Το «κίνημα της εμμηνόπαυσης», οι αντιδράσεις στη Βρετανία και τα ξεπερασμένα στερεότυπα για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα. — © Channel 4

Opinion

Το «κίνημα της εμμηνόπαυσης» απειλεί το βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε γυναίκα είναι μοναδική

Το «κίνημα της εμμηνόπαυσης», οι αντιδράσεις στη Βρετανία και τα ξεπερασμένα στερεότυπα για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα.

Το «κίνημα της εμμηνόπαυσης» έχει γίνει το τελευταίο διάστημα αιτία κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής στη Βρετανία. Το κίνημα δημιουργήθηκε πριν από λίγους μήνες με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ “Sex, Myths and the Menopause” της 54χρονης δημοσιογράφου Davina McCall που παρακολούθησαν 2 εκατομμύρια θεατές. Η McCall μιλά ανοιχτά για την εμμηνόπαυση παραθέτοντας τις προσωπικές εμπειρίες της και προτρέποντας τις Βρετανίδες όχι μόνο να σπάσουν τη σιωπή τους για ένα θέμα ταμπού αλλά και να απαιτήσουν από το ήδη επιβαρυμένο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) δωρεάν μεταεμμηνοπαυσιακές θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης (HRT) για όλες τις γυναίκες που το επιθυμούν. Το ντοκιμαντέρ επισήμανε την ανάγκη για εις βάθος ενημέρωση των γυναικών από ευαισθητοποιημένους επαγγελματίες υγείας.

Το γεγονός που ενδυνάμωσε τις ακτιβίστριες που συμμετέχουν στο «κίνημα της εμμηνόπαυσης» δίνοντας στον αγώνα τους συγκεκριμένους στόχους, υπήρξε η πρωτοφανής έλλειψη συνταγογραφημένων φαρμάκων που χορηγούνται για τις θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης. Αυτή η έλλειψη που ανάγκασε αρκετές γυναίκες να διακόψουν απότομα την ορμονοθεραπεία, θεωρήθηκε από τους ειδικούς η κύρια αιτία για την ραγδαία αύξηση σοβαρών περιστατικών κατάθλιψης στη Βρετανία στις γυναίκες άνω των πενήντα ετών.

Ο Γ. Γ. του βρετανικού Υπουργείου Υγείας υποσχέθηκε στις γυναικείες οργανώσεις ότι θα κάνει ότι είναι δυνατό προκειμένου να επιλύσει το πρόβλημα της έλλειψης φαρμάκων ορμονικής υποκατάστασης. Ωστόσο, ώσπου να επιτευχθεί αυτό, οι χιλιάδες γυναίκες που ανήκουν στο «κίνημα της εμμηνόπαυσης» φαίνεται ότι δεν θα σταματήσουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, μιλώντας, αρθρογραφώντας, διοργανώνοντας ενημερωτική καμπάνια αλλά και πορείες διαμαρτυρίας.

Η αλήθεια είναι ότι η εμμηνόπαυση είναι ένα από τα σημαντικότερα βιολογικά και ψυχολογικά σημεία αναφοράς στη ζωή της γυναίκας. Μαζί με την έναρξη της εμμήνου ρύσης αποτελούν τα δύο βιολογικά ορόσημα που μοιράζονται όλες οι γυναίκες. Αυτό δεν ισχύει απαραίτητα για άλλα βιολογικά ορόσημα, όπως είναι η μητρότητα, αφού δεν επιθυμούν όλες οι γυναίκες να κάνουν οικογένεια, ούτε μπορούν όλες οι γυναίκες να κάνουν παιδιά. Δεν έχουμε όμως επιλογή όσον αφορά την εμμηνόπαυση, αφού όλες μας θα την βιώσουμε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της Μέσης Ηλικίας.

Κατά τη γνώμη μου, το λάθος που κάνει το «κίνημα της εμμηνόπαυσης» είναι να ξεχνά την ιδιαιτερότητα της κάθε γυναίκας και να ταυτίζει τον αγώνα του με την μονόπλευρη οπτική του βιο-ιατρικού μοντέλου που επιβάλει την άποψη ότι η εμμηνόπαυση δεν είναι παρά μία αρρώστια με σημάδια, στάδια και συμπτώματα που χρήζουν ιατρικής παρέμβασης και συνεπώς η μόνη οδός αντιμετώπισής της είναι η φαρμακευτική αγωγή. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται από το κίνημα είναι καθαρά ιατρική, και η συζήτηση επικεντρώνεται στις αρνητικές συνέπειες της εμμηνόπαυσης όπως είναι η οστεοπόρωση, το Αλτσχάιμερ και οι καρδιακές παθήσεις, τα συμπτώματα καθώς και τις προτεινόμενες θεραπείες για την ανακούφισή τους, όπως είναι η ορμονοθεραπεία.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι κάθε γυναίκα είναι μοναδική: το παρελθόν της, η προσωπικότητά της, το ιατρικό ιστορικό της, οι ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής της υπαγορεύουν ότι οι ειδικοί οφείλουν να την αντιμετωπίζουν ως ξεχωριστή περίπτωση και όχι ως τυπικό μέλος μιας κατηγορίας ασθενών με κοινά συμπτώματα.

Το «κίνημα της εμμηνόπαυσης» αγνοεί, επίσης, τις κοινωνικές διαστάσεις της εμμηνόπαυσης. Όπως φαίνεται μέσα από μία σειρά μελετών στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών, καθοριστικό ρόλο στο πόσο στρεσογόνα είναι η εμμηνόπαυση παίζει η προσωπικότητα και η στάση της κάθε γυναίκας, η ικανότητά της να προσαρμόζεται στις αλλαγές, ο τρόπος που έχει ζήσει την ζωή της και οι επιλογές που έχει κάνει σε προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό επίπεδο. Γυναίκες με συναισθηματικές ή άλλου είδους εκκρεμότητες υποφέρουν ψυχολογικά εντονότερα κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου, αντιμετωπίζοντας την ως μία περίοδο πένθους. Βιώνουν τα στάδια της άρνησης, του θυμού, της απελπισίας και κυρίως της θλίψης: στενοχωριούνται για τη νεότητά τους που χάνεται, φοβούνται ότι δεν θα τις βρίσκουν πλέον ελκυστικές, αισθάνονται ότι πλησιάζουν ένα τέλος -ενώ στην πραγματικότητα διανύουν ένα ακόμα στάδιο του βίου τους-, ότι η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της θηλυκότητας, το τέλος του έρωτα, το τέλος των δυνατοτήτων.

Είναι ωστόσο γεγονός ότι δεν βιώνουν όλες οι γυναίκες την εμμηνόπαυση με τον ίδιο τρόπο. Όπως διαπίστωσα από έρευνα που έκανα πριν από λίγα χρόνια με γυναίκες από διαφορετικές φυλές και κουλτούρες που ζουν στη Βρετανία, αρκετές γυναίκες δεν έχουν έντονα συμπτώματα (ιδιαίτερα όσες γυμνάζονται, ακολουθούν διατροφή χωρίς πολλά λιπαρά και δεν καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ζάχαρης και αλκοόλ), χαίρονται που απολαμβάνουν το σεξ χωρίς το φόβο μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, ασχολούνται για πρώτη φορά με αθλητικές δραστηριότητες που απέφευγαν, όπως η ορειβασία ή το χειμερινό κολύμπι, και γενικά δηλώνουν την ικανοποίησή τους που απαλλάχτηκαν από την έμμηνο ρύση και τα προβλήματα που δημιουργούσε στην καθημερινότητά τους.

Μη παραβλέπουμε λοιπόν ότι σημαντικό ρόλο παίζει ο τρόπος με τον οποίο μία ολόκληρη κοινωνία αντιλαμβάνεται την εμμηνόπαυση. Αν ζούμε σε μία κοινωνία που θεωρεί την εμμηνόπαυση ασθένεια και τις γυναίκες που διανύουν τη κλιμακτήριο, νευρωσικές, καταθλιπτικές και αντιερωτικές, είναι πολύ πιθανόν ότι και οι ίδιες οι γυναίκες θα επωμιστούν ακριβώς τον ρόλο που τους αποδίδεται.

Στα θετικά στοιχεία του «κινήματος της εμμηνόπαυσης» είναι η ανάδειξη της ταξικής και φυλετικής διάστασης του ζητήματος, αφού είναι αλήθεια ότι οι λευκές, μορφωμένες γυναίκες της μεσαίας τάξης έχουν πρόσβαση σε ευρύτερη ενημέρωση, καλύτερη περίθαλψη και ακριβές θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης, κάτι που δεν ισχύει για πολλές γυναίκες της εργατικής τάξης.

Είναι επίσης πολύ σημαντικό ότι οι γυναίκες σπάνε επιτέλους την σιωπή τους και ξεπερνώντας την ντροπή που πηγάζει από μια σειρά προκαταλήψεις για το τι συμβολίζει η εμμηνόπαυση, μιλούν ανοιχτά για την εμπειρία τους -θετική ή αρνητική-, βοηθώντας τις επόμενες γενιές να αντιμετωπίσουν πιο ανώδυνα τις βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές αλλαγές που επιφέρει αυτό το ορόσημο.

Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι, δίχως να είναι στις επιδιώξεις του «κινήματος της εμμηνόπαυσης», μπορεί να δοθεί σε κάποιους η εντύπωση πως οι γυναίκες είμαστε απλώς δέσμιες των ορμονών μας και ως εκ τούτου αδυνατούμε να βρούμε ικανοποίηση και ενδιαφέρον σε μια ζωή χωρίς έμμηνο ρύση - επιβεβαιώνοντας με τον τρόπο αυτό τα πιο ξεπερασμένα, σεξιστικά στερεότυπα για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα.