Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της γρήγορης μόδας και τα μέτρα που πρέπει να παρθούν.
Η βιομηχανία της μόδας αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας, με αξία που ξεπερνά τα 2,5 τρισ. δολάρια και απασχολεί περισσότερους από 75 εκατ. ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο κλάδος γνώρισε θεαματική ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες, με τις εταιρείες fast fashion να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Το οξύμωρο είναι ότι ενώ η παραγωγή ρούχων διπλασιάστηκε μεταξύ 2000 και 2014 και οι καταναλωτές αγόρασαν, σύμφωνα με μελέτες, 60% περισσότερα ρούχα το 2014 από ό,τι το 2000, κράτησαν τα ρούχα τους για το μισό χρονικό διάστημα συγκριτικά. Κυριαρχεί μια κουλτούρα: Είναι της μόδας, το αγοράζεις, γίνεται γρήγορα ντεμοντέ, το πετάς. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Ωστόσο, ενώ η βιομηχανία της μόδας ανθεί, τον τελευταίο καιρό τα φώτα δεν πέφτουν πάνω στις τάσεις, τα νέα σχέδια στα ρούχα και τα παπούτσια, αλλά στις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που οφείλονται σε αυτή. Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύεται στην DW (Cleaning denim’s reputation - One pair of jeans at a time, 13.4.2021), για να φτιαχτεί ένα και μόνο τζιν παντελόνι χρειάζεται έως και 10.000 λίτρα νερό.
Οι αριθμοί σχετικά με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της γρήγορης μόδας μιλούν από μόνοι τους και είναι σοκαριστικοί.
• Η παραγωγή μόδας ευθύνεται για το 10% των συνολικών εκπομπών άνθρακα παγκοσμίως, δηλαδή περισσότερο από όλες τις διεθνείς πτήσεις και τις θαλάσσιες μεταφορές μαζί. Εάν ο τομέας της μόδας συνεχίσει έτσι, αυτό το ποσοστό θα μπορούσε να εκτιναχθεί στο 26% έως το 2050.
• Επιπλέον, το 85% όλων των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων πηγαίνουν στη χωματερή κάθε χρόνο και το πλύσιμο ορισμένων ειδών ρούχων στέλνει σημαντική ποσότητα μικροπλαστικών στον ωκεανό.
• Περίπου 93 δισ. κυβικά μέτρα νερού χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία της μόδας ετησίως, συμβάλλοντας σημαντικά στη λειψυδρία σε ορισμένες περιοχές.
• Περίπου το 20% της ρύπανσης των βιομηχανικών λυμάτων παγκοσμίως προέρχεται από τη βιομηχανία της μόδας.
• Το ισοδύναμο ενός απορριμματοφόρου γεμάτο ρούχα καίγεται ή απορρίπτεται σε χωματερή κάθε δευτερόλεπτο.
• Περίπου το 60% των υλικών που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία της μόδας είναι κατασκευασμένα από πλαστικό.
• 500.000 τόνοι μικροϊνών απελευθερώνονται στον ωκεανό κάθε χρόνο από το πλύσιμο των ρούχων — το ισοδύναμο με 50 δισ. πλαστικά μπουκάλια.
• Το 20% της ρύπανσης των βιομηχανικών λυμάτων παγκοσμίως προέρχεται από τη βιομηχανία της μόδας.
Η γρήγορη μόδα έχει επίσης σοβαρό ηθικό κόστος στους ανθρώπους και τις κοινωνίες: οι εργαζόμενοι στην κλωστοϋφαντουργία, κυρίως οι γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες, αντιμετωπίζονται απάνθρωπα, αμείβονται ελάχιστα, αναγκάζονται να εργάζονται όλη μέρα σε φρικτές συνθήκες με τα ανθρώπινα δικαιώματα να καταστρατηγούνται σε μόνιμη βάση.
Οι επιπτώσεις της βιομηχανίας της μόδας όσον αφορά τη ρύπανση, τη χρήση του νερού, τις εκπομπές άνθρακα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανισότητα των φύλων αυξάνονται, η ανάγκη για μια στροφή προς τη βιώσιμη μόδα είναι προφανής. Η πιο πρόσφατη δέσμευση των μεγάλων brands, στη σύνοδο COP26 για το κλίμα, που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγο καιρό, υπόσχεται, με τη συμμετοχή περισσότερων από 130 brands, ότι μέχρι το 2050 θα έχουν καταφέρει να μηδενίσουν τις εκπομπές τους αερίων θερμοκηπίου.
Τι πρέπει να γίνει επί του πρακτέου;
1. Να στραφούν προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια είναι καλές εναλλακτικές για τη λειτουργία των εργοστασίων, όμως εδώ υπάρχει ένα πολύ συγκεκριμένο πρόβλημα: πολλές από τις εγκαταστάσεις αυτές βρίσκονται σε χώρες που δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν άλλη μορφή ενέργειας πέρα από αυτήν που παράγεται από τη χρήση άνθρακα. Το πρόβλημα είναι ουσιαστικά πολιτικό, καθώς συχνά εμπόδια μπορεί να δημιουργεί και η κατά τόπους νομοθεσία. Σε σχέση με τη χρήση ενέργειας, εκτός από τη λειτουργία των εργοστασίων μεγάλη επιβάρυνση για το περιβάλλον αποτελούν τα μπόιλερ που ζεσταίνουν το νερό για την επεξεργασία και τη βαφή των ρούχων. Εδώ οι εναλλακτικές στα ορυκτά καύσιμα παραμένουν ακόμα ακριβές, για να τις προτιμήσουν τα brands.
2. Να εγκαταλείψουν τη χρήση υλικών όπως το νάιλον και το πολυέστερ, που είναι παράγωγα ορυκτών καυσίμων και να στραφούν στις νέες εναλλακτικές, που μάλιστα αποτελούν συχνά εντυπωσιακά τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως υφάσματα φτιαγμένα από φυσική άλγη.
3. Να χρησιμοποιούν για τα logistics τους πλοία που κινούνται με καθαρότερα καύσιμα, όπως το υδρογόνο, που είναι μια πολλά υποσχόμενη εναλλακτική.
4. Να κάνουν επιτέλους πραγματικότητα αυτό που όλοι γνωρίζουν ότι πρέπει να γίνει: να παράγουν λιγότερα ρούχα. Η υπερπληθώρα νέων ρούχων που πλημμυρίζει την αγορά, το fast fashion, αποδεδειγμένα αποτελεί από τις μεγαλύτερες πληγές της μόδας, με συνέπειες από τη διαδικασία δημιουργίας τους μέχρι τη στιγμή που καταλήγουν στα σκουπίδια. Γι’ αυτό έχει νόημα και πρέπει να ενισχυθεί η τάση του resale και του second hand.
Ειδικοί του χώρου πιστεύουν πάντως, ότι όσο εφικτά ακούγονται όλα αυτά, άλλο τόσο μοιάζει σχεδόν αδύνατο να πραγματοποιηθούν, κατά βάση γιατί υπάρχει μεν η πρόθεση ή η καλή διάθεση, η πρόσκληση και η ενθάρρυνση να ακολουθούνται αυτές οι πρακτικές, αλλά επί της ουσίας κανείς και κυρίως καμία νομοθεσία ακόμα δεν το απαιτεί από τα εργοστάσια αυτά.
Έτσι, οι μάρκες καταλήγουν να δίνουν έμφαση σε concepts όπως η κυκλική οικονομία και η ανακύκλωση των υλικών, που ελάχιστα προσφέρουν στη λύση του προβλήματος, όσο γοητευτικά και αν ακούγονται με όρους marketing. Τελικά, ένα μπλουζάκι από πολυέστερ φτιαγμένο από ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια – μια διαδικασία αρκετά ενεργοβόρα –δεν πρόκειται ποτέ να ανακυκλωθεί ξανά – θα καταλήξει απλώς στα σκουπίδια.
Με πληροφορίες από: thetotalbusiness.com, The World Bank, Geneva Environment Network