Γυναίκα με άσπρα μαλλιά ανάμεσα σε τουλίπες — © Pexels/ Jill Wellington

Opinion

Εμμηνόπαυση: Η αρχή μιας ολάνθιστης θηλυκότητας

«Ο μέσος όρος ζωής αλλάζει και για πρώτη φορά ο χρόνος από εχθρός, γίνεται φίλος.

Εμμηνόπαυση: Τα στερεότυπα και οι αλλαγές στη ζωή μιας γυναίκας

Για τις μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας, η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει φροντιστήριο ούτε ο ειδικός που θα μας εκπαιδεύσει με ασκήσεις θάρρους, ετοιμότητας, ζεν και μακαριότητας. Τα μεγάλα πράγματα αυτής της ζωής, το πέρασμα στην εφηβεία, την ενηλικίωση, την εγκυμοσύνη, τη μητρότητα, τα βιώνουμε στου κασίδη το κεφάλι, όπως μπορούμε, χωρίς λυτάρι και οδηγίες χρήσης, με δικά μας λόγια, τεχνικές και κακοτεχνίες, δικούς μας πανικούς και ολόδικές μας παράνοιες. Καθεμιά με τον χαρακτήρα της, τον καλό και τον κακό.

Η εμμηνόπαυση παραδοσιακά δεν είναι κάτι που το γλεντάμε, αυτό που θα πάρουμε τηλέφωνο τη μαμά μας/τον άντρα της ζωής/το παιδί μας να το ανακοινώσουμε χαρμόσυνα. Για χάρη της δεν θα οργανώσουμε πάρτι με τον μόσχο τον σιτευτό, δεν θα το κάνουμε βούκινο-τιμή μας-και καμάρι μας. Και αυτό όχι επειδή δεν θα ‘πρεπε, αλλά επειδή μέσα μας κουβαλάμε ακόμη το παλιό κύτταρο της μαμάς, της γιαγιάς, της προγιαγιάς που σιωπηρά και υπόγεια, ενδοφλέβια και ντιενεϊκά, μας πέρασαν την άποψη πως το τέλος της γονιμότητας σημαίνει απόσυρση από την αρένα της γοητείας, της θηλυκότητας, ρόμπες και παντόφλα μπροστά στην τηλεόραση, κιλά που δεν φεύγουν, άντρες που φεύγουν να κοιτάξουν αλλού – αυτές τις φρέσκες με τα ταμπόν.

Σημαίνει λευκό μαλλί, ρυτίδα πλισέ, πίεση, χολιστερίνη, ανημπόρια, σημαίνει τη θλίψη μιας αναπότρεπτης απόσυρσης. Και μπορεί να είχαν τα δίκια τους τότε παλιά, που ο άνθρωπος πέθαινε νεότερος, τότε που ο ρόλος της γυναίκας ήταν να παντρεύεται, να κάνει παιδιά, να μεγαλώνει εγγόνια και να πεθαίνει.

Η εμμηνόπαυση ακόμη ταυτίζεται με το αναπότρεπτο, με την έννοια κάποιου ακαθόριστου και φοβιστικού τέλους, με μια σκοτεινιά στα μάτια όταν το συζητάμε μεταξύ μας ή όταν αναφερόμαστε στα συμπτώματα που έρχονται σαν κερασάκι στην τούρτα, σαν θριαμβευτική επωδός του κλεισίματος μιας αυλαίας. Με άλλα λόγια, έχεις να ντιλάρεις με χίλια μύρια ψυχολογικά, έχεις και τις εξάψεις να παλέψεις. Και πάντα σαν αναφερόμαστε σ' αυτή, θαρρώ πως μιλάμε ψιθυριστά, ακόμα κι όταν φωνάζουμε.

Οι γύρω μου γυναίκες την έζησαν καθεμιά με το χαρακτήρα της, η αισιόδοξη μέλι-γάλα, η απαισιόδοξη σαν θρήνο, η αδύναμη σαν βουβό, ανεξωτερίκευτο πόνο. Η πιο δυνατή το είδε «αρχίζω πιλάτες, γυρνάω σελίδα και χάνω όλα τα κιλά που ανέβαλα να χάσω τα τελευταία χίλια χρόνια», η πονηρή αρπάχτηκε από τις εξάψεις για να μεταμορφωθεί από Μαίρη Παναγιωταρά και από δούλα σε κυρά και βασίλισσα της οικογενειακής κυψέλης, τρομοκρατώντας τους πάντες με συμπτώματα υπαρκτά και ανύπαρκτα. Η ωραία, ματαιόδοξη ηθοποιός το αντιμετώπισε σαν τέρας που θα βάλει τέλος στην καριέρα της – χρόνια έτρεχε σε γιατρούς που τη γέμιζαν ορμονοθεραπείες για να αποτραπεί το μοιραίο. Και μια άλλη έπεσε σε βαριά, σιωπηλή κατάθλιψη και μια ξεγυρισμένη απόσυρση από τις ηδονές αυτής της ζωής, ρίχνοντάς στο φαγητό σαν να μην υπήρχε αύριο. Ξέρω και την άλλη κατηγορία, που δεν έτυχε ποτέ να ακούσει το βιολογικό της ρολόι είτε γιατί είχε φασαρία τριγύρω η ζωή την ώρα που χτυπούσε, είτε γιατί δεν ήταν του χαρακτήρα της να το ακούσει – με την τελευταία σερβιέτα, όμως, το καμπανάκι ενός τετελεσμένου χρόνου χτύπησε εκκωφαντικά τη λήξη μιας επερχόμενης μητρότητας κι αυτό ακούστηκε άγρια και σκληρά. Το πότε θα γίνεις μάνα, ακαθόριστα πλανιέται σε ένα αύριο, ένα μεθαύριο, έναν επόμενο έρωτα, μια άλλη αξιότερη σχέση, μέχρι ξαφνικά να έρθει το ίδιο σου το σώμα-προδότης να σου πει «ας φρόντιζες νωρίτερα».

Σίγουρα δεν ζούμε σε κόσμο μαγικό, σίγουρα όλα γύρω μας παραμένουν ατελή ακυρώνοντας αυτό το «καλύτερο μέλλον» για το οποίο πάσχισαν γενιές και γενιές. Ωστόσο, υπάρχουν και τα καλά νέα της ιατρικής, ζούμε περισσότερο κερδίζοντας ως και μια δραστήρια εικοσαετία-μπόνους, υπάρχει η επιστήμη της ομορφιάς και του φίτνες, διαλέγεις και παίρνεις το πρόσωπο και το σώμα που θέλεις να φορέσεις σε κάθε νούμερο της ηλικίας σου και παρά τις ανισότητες, έχουμε δουλειές, καριέρες, όνειρα, χόμπυ και ενδιαφέροντα που δεν περιορίζονται στη μητρότητα και στο μπέιμπι σίτινγκ των εγγονιών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η εμμηνόπαυση από απόσυρση μπορεί να γίνει εφαλτήριο, δεύτερη ευκαιρία, ορόσημο ανάμεσα σε ένα απερίσκεπτο «πριν» και ένα πιο καλά ζυγισμένο «μετά», σοφία, απελευθέρωση, νέα επιλογή, προοπτική, το εφαλτήριο για να κυνηγήσεις όσα δεν έκανες, τις αναβολές και τους δισταγμούς σου.

Γιατί η εμμηνόπαυση είναι κυρίως μια μοναδική συνομιλία με τον προσωπικό σου χρόνο. Μια τεράστια αλλαγή που φέρνει αλλαγές. Στον τρόπο που ζούσες, στον τρόπο που ερωτευόσουν, στον τρόπο που δούλευες, στον τρόπο που αγαπούσες (εσένα και τους άλλους). Γιατί σου μαθαίνει πόσο μικρή και πόσο μεγάλη είναι συνάμα η ζωή. Αρκεί να την αφουγκραστείς και να γίνεις φίλη της. Είναι σαν ο Θεός να έβαλε περισσότερα κεφάλαια στο βιβλίο της δικής μας ζωής, σαν με τον τρόπο του να μας περιορίζει ανοίγοντάς μας ορίζοντες.

Ενώ ο άνδρας μπορεί να αναβάλει επ’ άπειρον, τίποτα δεν θα ‘ρθει να του πει εδώ κάτι τελειώνει και πάρτο αλλιώς. Όταν νιώθεις πως τα περιθώρια στενεύουν, μοιραία έρχεται ο απολογισμός. Και τότε στο χέρι σου είναι να καταπιαστείς με όσα άφησες στην άκρη, να το γλεντήσεις αλλιώς ή περισσότερο, να βάλεις αλλού φρένο κι αλλού γκάζι, στην στιγμή που πιο πολύ από ποτέ μπορείς! Γιατί έχουν δει πολλά τα μάτια σου, γιατί έχεις πείρα και εμπειρίες, γιατί ξέρεις πια καλή οδήγηση, ξέρεις από ελιγμούς και στρατηγικές, ξέρεις να διεκδικείς. Και αν ακόμα δεν ξέρεις όλα όσα ακριβώς θέλεις, ξέρεις καλά τι δεν θέλεις. Και όλο αυτό λέγεται γοητεία. Μια γοητεία δουλεμένη, σμιλεμένη, σίγουρη για τον εαυτό της, με τις ρυτίδες για αλατοπίπερο.

Στην προσωπική μου αναμέτρηση, είδα την καινούργια σελίδα στη ζωή μου να ανατέλλει στο ξύπνημα μετά από ένα μεγάλο γυναικολογικό χειρουργείο, περνώντας απότομα από το Πριν στο Μετά. Δεν είχα προλάβει να προβληματιστώ, να ανέβω σιγά σιγά την κλίμακα της κλιμακτηρίου. Κι αυτό το ξύπνημα ήρθε γεμάτο δώρα, εκπλήξεις που άρχισαν να ξετυλίγονται γενναιόδωρα μέσα στους επόμενους μήνες. Η περίοδος, από την πρώτη της φορά, ήταν πάντα για μένα ένα μαρτύριο. Αιμάτινοι ποταμοί, αφόρητοι πόνοι, ακατάστατες ημερομηνίες, ένα μόνιμο φρένο στην κάθε χαρά της ζωής, ένα μαρτύριο που χαιρόταν να μου δίνει σαδιστικά ραντεβού ανελλιπώς και πιο τακτικά από όσο περίμενα. Το πρώτο καλοκαίρι που χάρηκα τη θάλασσα τριάντα φορές σε έναν μήνα ήταν η σύνταξη και ένα γενναίο εφάπαξ για όσα αντέχεις επειδή έτυχες να γεννηθείς γυναίκα. Η πρώτη εκείνη ελεύθερη κατάδυση στα γαλάζια νερά, που δεν είχε πια να φοβηθεί απρόσμενες κηλίδες στο μαγιό, τα χάπια και τη σερβιέτα που ξεχάστηκαν στο σπίτι, έσβησαν μονοκοντιλιά μνήμες εφηβικές και πληγωτικές.

Όταν έπρεπε να πληροφορήσεις σε όσους ήθελες να σε αφήσουν στην ησυχία σου εκείνο το «είμαι αδιάθετη» σαν καθόσουν στην παραλία αγκυλωμένη σε στάσεις γιόγκι για να αποφύγεις τα ατυχήματα της κόκκινης ροής, όταν έπρεπε να πεις αυτό το «έχω περίοδο», που τόσο ντρεπόμουν μικρή, μπροστά στα αγόρια της παρέας προκειμένου να κλειστείς στη μοναξιά του πόνου όταν οι άλλοι λύσαγαν στο μακροβούτι. Και ύστερα ήταν τα γκομενικά ραντεβού που έπρεπε να αναβληθούν λόγω τεχνικού προβλήματος, το γαμώτο της αναβολής όταν ήθελες η ζωή να τρέχει ωραία και μοιραία, ύστερα και ο φόβος της εγκυμοσύνης, οι αγωνίες για ένα «ναι» ή ένα «όχι», μέρες απεγνωσμένες στον βωμό της θηλυκότητας. Η οποία θηλυκότητα στο «μετά», εμφανίζεται επιτέλους σε όλη της την ελευθερία, τίποτα πια δεν μπορεί να σταματήσει το σεξ όταν το θες και όπου το θες. Και κυρίως, όπως το θες.

Είναι εκπληκτικό το πόσο ανθίζει το σώμα μέσα στην ελεύθερη συνθήκη, όταν δεν κινδυνεύει από ανεπιθύμητες παρενέργειες, είναι θαύμα το πόσα είχε να σου πει και συ δεν μπορούσες να τα ακούσεις, είναι μαγικός ο έρωτας μετά τα ταμπού, που μόνο τώρα έχεις το κουράγιο να τους πεις να σκάσουν και να σε αφήσουν στη χαρά σου – τώρα που ξέρεις ότι μια ζωή την έχουμε και μας μένει λίγος χρόνος για να τη γλεντήσουμε. Και η αυτή η νέα ώριμη θηλυκότητα είναι δώρο σε πολλές συσκευασίες: ξέρεις πια το περιτύλιγμα που θα την αναδείξει, τι σου πάει και ποιο ύψος φούστας είναι το ιδανικό σου, έχεις ξεμπερδέψει με τις ανασφάλειες, οι συμβουλές των περιοδικών δεν σε αφορούν, ξέρεις ποιο χαμόγελο και ποιο νούμερο κραγιόν θα λειτουργήσει πάνω σαν μαγνήτης, ξέρεις να σε δεις όμορφη. Και έτοιμη για όλα. Κι αυτό σε κάνει ακόμα πιο όμορφη.

Πίσω σου έκλεισε ένας κύκλος ζωής όπου έπρεπε να κάνεις παιδιά και να τα μεγαλώσεις, ξέρεις από μικρομεσαίους και κάθε μεγέθους έρωτες που βίωσες με το άγχος της αποδοχής που –έτσι συνηθίζεται αιώνες τώρα– έπρεπε να καταλήξουν σε συμβίωση ή στέφανα με παπά και με κουμπάρο και τώρα είσαι έτοιμη. Ούτε μικρή ούτε μεγάλη, αλλά στο σωστό νούμερο για να ζήσεις τον Έρωτα-για-σένα-μόνο. Τον Έρωτα για τον Έρωτα.

Τον Έρωτα για τον Έρωτα της Ζωής, γενικότερα. Αυτό θέλει να σου πει η φίλη σου η κλιμακτήριος αν την αφήσεις να σου μιλήσει, να σου δείξει τον μόνο δικό σου δρόμο και εν τέλει να σε φέρει πιο κοντά σ' αυτό που είσαι και όχι σ' αυτό που θα ήθελαν οι άλλοι να είσαι.