Οι γυναικείες λέσχες βιβλιών της Αθήνας που αξίζει να γνωρίσεις

Τα book clubs της Αθήνας δεν είναι μια καινούρια ιδέα. Είναι όμως ένα νέο φαινόμενο. Μικρές ομάδες αναγνωστών που μεγαλώνουν, εξελίσσονται, γεμίζουν βιβλιοπωλεία και καφέ με συζητήσεις, απόψεις και βιβλία που ανοίγουν δρόμους. Πίσω από τις περισσότερες από αυτές τις πρωτοβουλίες βρίσκονται γυναίκες: οργανωμένες, δραστήριες, με διάθεση να δημιουργήσουν κοινότητες πολιτισμού μέσα στην πόλη, και που κυρίως αγαπάνε το βιβλίο.

Και μπορεί οι γυναίκες να κρατούν την οργάνωση, όμως η πόρτα των book clubs μένει ανοιχτή για όλους. Για όποιον θέλει να μοιραστεί μια ιστορία, μια σκέψη, ένα απόγευμα μακριά από την οθόνη. Σε μια Αθήνα που αλλάζει συνεχώς, οι λέσχες ανάγνωσης βιβλίων γίνονται μια ήσυχη αλλά δυνατή απόδειξη ότι η ανάγκη για σύνδεση, τελικά δεν σταματά ποτέ.

Η άνθιση των book clubs στην Αθήνα έχει γυναικεία υπογραφή

Για να καταλάβουμε καλύτερα αυτή τη νέα τάση στην πόλη, μιλήσαμε με Αθηναίες που έχουν δημιουργήσει τις δικές τους λέσχες ανάγνωσης. Κοινό στοιχείο; Πίσω από τις περισσότερες από αυτές βρίσκεται μια γυναίκα. Είτε ως ιδρύτρια, είτε ως η κινητήρια δύναμη μιας ομάδας που αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες, είτε μέσα από την επιλογή βιβλίων γραμμένων μόνο από γυναικείες φωνές. Οι συναντήσεις τους μεγαλώνουν, οι συζητήσεις ανοίγουν, και η γυναικεία παρουσία αποδεικνύεται καθοριστική στη νέα αυτή άνθιση των book clubs στην Αθήνα.

Οι γυναικείες λέσχες ανάγνωσης που ανθίζουν τώρα στην πόλη

• #diavasmeNES

Η λέσχη αυτή, εκτός από το φοβερό και πολύ to the point όνομά της, έχει πολλά να πει και ακόμα περισσότερα να δώσει. Οι «δεσποινίδες διαβασμένες» είναι τρία κορίτσια που συναντήθηκαν και, με αφορμή την αγάπη τους για το βιβλίο, ίδρυσαν μια λέσχη για να νιώθουν καλά, να νιώθουν ελεύθερες, να νιώθουν ο εαυτός τους. Η Νίνα, η Έλλη και η Σιλβάνα – εξού και το NES στο diavasmeNES, αφού είναι τα αρχικά των ονομάτων τους – δημιούργησαν αυτή τη διαδικτυακή λέσχη ανάγνωσης πριν από περίπου δύο χρόνια.
Και όπως μας είπε γελώντας η Νίνα σε αυτό το σημείο, το «διαβασμένες» δεν είναι μόνο λογοπαίγνιο· είναι γιατί κάθε τέλος του μήνα οι συμμετέχουσες… έρχονται όντως διαβασμένες!

Η λέσχη των κοριτσιών ξεκίνησε με αφορμή το άρθρο των New York Times για τα 100 καλύτερα βιβλία του 21ου αιώνα, όπως αυτά ψηφίστηκαν από 500 ανθρώπους του χώρου - συγγραφείς, κριτικούς, εκδότες. Έψαξαν ποια από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και, με μια ψηφοφορία στο Instagram, επέλεξαν μαζί με τους followers ποια από τα 100 θα ήθελαν να διαβάσουν - καταλήγοντας στα 10 που αποτέλεσαν το επίσημο αναγνωστικό πρόγραμμα της λέσχης από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιούνιο.

Φέτος, και αφού τα μέλη της λέσχης αυξήθηκαν και φτάνουν πλέον τα 250 σε αριθμο, αποφάσισαν να αλλάξουν λίγο το concept: να επιλέξουν ξανά 100 βιβλία του 21ου αιώνα από την NewYorkTines, αλλά αυτή τη φορά όπως τα ψήφισε το αναγνωστικο κοινό. Το format παρέμεινε το ίδιο - κάθε μήνα διαβάζουν ένα βιβλίο από τα «10 στα 100» καλύτερα και, στο τέλος του μήνα, το συζητούν στο Discord, μια εφαρμογή ιδανική για τέτοιου είδους βιβλιοφιλικές συζητήσεις. Εκεί ανταλλάσσουν σκέψεις, απόψεις και ό,τι τους έκανε εντύπωση στο βιβλίο που διάβασαν.

• Λ.Α.Β

Η λέσχη αυτή ανήκει αποκλειστικά στη Νίνα και δημιουργήθηκε το 2021. Η Νίνα ζούσε στο Λονδίνο και, όταν γύρισε στην Ελλάδα μετά το lockdown της εποχής, ήθελε κάτι νέο. Ήθελε να γνωρίσει κόσμο, να ανταλλάξει απόψεις, να παθιαστεί με αυτό που αγαπά - το βιβλίο - και να το μοιραστεί με άλλους.

Έτσι προέκυψε η λέσχη ανάγνωσης με το όνομα Λ.Α.Β (Λέσχη Ανάγνωσης Βιβλίων). Και εξελίχθηκε ακριβώς σε αυτό που φανταζόταν από την αρχή: ένα ζωντανό, ανοιχτό, διαδικτυακό στέκι για ανθρώπους που λατρεύουν να διαβάζουν. Σε αυτή τη λέσχη, όμως, η βασική διαφορά είναι πως η συζήτηση δεν γίνεται διαδικτυακά - αλλά δια ζώσης, μία φορά τον μήνα. Βασική προϋπόθεση για τις συναντήσεις τους; Να είναι πρωινές! Η ομάδα συναντιέται αυστηρά σε μαγαζί με χαλαρή ατμόσφαιρα, ωραίο καφέ και - φυσικά - καλό πρωινό. Μια όμορφη αφορμή για να ξεκινήσει η ημέρα παρέα με βιβλία και νέες γνωριμίες.

Η ομάδα αυτή τη στιγμή αποτελείται από περίπου 15 άτομα και είναι ανοιχτή σε όλους - χωρίς περιορισμούς, χωρίς αποκλεισμούς. Το μόνο που χρειάζεται είναι η διάθεση για διάβασμα, συζήτηση και ένα ωραίο πρωινό μια φορά τον μήνα.

• #ΣτοΡάφι

Όταν μιλήσαμε με τη Στέλλα Κάσδαγλη, μία από τις ιδρύτριες του WHEN, έγινε γρήγορα ξεκάθαρο ότι η λέσχη ανάγνωσης «Στο Ράφι» δεν ξεκίνησε απλώς από την αγάπη για τα βιβλία. Ήταν μια φυσική συνέχεια της φιλοσοφίας του ίδιου του οργανισμού. Το WHEN - αυτό που ίσως γνωρίζεις ακόμη ως Women On Top! - είναι ένας οργανισμός που δραστηριοποιείται στον χώρο της επαγγελματικής και οικονομικής ενδυνάμωσης των γυναικών και της ισότητας στην εργασία. Στόχος του είναι να συμβάλει στο να έχουν όλες οι γυναίκες ίσες ευκαιρίες στη δημόσια ζωή τους, όχι μόνο μέσα από την ατομική ενδυνάμωση, αλλά και μέσα από ουσιαστικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό, εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε και η ιδέα για τη λέσχη ανάγνωσης.

Τον Ιανουάριο του 2020, το WHEN - που έχουν ιδρύσει η Στέλλα Κάσδαγλη και η Πηνελόπη Θεοδωρακάκου - αποφάσισε να φέρει το βιβλίο πιο κοντά στην κοινότητά του - όχι ως υποχρέωση, αλλά ως αφορμή για συζήτηση, ανταλλαγή σκέψεων και σύνδεση. Ένα βιβλίο τον μήνα και μια συνάντηση στο τέλος του. Τόσο απλά. Η λέσχη #ΣτοΡάφι πήρε το όνομά της ως ένα μικρό, διακριτικό κλείσιμο ματιού. Παραπέμπει όχι μόνο σε βιβλιοθήκη, αλλά και σε ένα από τα πολλά στερεότυπα που συνοδεύουν την ιδιωτική ζωή των γυναικών - την κριτική που δέχονται όταν οι επιλογές τους δεν ακολουθούν το έμφυλο «χρονοδιάγραμμα» που έχει οριστεί για εκείνες.

Από τις πρώτες δια ζώσης συναντήσεις, μέχρι την περίοδο της πανδημίας που η κουβέντα μεταφέρθηκε online, και στη σημερινή μορφή της λέσχης που λειτουργεί εναλλάξ διαδικτυακά και δια ζώσης στο WHEN Hub στην Ομόνοια, το «Στο Ράφι» παραμένει ανοιχτό και προσβάσιμο. Δεν υπάρχουν μέλη με τη στενή έννοια: άλλοι έρχονται έχοντας διαβάσει το βιβλίο, άλλοι απλώς για να ακούσουν, άλλοι για να συμμετέχουν όσο νιώθουν άνετα. Και κάπως έτσι, η ανάγνωση γίνεται κοινός τόπος. Όχι για να συμφωνήσουν όλοι, αλλά για να ακουστούν διαφορετικές φωνές - συχνά και εκείνες συγγραφέων, μεταφραστών ή ανθρώπων του βιβλίου που δίνουν μια ακόμη διάσταση στη συζήτηση.

•  Sorores_the litHERature club

Οι Sorores είναι μια λέσχη ανάγνωσης που διαβάζει αποκλειστικά γυναίκες συγγραφείς. Ιδρύτρια είναι η Έλλη Μουτσοπούλου, η οποία, όπως μας είπε, δημιούργησε τη λέσχη με στόχο να αναδείξει γυναικείες φωνές - ανοιχτή, φυσικά, προς όλα τα φύλα. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα έχει αγκαλιαστεί μόνο από γυναίκες και έχει εξελιχθεί, άτυπα αλλά περήφανα, σε μια λέσχη γυναικών. «Ας πούμε πως είμαστε μια παρέα γυναικών που διαβάζουν γυναίκες. Και αυτό μας αρέσει πολύ», μας λέει χαρακτηριστικά.

Στην αρχή της διαδρομής τους, οι Sorores διάβαζαν αποκλειστικά Ελληνίδες συγγραφείς. Κάτι που, ύστερα από επιθυμία του ίδιου του κοινού, άλλαξε σχετικά πρόσφατα, με τα “ράφια” της λέσχης να γεμίζουν πλέον με γυναικείες φωνές από όλο τον κόσμο. Οι συναντήσεις γίνονται διαδικτυακά μέσω Discord, ενώ η επιλογή του βιβλίου προκύπτει είτε μέσα από ψηφοφορίες στα Instagram stories είτε μέσα από απευθείας προτάσεις της Έλλης. Αυτό όμως που κάνει τη λέσχη να ξεχωρίζει είναι κάτι ακόμα: όταν επιλέγονται βιβλία Ελληνίδων συγγραφέων που βρίσκονται εν ζωή, οι ίδιες συμμετέχουν στην τελική συζήτηση. Έτσι, η ανάγνωση μετατρέπεται σε διάλογο. Η Αλεξάνδρα Κ*, η Αμάντα Μιχαλοπούλου, η Ιωάννα Μπουραζοπούλου - και πολλές ακόμη - έχουν βρεθεί να συνομιλούν με τις αναγνώστριες, και να μοιράζονται τη δική τους οπτική για τα βιβλία τους.

Κλείνοντας, η Έλλη μας είπε κάτι που συνοψίζει απόλυτα τη φιλοσοφία των Sorores: «Εύχομαι η λέσχη αυτή να αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας γυναικείων φωνών. Μια ζεστή αγκαλιά αλληλεγγύης για όλες τις θηλυκότητες. Μια λέσχη που στοχεύει στην ανάδειξη εκείνων των φωνών που για πολλούς αιώνες υπήρξαν περιθωριοποιημένες και υποτιμημένες».

• Literary Witches
  

Οι Literary Witches είναι μία από εκείνες τις λέσχες ανάγνωσης που μεγάλωσαν φυσικά, σχεδόν αθόρυβα. Φέτος λειτουργούν σε εννέα ομάδες: τρεις διαδικτυακές, μία στη Λέσβο και πέντε δια ζώσης στην Αθήνα. Παρότι είναι ανοιχτές σε όλους, στην πράξη οι συναντήσεις καταλήγουν σχεδόν πάντα να έχουν γυναικεία παρουσία.

Η αρχή της λέσχης αυτής έγινε μέσα στην πανδημία, όταν πέντε-έξι κορίτσια αποφάσισαν απλώς να διαβάζουν περισσότερο. Το 2022 τακορίτσια του Literary Witches μπήκαν και στις δράσεις της Hellenic Youth Participation και έναν χρόνο αργότερα άνοιξαν τη συμμετοχή και σε ακόμα περισσότερους ανθρώπους. Τότε δημιουργήθηκαν τρεις νέες ομάδες, καθεμία με τη δική της συντονίστρια. Σήμερα, η κοινότητα αριθμεί εννέα ομάδες και δέκα συντονίστριες.

Σε αυτή τη λέσχη ανάγνωησς οι Literary Witches διαβάζουν αποκλειστικά γυναίκες συγγραφείς και στηρίζουν συνειδητά τα μικρά βιβλιοπωλεία. Τα βιβλία δεν επιλέγονται με έναν μόνο τρόπο: άλλες φορές μέσα από προτάσεις στην αρχή της χρονιάς, άλλες από τις ίδιες τις συντονίστριες, άλλες μέσα από θεματικές και ψηφοφορίες - αλλά συνήθως μέσα από έναν συνδυασμό όλων των παραπάνω. Τις ομάδες συντονίζουν οι Άννα, Αύρα, Άσπα, Ερμίνα, Σωτηρία, Αφροδίτη, Μαργαρίτα, Λεντιάνα, Αριάδνη, Μαρία Αγγελική και Εύα, μαζί με την Ελένη.

• Reading Series

Η Reading Series είναι μια από αυτές τις λέσχες που ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα. Δεν έχει περιορισμούς στο φύλο, αλλά όπως συχνά συμβαίνει, οι γυναίκες κρατάνε και εδώ τα ηνία. Το χαρακτηριστικό της; Διαβάζουν αποκλειστικά σειρές βιβλίων, γι’ αυτό και το όνομά της. Κάθε φορά που τελειώνει μια σειρά, τα μέλη ψηφίζουν στο Instagram τι θα διαβάσουν μετά.

Η Σέρι ξεκίνησε τη λέσχη τον Σεπτέμβρη του 2023 με αφορμή μια αγαπημένη της σειρά του Jo Nesbo με ήρωα τον Harry Hole, που ήταν και η μεγαλύτερη σειρά που διάλεξαν, με 13 βιβλία. Η Σέρι μας είπε πως σε αυτή τη λέσχη ανάγνωσης διαβάζουν ένα βιβλίο τον μήνα όπως και είθισται, και η όλη συζήτηση γύρω από αυτό γίνεται σε μια ομαδική συνομιλία για ό,τι τους έκανε εντύπωση - αυτό κατά τη διάρκεια της αναγνωσης - και τον επόμενο μήνα, κάνουν μια διαδικτυακή συζήτηση εφ' όλης της ύλης για το βιβλίο. Όλες οι αναγνώστριες μοιράζονται σκέψεις, εντυπώσεις, απορίες, και πολλές φορές η κουβέντα καταλήγει σε μικρές ανακαλύψεις για τη σειρά ή ακόμα και για τις ίδιες. Τα μέλη αλλάζουν ανά σειρά, και κάθε σειρά φέρνει διαφορετικό αριθμό συμμετεχόντων, ανάλογα με το περιεχόμενο και τη ζήτηση.

Αυτή τη στιγμή, για τη σειρά που τώρα τρέχει διαβάζουν 38 ενεργά μέλη. Μια λέσχη που καταφέρνει να συνδυάζει την αγάπη για τα βιβλία με μια ζωντανή, ανοιχτή κοινότητα.

• classicals_gr

Η classicals_gr ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2024 από τη Σοφία Μαχαίρα (@sofias_bookhome), εξαιτίας της αγάπης της για την ελληνική και ξένη κλασική λογοτεχνία. Όπως λέει η ίδια, τα βιβλία αυτά δεν διαβάζονται εύκολα και με τόσα που κυκλοφορούν πάντα την κέρδιζε κάτι άλλο. Η λέσχη έγινε η τέλεια ώθηση για να διαβάζει ένα κλασικό βιβλίο το μήνα και να γνωρίσει συγγραφείς που δεν ήξερε, αλλά και έργα σύγχρονης κλασικής λογοτεχνίας. Η ιδέα της λέσχης όπως μας είπε την βοήθησε να διαβάσει βιβλία που δεν πίστευε ποτέ ότι θα διάβαζε και ότι θα της άρεσαν.

«Η ανταπόκριση σε όλο αυτό το εγχείρημα ήταν πολύ θετική, γιατί όπως καταλαβαίνετε η κλασική λογοτεχνία δεν είναι εύκολη επιλογή για πολλούς, αλλά η συμμετοχή και το ενδιαφέρον είναι αξιοσημείωτα». Η λέσχη αυτή τη στιγμή έχει περίπου δέκα σταθερά μέλη που συμμετέχουν σε όλες τις συναντήσεις και κάποια ακόμα που έρχονται ανάλογα με το βιβλίο. Τα βιβλία επιλέγονται είτε με βάση κάποια θεματική του μήνα, είτε σύμφωνα με την ημερομηνία γέννησης ή θανάτου του συγγραφέα - για παράδειγμα, κάθε Φλεβάρη διαβάζουν έργο του Ξενόπουλου, ενώ τον μήνα της γιορτής της γυναίκας επιλέγεται γυναίκα συγγραφέας. Όπως αναφέρει η Σοφία πολλές φορές γίνεται και ψηφοφορία για την επιλογή. Η συζήτηση ξεκινάει σε μια ομαδική συνομιλία και στις αρχές του επόμενου μήνα γίνεται διαδικτυακή συνάντηση για να μοιραστούν όλες μαζί τις εντυπώσεις και σκέψεις τους για το βιβλίο που επέλεξαν.