρμελάδας πορτοκάλι, το κοκκινωπό που έχει το σαγκουίνι και το πιο γήινο, καροτί. Από ρούχα μέχρι μακιγιάζ.

Το πορτοκαλί στην ιστορία της μόδας έχει συνδεθεί κυρίως με τον Γαλλικό Οίκο Hermes, αυτό το ξέρουν και το αναγνωρίζουν οι πάντες. Όλο το packaging της φίρμας είναι πορτοκαλί!

Στα fashion blogs και στο Instagram φαίνεται να το προτιμούν από την Kylie Jenner, την Cara Delevingne, την Olivia Attwood μέχρι τα It girls της Ευρώπης. Στις επιδείξεις των μεγάλων σχεδιαστών για την Άνοιξη-Καλοκαίρι 2024 όπως των Kim Jones για τον Fendi, Stella McCartney, Prada, Gucci, David Koma και Emilia Wickstead, πλημμύρισαν τις πασαρέλες συνδυασμοί φωτεινού πορτοκαλί και κίτρινου, σε συνδυασμό με ανοιχτό μπλε, γκρι και κρεμ, και σε αντίθεση με καφέ σοκολατί και μαύρο.

Το πορτοκαλί είναι δημοφιλές ακόμα και για τα αξεσουάρ όπως στου Missoni και στου Tove όπου παστέλ πορτοκαλί μίνι φορέματα συνδυάζονται με ασορτί σανδάλια, ενώ φαίνεται να φαίνεται ενδιαφέρον και στην πρόταση του Alexander McQueen – με λίγο μαύρο leather. Η συμβουλή είναι μία: φορέστε το πορτοκαλί συνδυασμένο με πιο ουδέτερες αποχρώσεις όπως το λευκό και το ανοιχτό καφέ, το χρώμα της άμμου και του δέρματος.

Και όπως φαίνεται, η ζεστασιά του και η θετική διάθεση που φέρνει το πορτοκαλί θα μας ακολουθήσει και στον επόμενο χειμώνα. Αρκεί να μην το θυμόμαστε μόνο εξαιτίας της Αφρικανικής σκόνης.

Το χρώμα της νύχτας

Αν και τα πορτοκάλια καλλιεργούνταν στην Άπω Ανατολή για χιλιάδες χρόνια, μόλις το 1542 ο καρπός έφτασε στην Ευρώπη και το πορτοκαλί χρώμα πήρε για πρώτη φορά το όνομά του. Πριν από αυτό, το χρώμα απλώς αποκαλούνταν κόκκινο-κίτρινο.

Είναι χρώμα στενά συνδεδεμένο με τον Βουδισμό και τον Ινδουισμό. Γι’ αυτές τις θρησκείες είναι το πιο ιερό χρώμα, που χρονολογείται από την εποχή που το σαφράν, που χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή πορτοκαλί βαφής, ήταν το πιο ακριβό μπαχαρικό από όλα. Ως εκ τούτου, σαφράν ονομάζεται το πορτοκαλί χρώμα σε πολλά μέρη του κόσμου, παίρνοντας το όνομά του από το μπαχαρικό και όχι από το φρούτο.

Και σήμερα, όπως συμβαίνει εδώ και αιώνες, τα ρούχα των Ινδουιστών και Βουδιστών μοναχών βάφονται με σαφράν: έτσι, η παρουσία του πορτοκαλί —ή, πιο συγκεκριμένα, του σαφράν— στην ινδική σημαία, αντιπροσωπεύει τις αξίες της δύναμης και του θάρρους, όπως προέρχονται από τη θρησκευτική του σημασία.

Κατά τα άλλα, αν και το κόκκινο και το κίτρινο είναι τα πιο κοινά χρώματα για προειδοποιητικά σήματα - επειδή έχουν την υψηλότερη ορατότητα στο ανθρώπινο μάτι - υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις όπου το πορτοκαλί είναι πιο κατάλληλο. Συγκεκριμένα, όποτε εμπλέκεται νερό.

Αυτό συμβαίνει επειδή το πορτοκαλί έρχεται σε αντίθεση με το μπλε πιο αποτελεσματικά από οποιοδήποτε άλλο χρώμα. Έτσι τα πάντα, από σωσίβιες λέμβους μέχρι σωσίβια είναι συνήθως πορτοκαλί. Αυτό εξηγεί επίσης τις πορτοκαλί στολές των αστροναυτών — έτσι ώστε αν προσγειωθούν στη θάλασσα κατά την επιστροφή τους στη Γη, θα είναι ευκολότερο να εντοπιστούν.

Αυτός είναι και ο λόγος που η γέφυρα Golden Gate στο Σαν Φρανσίσκο βάφτηκε σε αυτό το χρώμα. Όπως και το ότι το πορτοκαλί μαζί με το μπλε χρησιμοποιούνται σε πληθώρα αφισών ταινιών για να τραβήξουν την προσοχή μας, εξαιτίας της αποτελεσματικής αντίθεσης μεταξύ αυτών των δύο χρωμάτων. Ένας άλλος σημαντικός συσχετισμός είναι ότι το πορτοκαλί ήταν, για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το χρώμα της νύχτας.

Καταρχάς γιατί οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τη φωτιά για να ζεσταθούν και να φωτίζουν, μετά με κεριά και πυρσούς, μετά με λάμπες γκαζιού ενώ σχετικά πρόσφατα αντικαταστάθηκαν τα πορτοκαλί φανάρια του δρόμου με λευκά LED. Κι ας μη ξεχνάμε τον φωτισμό των εθνικών δρόμων αλλά και τον φωτισμό των κεντρικών δρόμων των πόλεων. Πάντα πορτοκαλί γιατί είναι ένα πιο «θερμό» χρώμα στην κλίμακα μέτρησης θερμοκρασίας Kelvin που χρησιμοποιείται κυρίως στην επιστήμη και τη βιομηχανία. Σαν θερμοκρασία χρώματος, το πορτοκαλί είναι ζεστό χρώμα, πράγμα που σημαίνει ότι είναι λιγότερο έντονο. Τα πιο ζεστά χρώματα μας κάνουν να χαλαρώνουμε. Τα πιο κρύα χρώματα μας ξυπνούν.

Το πορτοκαλί χρώμα στην τέχνη

Όσον αφορά στην τέχνη, το πορτοκαλί έχει μια μάλλον απογοητευτική ιστορία. Στη δυτικοευρωπαϊκή τέχνη χρησιμοποιήθηκε σχετικά σπάνια και κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης η κύρια αναφορά του ήταν στο γλέντι και τη διασκέδαση. Έτσι, οι θεότητες Βάκχος και Πομόνα (η θεά των φρούτων, των κήπων και της φροντίδας των δέντρων στη ρωμαϊκή μυθολογία), συχνά, αν και όχι πάντα, απεικονίζονταν με πορτοκαλί χρώμα.

Όμως το πορτοκαλί άκμασε τον 19ο αιώνα, εν μέρει χάρη στις πρόσφατα εφευρεθείσες χρωστικές ουσίες που ήταν απίστευτα ζωντανές, ειδικά το πορτοκαλί. Στη Βρετανία χρησιμοποιήθηκε από τον Dante Gabriel Rossetti, ηγέτη των ριζοσπαστών Προ-Ραφαηλιτών (μια ομάδα ζωγράφων, ποιητών και καλλιτεχνών που δραστηριοποιήθηκαν στην Αγγλία κυρίως στη δεκαετία του 1840 και του 1850. Η ομάδα πήρε το όνομά της από τον όρο «πριν από τον Ραφαήλ», έναν από τους μεγάλους Ιταλούς ζωγράφους της Αναγέννησης).

Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας «Φλεγόμενος Ιούνιος» (Flaming June) του μεγάλου Βρετανού ζωγράφου Frederic Leighton, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα έργα της Βικτωριανής περιόδου. Απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα να κοιμάται σε ένα λευκό κρεβάτι, φορώντας ένα πλούσιο, έντονα πορτοκαλί φόρεμα, ενώ ένας φλογερός ήλιος φωτίζει το δωμάτιο. Η εικόνα αυτή αποπνέει μια ατμόσφαιρα γαλήνης και ηρεμίας.

Οι ιμπρεσιονιστές της Γαλλίας, εν τω μεταξύ, εκμεταλλεύτηκαν πλήρως την αντίθεση μεταξύ πορτοκαλί και μπλε. Ωστόσο, το χρησιμοποιούσαν σχετικά σπάνια, συνήθως για να τονίσουν τον ήλιο - αν και σε έναν διάσημο πίνακά του, το Λυκόφως στη Βενετία, ο Claude Monet το χρησιμοποιεί πλουσιοπάροχα.

Ακόμη και ο Βίνσεντ βαν Γκογκ, ο μάστερ των ζωηρών χρωμάτων, ήταν πολύ πιο συγκρατημένος στη χρήση του πορτοκαλί παρά του κίτρινου - συνήθως το χρησιμοποιούσε για να υποστηρίξει άλλα χρώματα, όπως στην «Έναστρη Νύχτα». Μόνο σπάνια ο Βαν Γκογκ άφηνε το πορτοκαλί να κυριαρχήσει στους πίνακές του.

Το πορτοκαλί στην ιστορία

Το πορτοκαλί συνδέεται επίσης με τον προτεσταντισμό λόγω μιας μακρόσυρτης ιστορικής σύμπτωσης που ξεκινά με ένα μικρό μεσαιωνικό κράτος στη νότια Γαλλία που ονομάζεται Πριγκιπάτο του Πορτοκαλιού, μια και τα πορτοκάλια τότε επειδή ήταν πανάκριβα, θεωρούνταν σύμβολο δύναμης και πλούτου. Το Πριγκιπάτο της Οράνια, το οποίο αρχικά ανήκε στη βασιλική οικογένεια της Γαλλίας, πήρε το όνομά του από το πορτοκάλι, σύμβολο του βασιλείου που υπήρχε ακόμα και στο έμβλημά του. Σήμερα, η περιοχή της Οράνιας βρίσκεται στη νοτιοανατολική Γαλλία, στην περιοχή της Προβηγκίας.

Ο Οίκος του Πορτοκαλιού πολέμησε από την πλευρά των Προτεσταντών στους Θρησκευτικούς Πολέμους, δημιουργώντας έτσι έναν δεσμό με το χρώμα. Αυτή η σχέση εδραιώθηκε ακόμα περισσότερο όταν ο Γουλιέλμος του Όραντζ έγινε βασιλιάς Γουλιέλμος Γ' της Αγγλίας το 1689. Υπερασπίστηκε τους Προτεστάντες της Ιρλανδίας, οι οποίοι πήραν έτσι το πορτοκαλί χρώμα τους. Έτσι, το πράσινο της σημαίας της Ιρλανδίας αντιπροσωπεύει τους Καθολικούς και το πορτοκαλί αντιπροσωπεύει τους Προτεστάντες.

Επίσης ο Οίκος των Πορτοκαλιών, μια δυναστεία ευγενών, κατέληξε να κυβερνά την Ολλανδία. Εκεί η ετυμολογία του χρώματος διαφέρει από το φρούτο — προέρχεται από το Arausio, το όνομα ενός κελτικού θεού. Με τον καιρό ο Arausio έγινε Πορτοκάλι και τελικά ο Οίκος υιοθέτησε το χρώμα ως δικό τους. Και το πορτοκαλί συνεχίζει να βασιλεύει στην Ολλανδία - οι ολλανδικές εθνικές αθλητικές ομάδες φορούν πορτοκαλί.