9 to 5: Μην πυροβολείτε την Ντόλι Πάρτον

Το 1978 η Τζέιν Φόντα ήθελε να γυρίσει μια ταινία με θέμα τα εργαζόμενα κορίτσια. Ταξίδεψε μέχρι το Κλίβελαντ και συναντήθηκε με μια ομάδα γυναικών που έμελλε να γίνει γνωστή ως το κίνημα «9 to 5». Αποτελούταν από υπαλλήλους γραφείου που είχαν μπουχτίσει από τους χαμηλούς μισθούς τους και τους άνδρες προϊσταμένους τους, οι οποίοι στην πλειονότητά τους επιδείκνυαν σεξιστικές συμπεριφορές. Η Φόντα δεν δίστασε να τους απευθύνει την ερώτηση που προκάλεσε διαμαρτυρίες, μπορεί και να σόκαρε, «αν έχουν σκεφτεί ποτέ να σκοτώσουν το αφεντικό τους». Εάν έχουν φανταστεί κάτι τέτοιο. Σιωπή. Δεν μίλησε καμία, ώσπου κάποια στιγμή ένα χέρι υψώθηκε. Αυτή η αληθινή ιστορία αποτέλεσε τη βάση για το σενάριο της θρυλικής ταινίας του 1980, σε σκηνοθεσία Κόλιν Χίγκινς, με τον τίτλο «9 to 5» και πρωταγωνίστριες τις Τζέιν Φόντα, Λίλι Τόμλιν και Ντόλι Πάρτον. 

«Working nine to five, what a way to make a living…» Το ομότιτλο τραγούδι το έγραψε η Ντόλι Πάρτον και χαρακτηρίστηκε έως φεμινιστική ωδή. Ένας ύμνος για όλους όσοι εργάζονται σκληρά από τις εννέα το πρωί έως τις πέντε το απόγευμα. Η Πάρτον, που υποδύθηκε την Ντόραλι με τα μακριά ακρυλικά νύχια, τραγούδησε για τις άγριες συνθήκες εργασίας των γυναικών, οι οποίες υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση, παίρνουν χαμηλούς μισθούς, γίνονται αποδέκτες μειωτικών συμπεριφορών και πολλές φορές άλλοι καρπούνται τις δικές τους ιδέες. Στο τραγούδι ακούγεται ακόμα και το κλακ-κλακ των νυχιών, όπως χτυπούν μεταξύ τους. Σαν να ηχούν τα πλήκτρα μιας γραφομηχανής. 

Μετά από πολλά-πολλά χρόνια, φέτος δηλαδή, η Πάρτον είπε το «ναι» σε μια παραλλαγή του κλασικού τραγουδιού. Ο τίτλος άλλαξε και από «Εννέα με πέντε» έγινε «Πέντε με εννέα». Και με τη φωνή της έντυσε τη διαφήμιση της εταιρίας κατασκευής ιστοτόπων Squarespace, που προβλήθηκε στη διάρκεια του Super Bowl στις 7 Φεβρουαρίου. Στην παραλλαγή το ωράριο μετατοπίστηκε. Έγινε εκείνο το 4ωρο το απόγευμα όπου μετά από μια τυπική μέρα στη δουλειά οι άνθρωποι με «όραμα και πάθος επικεντρώνονται στα όνειρά τους» και «θέλουν να αλλάξουν τη ζωή τους». Τι θέλει να πει η ποιήτρια; «Όλα αυτά τα χρόνια ήταν πολλοί εκείνοι που μου ζητούσαν να αλλάξω τους στίχους για να αντιπροσωπεύουν πράγματα που κάνουν καθημερινά. Νομίζω πως αυτή η βερσιόν ταιριάζει στην εταιρία Squarespace. Αγαπούν τους ανθρώπους τους, που εργάζονται πολλές ώρες για να ξεκινήσουν τις δικές τους επιχειρήσεις». Τη διαφήμιση, μάλιστα, σκηνοθέτησε ο Ντάμιεν Σαζέλ του LaLaLand. «Working 5 to 9, making something of your own now…».

Έλα όμως που στις ΗΠΑ, κυρίως οι γυναίκες, δεν είδαν με το ίδιο μάτι και δεν άκουσαν με τα ίδια αυτιά τους στίχους. Όπως έγραψαν οι NYT το «Πέντε με εννέα» δεν είναι ακριβώς το τραγούδι που υπογράφει την ενδυνάμωση των γυναικών, όπως το πρωτότυπο «Εννέα με πέντε». Δεν είναι επακριβώς ο ύμνος της εργατικής τάξης, τον οποίο επέλεξε η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν στην προεκλογική της εκστρατεία. 

Έχασε το τραγούδι τη δυναμική του; Εκρηκτικές αντιδράσεις, πιθανόν επειδή έχουν έρθει τα πάνω-κάτω. Στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου #ΜeToo, της πανδημίας, της οικονομικής ανασφάλειας, της αστάθειας, της αβεβαιότητας, της ψυχικής και σωματικής κόπωσης, τα όνειρα παραμερίζονται, οι καινούριες ιδέες σβήνουν σαν πυγολαμπίδες, και το ζητούμενο είναι η επιβίωση. Μια Αμερικανίδα ακαδημαϊκός δήλωσε ότι σχεδόν νοσταλγεί τη σταθερή δουλειά με ωράριο 9-5, μιας και η εργασία με πλήρες ωράριο και επιδόματα έχει γίνει πολυτέλεια. Κορίτσια, μην πυροβολείτε την Ντόλι. Είναι ίνδαλμα. 

Περισσότερα για το κίνημα «9 to 5» στο φρέσκο ντοκιμαντέρ www.pbs.org.