Opinion

Το φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ

Ωραίο παράδειγμα: Το 80% και περισσότερο όσων οδηγούν πιστεύουν ότι είναι οδηγάρες

Υπάρχει ένα φαινόμενο, που ονομάζεται Ντάνινγκ-Κρούγκερ. Καμία σχέση με την Ντάιαν Κρούγκερ. Είναι μια γνωστική προκατάληψη στην οποία σχετικά ανειδίκευτα άτομα υποφέρουν από απατηλή ανωτερότητα, αξιολογώντας λανθασμένα την ικανότητά τους. Πιστεύουν ότι είναι πολύ υψηλότερη από ό,τι πραγματικά είναι. Πιστεύεις ότι είσαι πολύ καλός σε κάτι –το οποίο νομίζεις ότι γνωρίζεις– έχεις τρομερή αυτοπεποίθηση κι εκεί την πατάς... Ωραίο παράδειγμα: Το 80% και περισσότερο όλων όσοι οδηγούν πιστεύουν ότι είναι οδηγάρες.

Πάντα επίκαιρο το σεξπιρικό «Ο ηλίθιος πιστεύει ότι είναι σοφός, αλλά ο σοφός γνωρίζει ότι ο ίδιος είναι ηλίθιος». Γνωρίζω ανθρώπους που έχουν πολύχρονη εμπειρία, γνώσεις τις οποίες ανανεώνουν διαρκώς, ικανότητες, δυνατότητες μαζί και «άστρο», οι οποίοι είτε έχουν γόνιμο τρακ είτε αμφιβάλλουν για αυτά που ξέρουν.

Ένα από τα οδυνηρά πράγματα για την εποχή μας είναι ότι αυτοί που αισθάνονται βεβαιότητα είναι ηλίθιοι, και αυτοί με φαντασία και κατανόηση γεμίζουν με αμφιβολία και αναποφασιστικότητα (έγραψε ο βρετανός φιλόσοφος, μαθηματικός και ειρηνιστής Μπέρτραντ Ράσελ).

Αν και το φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ σχηματοποιήθηκε το 1999, οι Ντάνινγκ και Κρούγκερ έχουν σημειώσει προηγούμενες παρατηρήσεις προς την ίδια κατεύθυνση, από φιλοσόφους όπως ο Ράσελ πιο πάνω, o Κομφούκιος («η πραγματική γνώση είναι να ξέρεις την έκταση της άγνοιας») αλλά και ο θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης Κάρολος Δαρβίνος («Η άγνοια πιο συχνά γεννά εμπιστοσύνη από ό,τι η γνώση»).

Στο πανεπιστήμιο Κορνέλ, οι Ντάνινγκ και Κρούγκερ εξέτασαν την αξιολόγηση των φοιτητών σε δεξιότητες λογικής σκέψης, γραμματικές δεξιότητες και χιούμορ, γράφει η Wiki. Τι έδειξαν οι έρευνες; Οι φοιτητές που ήταν να πάρουν Δ΄ και Ε΄ νόμιζαν ότι είχαν δώσει εργασία με βαθμό Β΄ ή καλύτερο. Όσο για τους φοιτητές με υψηλή ικανότητα, αυτοί υποτιμούσουν τη σχετική επάρκεια. Όσοι βρήκαν εύκολες τις δοκιμασίες θεωρούσαν –λανθασμένα– ότι ήταν εύκολες και για τους άλλους. Υπέθεταν, δηλαδή, ότι οι άλλοι ήταν το ίδιο ικανοί, αν όχι περισσότερο ικανοί από τους ίδιους.

«Η λανθασμένη σύγκριση του ανίκανου προκύπτει από ένα λάθος για τον εαυτό του, λαμβάνοντας υπόψη ότι η λανθασμένη σύγκριση των εξαιρετικά ικανών προκύπτει από ένα σφάλμα για τους άλλους». Δεν καταλαβαίνω γρι. Για αυτό και θα επιλέξω το παράδειγμα ενός χαρακτήρα από το σίριαλ «30 Rock», ο οποίος με ελκύει διότι τον υποδύεται ο γοητευτικός ηθοποιός Τζον Χαμ.

Ο Ντρου, όπως διαβάζω, είναι επιτυχημένος γιατρός, με πολλά-πολλά ταλέντα (έτσι νομίζει). Είναι ενθουσιώδης σεφ, τρυφερός φιλόζωος και πολλά ακόμα. Όπως αποδεικνύεται στη σειρά, ο Ντρου ζει σε μια φούσκα και το πιο δυνατό χαρτί του στη ζωή είναι η καλή του εμφάνιση (τον υποδύεται ο Τζον Χαμ).

Κανείς δεν του είχε πει πως ως γιατρός όφειλε να γνωρίζει τη λαβή Χάιμλιχ, όταν κάποιος πνίγεται από ξένο σώμα, ή ότι είναι ανήκουστο να χρησιμοποιεί ισοτονικά ποτά στις συνταγές που εκτελεί στην κουζίνα. Επειδή ακριβώς κανείς δεν του είχε πει τίποτα, εκείνος νόμιζε ότι όλα τα κάνει τέλεια!

Ωραίος τύπος ο Ντρου. Νιώθω κοντά του. Ας πούμε, πιστεύω ότι μιλάω καλά γαλλικά, έως ότου με ακούσει κάποιος που ξέρει πραγματικά καλά τη γλώσσα. Κι εκεί καταλαβαίνω ότι πρέπει είτε να κρυφτώ, είτε να κάνω κι άλλα μαθήματα κι άλλη πρακτική, άντε και μερικά ταξιδάκια στη Γαλλία. Ή να κάνω διάλογο με τη Σ. που τα παίζει στα δάxτυλα και είναι και πιο κοντά. Άρα τι χρειάζεται για μη γινόμαστε ρεντίκολο; Να μη σταματάμε να μελετάμε, να μαθαίνουμε και να μην κλείνουμε τα αυτιά στην εποικοδομητική ανατροφοδότηση.

Σε αυτό κατέληξαν και οι Ντάνινγκ -Κρούγκερ. Διαπίστωσαν ότι μόλις οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν πόσο κακοί είναι σε κάτι θα θελήσουν να βελτιωθούν. Δεν ξέρω αν αυτό ισχύει και για όσους έχουν κάθε μορφής εξουσία. Νομίζω ότι θα εξακολουθήσουν να πιστεύουν ότι είναι οι καλύτεροι, οι πιο ικανοί, οι πιο σοφοί και να ανατριχιάζουν όταν ακούνε την ωδή στο εγώ τους «You’re simply the best», κάνοντας ακόμα ένα λάθος.