Opinion

Γίνεσαι σιγά σιγά αυτό που θέλεις να είσαι

Μερικές αλήθειες με αφορμή το επεισόδιο με τον παπά και την τρανς

Όλοι γινόμαστε αυτό που θέλουμε να γίνουμε, άσχετα με το πώς/τι/ποιοι γεννιόμαστε.

Γεννήθηκα σε ένα γαλάζιο δωμάτιο με γαλάζιες κουρτίνες και θυμάμαι να παίζω με ένα ωραίο ξύλινο μπλε φορτηγό. Πολλά χρόνια μετά, έμαθα ότι οι γονείς μας είχανε χάσει το πρώτο τους παιδί, που ήταν αγόρι, και έβαλαν το αμέσως επόμενο μωρό στο έτοιμο δωμάτιο του αγοριού. Ζαλισμένοι από το σοκ, ούτε που σκέφτηκαν ότι το δεύτερο παιδί ήτανε κορίτσι, άρα ίσως έπρεπε να βάψουν ροζ το δωμάτιο ή να ξεφορτωθούν το φορτηγό. Άλλωστε ήταν ωραίο φορτηγό, και ορίστε που μεγαλώνοντας, κορίτσι-ξεκορίτσι, συνέχιζα να παίζω με το φορτηγό. Και όχι με κούκλες: μια τεράστια, σπούκι κούκλα-νοσοκόμα που έφερε η νονά μου έμεινε παρατημένη στο κουτί της – μάλιστα σκεπασμένη με μια μαξιλαροθήκη γιατί δεν μπορούσα να τη βλέπω, χίλιες φορές το φορτηγό.

Γεννήθηκα κορίτσι δηλαδή, αλλά στη θέση ενός αγοριού. Η θέση κουβαλούσε βάρος, αυτό του «αγοροκόριτσου» που σκαρφάλωνε, χοροπηδούσε, φώναζε, έτρεχε πάνω κάτω και δεν καθόταν στον πισινό του. Δεν θυμάμαι αν ήθελα να είμαι αγόρι, κανείς δεν μου είχε πει ότι το πρώτο αγόρι της οικογένειας είχε πεθάνει βρέφος, άρα δεν ένοιωθα ότι δούλευα στο πόδι του. Ή ότι ήμουν λιγότερο κορίτσι από άλλα κορίτσια… αν και σίγουρα ήμουν περισσότερο αγόρι και λιγότερο κορίτσι.

Πράγμα που δουλεύω στα βιβλία μου: στα «Αόρατα κορίτσια» οι ηρωίδες είναι μεταμφιεσμένες σε ήρωες για να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που ευνοεί τα αγόρια περισσότερο από τα κορίτσια. Στο καινούργιο μυθιστόρημα «Το Βουνό των κοριτσιών», όλα τα κορίτσια κυκλοφορούν ως αγόρια – το 1836 στα Οθωμανο-κρατούμενα κομμάτια του Ελλαδικού χώρου είχες καλύτερες πιθανότητες να την βγάλεις καθαρή ως αγόρι παρά ως κορίτσι. Μια χορωδία κοριτσιών ήταν ανήκουστη, ενώ τα αγόρια τραγουδούσαν μέχρι να αλλάξει η φωνή τους. Άρα, ναι, τα αγοράκια στο «Βουνό των κοριτσιών» όσο κι αν ξεγελάνε, είναι κορίτσια. Τσά!

Όλα αυτά τα λέω επειδή δεν πιστεύω ότι γεννιέσαι αυτό που γίνεσαι μεγαλώνοντας, πόσο μάλλον αυτό που θέλεις να είσαι. Γίνεσαι σιγά σιγά αυτό που θέλεις να είσαι, κι έχει πλάκα η ζωή ακριβώς επειδή οι επιλογές σου είναι κάμποσες. Μπορείς να γίνεις τεχνικός υπολογιστών, φαρμακοποιός, αισθητικός, επιστήμονας, φιλόλογος ή αστροναύτης. Μπορείς να γίνεις αγόρι ή κορίτσι, ή τίποτε από τα δύο, ή και τα δύο μαζί. Το τι θα γίνεις είναι αποκλειστικά δική σου υπόθεση. Επηρεάζεσαι (θετικά ή αρνητικά) από τις επιθυμίες, τα τραύματα και τη στάση ζωής των γονιών σου, την κοινωνία στην οποία ζεις, αργότερα από τις παρέες, τις μόδες, την ειδησεογραφία, τους ινφλουένσερς και την ερωτική πορεία σου. Αλλά αυτό που σκέφτεσαι για τον εαυτό σου, αυτό που είσαι στο βάθος και θέλεις να είσαι και στην επιφάνεια, είναι θέμα που αφορά εσένα και κανέναν άλλον. Μπορεί να μπεις σιγά σιγά μέσα στο σώμα στο οποίο γεννήθηκες, να το αποδεχτείς χωρίς πίεση και να συνεχίσεις στην ρότα που χάραξε για σένα η μητέρα Φύση. Μπορεί όμως και όχι. Μπορεί ποτέ να μην νοιώσεις καλά με το φύλο/σώμα που σου πέταξε στο κεφάλι η Φύση. Μπορεί να θελήσεις ένα άλλο φύλο/σώμα.

Και σήμερα επιτέλους έχεις την δυνατότητα να αλλάξεις.

Δεν ξέρω γιατί φαίνεται παράξενο αυτό σε μερικούς, γιατί η έκφραση “gender discomfort”, «δυσφορία του φύλου», είναι ακατανόητη, και πάλι σε μερικούς. Αν οι μερικοί ανατρέξουν στην δική τους εφηβεία, θα θυμηθούν φάσεις κατά τις οποίες δεν αισθάνονταν άνετα – με τις τρίχες, τα βυζιά, την αλλαγή στη φωνή, το οτιδήποτε. Ελάχιστοι άνθρωποι περνάνε την εφηβεία τους στο χαβαλέ, χωρίς καμία δυσαρέσκεια με το φύλο που συνειδητοποιούν ότι χρεώθηκαν. Θυμάμαι να φρικάρω με την ξαφνική εμφάνιση των βυζιών («Έβγαλα μούσμουλα!»), την ανακάλυψη ότι από εκεί που ήμουν μια χαρά «σαν αγόρι», ορίστε που γινόμουν «σαν κορίτσι». Μιλάμε για ‘70ς, εποχή πολύ πιο σεξιστική, κατά την οποίαν τα κορίτσια «δεν έκαναν» τα μισά πράγματα από αυτά που έκαναν τα αγόρια – δεν χοροπηδούσαν, έτρεχαν, φώναζαν, δεν έπαιζαν ομαδικά παιχνίδια, βουτούσαν στη θάλασσα με το βρακί, ξύριζαν τα κεφάλια τους (για ψείρες) και δεν ήταν «αγοροκόριτσα». Γύρω στα 12-13 τα περισσότερα παιδιά είτε βολεύονται μέσα στο φύλο τους, είτε δεν βολεύονται. Στην δεύτερη περίπτωση, τα παιδιά που δεν είναι πια παιδιά αρχίζουν να ενοχλούνται, αναρωτιούνται αν υπάρχουν άλλες επιλογές και μήπως μπορούν να γείρουν απαλά προς τα εκεί, προς τις άλλες επιλογές. Μερικές φορές συμβιβάζεσαι με το Α, Β, Γ φύλο επειδή είναι η πιο βολική απόφαση – αυτό συμβαίνει όταν συμφωνείς με το φύλο της γέννησής σου.

Η μη βολική, η δύσκολη απόφαση-τρελό-παλούκι, είναι να αλλάξεις φύλο. Να πεις «δεν θέλω να είμαι Α/Β/Γ, θέλω να είμαι κάτι άλλο», να βρεις το κάτι άλλο, και να το παλέψεις. Το αν είναι «σωστή» ή «λάθος» απόφαση… θα σε απασχολήσει όταν θα έχεις ζήσει Χ χρόνια με το φύλο της επιλογής σου. Αλλά τουλάχιστον θα έχεις διαλέξει. Δεν υπάρχει υπέρ και κατά, δεν προτείνω σε κανέναν να αλλάξει φύλο, έχω δει πόσο ζόρι είναι, πόσες θυσίες και ψυχική δύναμη και ταλαιπωρίες συνεπάγεται – πριν φτάσουμε στην αντιμετώπιση από την οικογένεια και την κοινωνία, όσο ακόμα είσαι μόνος/η με την απόφαση και με τις προσπάθειες και με την διαδικασία.

Τέλος το να λες «γυναίκα γεννιέσαι, δεν γίνεσαι», θυμίζει λίγο Χίτλερ και Άρια φυλή, που κι αυτοί αν θυμάστε γεννιούνται μια σκάλα καλύτεροι και πιο ευνοημένοι. Είναι το ίδιο επικίνδυνο με το να λες ότι κάποιος γεννιέται ηθοποιός, τραγουδιστής, συγγραφέας, πιλότος, καλλιτέχνης, καρατέκας, μάγειρας, χειρουργός, ωρυλά, κεντήστρα, σχεδιαστής μόδας, χειριστής τρακτέρ ή οτιδήποτε – γιατί κανένας δεν γεννιέται τίποτα, παρά μόνον βρέφος. Όπως λέει ο ψυχολόγος-ψυχαναλυτής Donald Winnicott, «Η προσωπικότητά μας δεν αναπτύσσεται στην απομόνωση, αλλά σε σχέση με τους άλλους – σχηματιζόμαστε και συμπληρωνόμαστε χάρη σε άγνωστες, αόρατες δυνάμεις, για την ακρίβεια, από τους γονείς μας (...) Οι χαρακτήρες και οι κλίσεις μας δημιουργήθηκαν εν αγνοία μας».

Στο επιχείρημα ότι η Φύση καθορίζει το φύλο, έχω ένα ερώτημα: όταν μια γυναίκα χάνει τη μήτρα και τις ωοθήκες της παύει να είναι γυναίκα; Όταν ένας άντρας χάνει το πουλί του παύει να είναι άνδρας; Τα επίπεδα των ορμονών στο αίμα μήπως καθορίζουν το φύλο; Και μήπως δεν το καθορίζουν ούτε τα όργανα ούτε οι ορμόνες αλλά το μυαλό, η ψυχή και οι βαθύτερες επιθυμίες της;

Εντάξει, αρπάχτηκα επειδή ο παππάς είπε στην τρανς να πάει να κόψει τα βυζιά της – φρίκαρα, ότι το 2022 κάποιος σκέφτεται έτσι, και εξασκεί την μικρή έστω εξουσία του έτσι… αλλά μετά σκέφτηκα ότι μάλλον γεννήθηκε κομπλέ, παππάς, με ράσο, μούσι και συγκεκριμένο μυαλό, κι άντε να αλλάξει τώρα, μια και δεν πιστεύει ότι αλλάζει ο άνθρωπος. Πόσο μάλλον ο φανατικός: αυτός πράγματι είναι αδύνατον να αλλάξει…

Donald Winnicott (1895-1971), διάσημος Άγγλος ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος και ψυχαναλυτής που άλλαξε τον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζεται η εκπαίδευση των παιδιών, μεταξύ άλλων. Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Alex Michaelides, “The silent patient”, ed. Orion(σελ. 17). Κυκλοφόρησε στα Ελληνικά, «Η σιωπηλή ασθενής», εκδόσεις Διόπτρα.

«Το Βουνό των κοριτσιών», ιστορικό μυθιστόρημα, εκδόσεις Παπαδόπουλος.