Στέλλα Καραβαζάκη: Οι πιο μικρές κινήσεις έχουν τεράστια δύναμη

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά.
Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Συμβούλου επικοινωνίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Στέλλας Καραβαζάκη.

Μεγάλωσα σε όμορφα αντιφατικές καταστάσεις: στο κέντρο της Αθήνας με τη μητέρα μου, πάντα παραλιακά με τον πατέρα μου. Στις εκθέσεις και στα θέατρα με τη μαμά, στη φύση και τη θάλασσα με τον μπαμπά. Είχα την τύχη να πάρω όλα τα εφόδια που χρειάζεται ένα παιδί, σε ένα υπέροχο σχολικό περιβάλλον που επέτρεπε στη φαντασία και τη δημιουργικότητά μου να εξελιχθούν. Δηλαδή μέσα σε μια μικρή, χρωματιστή φούσκα για την οποία είμαι ευγνώμων, αλλά η οποία δε με προετοίμασε απαραίτητα για τη ζωή «εκεί έξω».

Βέβαια μικρή ήμουν το καλό κορίτσι, η καλή μαθήτρια – παρ’ όλα αυτά είχα πάντα άποψη (αρκετά ισχυρή) και με ενέπνεαν οι δυναμικές γυναίκες. Θυμάμαι ότι πέρασα μια περίοδο που ήθελα να γίνω πολεμική ανταποκρίτρια γιατί θαύμαζα το έργο της Μαρίας Καρχιλάκη και τις ανταποκρίσεις της απ’τη Βαγδάτη, ενώ παράλληλα όνειρό μου ήταν η ζωγραφική, το σχέδιο και ο κλασικός χορός. Όμορφες αντιφάσεις ενός παιδιού που το ένστικτό του λέει πως μπορεί να κάνει τα πάντα αν το θέλει και το βάλει στο μυαλό του. Χωρίς περιορισμούς.

Κατέληξα να ασχοληθώ με τις διεθνείς σχέσεις και την πολιτική επιστήμη, κυρίως γιατί πάντα ήθελα να βρίσκω λύσεις, να λύνω προβλήματα, και να κάνω τους ανθρώπους να μονιάζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Στα 20 μου βρέθηκα στον ΟΗΕ στη Γενεύη για ένα συνέδριο νέων, όπου μαζί με την καλύτερή μου φίλη κερδίσαμε ένα βραβείο. Άμα τη επιστροφή, γνώρισα έναν εξαιρετικό άνθρωπο, Πρέσβη, και θυμάμαι να με ρωτάει χαρακτηριστικά όταν του εκμυστηρεύτηκα ότι σκεφτόμουν σοβαρά τη διπλωματική καριέρα: «Στέλλα μου, το έχεις σκεφτεί καλά; Θέλεις να κάνεις οικογένεια; Γιατί αν ναι, θα είναι πολύ δύσκολο... Ποιος άντρας θα σε ακολουθήσει στα πέρατα της γης ενώ θα αλλάζεις χώρα κάθε δύο χρόνια;» Πάγωσα. Εκείνη τη στιγμή, ενώ είχε κάθε καλή πρόθεση να με προειδοποιήσει, μου έσβησε ένα όνειρο. «Σωστά», είπα από μέσα μου. «Ποιος θα το έκανε αυτό;».

Έτσι το άφησα στην άκρη, δίστασα να πάρω το ρίσκο, αλλά πήρα ένα άλλο (ευτυχώς). Έκανα το μεταπτυχιακό μου στις σπουδές περιβάλλοντος στη Σουηδία και έπειτα κατέληξα να εργάζομαι σε κάτι που αγαπώ βαθιά και στο οποίο έχω δώσει την ψυχή μου: την ένωση 27 κρατών που μαζί ψάχνουν να βρουν λύσεις, να συνυπάρξουν, να προοδεύσουν.

Το πάθος μου να προσφέρω διαγράφεται στη λάμψη στα μάτια μου, στον τόνο της φωνής μου όταν μιλάω για τις δράσεις και τα projects στα οποία συμμετέχω. Έπειτα από 8 χρόνια στις Βρυξέλλες νιώθω ότι έχω συνδράμει αισθητά, από διάφορες θέσεις και σκοπιές. Δεν μπορώ, όμως, να πω ότι όλα ήταν εύκολα ως τώρα. Τίποτα δεν μου προσφέρθηκε δωρεάν και σίγουρα τίποτα δεν ήρθε χωρίς πολύ κόπο, πείσμα και πίστη. Τι μπορεί να μας κλονίσει εμάς τις γυναίκες του σήμερα; Τις τόσο πολυπράγμονες; Στην πραγματικότητα, και με κάποια αποστασιοποίηση και μπόλικη δουλειά με τον εαυτό μας: τίποτα.

Όμως, στη διαδρομή μας, κάποιες φορές ακόμα και τα πιο μικρά πράγματα, οι πιο μικρές κινήσεις, μπορεί να έχουν τεράστια δύναμη και να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια πάνω μας.

Θυμάμαι τόσες φορές να έχω μπει σε έναν χώρο, σε κάποιο συνέδριο, να συστηθούν όλοι οι άντρες μεταξύ τους, να με κοιτάξουν απ’ την κορφή ως τα νύχια και να μη μου δώσουν το χέρι τους. Άδειαζα μέσα μου προτού καν ξεκινήσει η εκάστοτε εκδήλωση. Μάλιστα, μου έγινε κάπως συνήθεια για ένα διάστημα να το θεωρώ αναμενόμενο.

Θυμάμαι, επίσης, να πηγαίνω σε μια συνέντευξη, να ανοίγει η πόρτα και μπροστά σε δέκα άτομα η επικεφαλής να με κοιτάει έκπληκτη και να ρωτάει με ξερή και έντονη φωνή «Πόσο χρονών είσαι; Είσαι trainee;». Εκείνη τη στιγμή δεν θα την ξεχάσω. Θυμάμαι τα πάντα. Φορούσα ένα γαλάζιο λινό σακάκι, ήμουν γελαστή και έξω έλαμπε ο ήλιος. Είχα τόση αυτοπεποίθηση και χαρά να μοιραστώ την ιστορία μου και να ξεκινήσω μια νέα επαγγελματική περιπέτεια. Και όλα έσβησαν σε μερικές λέξεις και λίγα δευτερόλεπτα. Τη θέση την πήρα τελικά, αλλά δεν την ήθελα πια.

Πολλές οι στιγμές που ένιωσα διακοσμητική, μια απλώς ευχάριστη παρουσία. Μια φορά με ρώτησαν με απορία και μεγάλα μάτια γεμάτα περιέργεια αν «θα ήμουν η μόνη που θα εκπροσωπούσα την ομάδα μου» και όταν το επιβεβαίωσα θυμάμαι ότι οι κόρες των ματιών άνοιξαν διάπλατα και τα χείλη είπαν «ah...ok good, good». Δεν με έπεισαν. Και εγώ ένιωσα να κλονίζομαι. «Τι έχω και δεν είμαι αρκετή», είπα από μέσα μου; Αλλά μετά σκέφτηκα ότι δε με ξέρουν. Κρίνουν και έχουν κάθε δικαίωμα για αυτό, άλλα ίσως θα έπρεπε αυτό να με κάνει να πεισμώσω, να πιστεύω σε εμένα περισσότερο.

Ήταν μια στιγμή που επέλεξα κάνω ακριβώς αυτό. Χαμογέλασα και προχώρησα στον χώρο με αυτοπεποίθηση. Δεν σημαίνει πως δεν με άγγιξε βαθιά αυτή η καχυποψία.

Σαφώς και δεν θέλω να έχουμε αυταπάτες. Οι γυάλινες οροφές είναι πάντα παρούσες. Όμως είναι γυάλινες γιατί ακριβώς είναι εύθραυστες και γιατί μέσα απ’ αυτές διακρίνονται ο ουρανός και το φως που είναι στο χέρι μας να φτάσουμε.

Πιστεύω βαθιά μέσα μου, όπως τότε που ήμουν παιδί, ότι όλα είναι δυνατά. Σίγουρα με κόπους, θυσίες, δάκρυα και κούραση. Αυτό που θέλω να πολεμήσω, όμως, με κάθε δύναμη που έχω μέσα μου είναι η αδικία και ο πόνος: «να έχεις πιασμένα τα μαλλιά σου, γιατί προκαλείς, να μη βάφεσαι πολύ, να ντύνεσαι με μέτρο και πάντα σοβαρά». «Υπάρχει φθόνος εκεί έξω, ανταγωνισμός».

Τα έχω υπερασπιστεί όλα αυτά ως τώρα αρκετά; Έχω τιμήσει τον εαυτό μου; Όχι. Δυστυχώς σε όλες αυτές τις άβολες στιγμές επέλεξα να σιωπήσω. Θέλω τόσο να το αλλάξω αυτό! Και να το μοιραστώ και με τις γυναίκες γύρω μου. Πρέπει να μιλάμε, πρέπει να παίρνουμε στα χέρια μας την επιλογή που μας ανήκει.

Κάποιες φορές σκέφτομαι τη μικρή, άφοβη Στέλλα: θα ήταν ικανοποιημένη με τη σιωπή της; Δεν νομίζω.

Σήμερα, έχω την τιμή και την ευτυχία να εργάζομαι ως σύμβουλος επικοινωνίας σε μία ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που απαρτίζεται κατά 75% από ταλαντούχες γυναίκες όλων των ηλικιών και γωνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εμένα αυτό με εμπνέει. Νομίζω και εκείνες το ίδιο. Συχνά χαμογελάμε συνωμοτικά μεταξύ μας σα να λέμε «τα έχουμε καταφέρει και μπράβο μας».

Θα ήθελα τόσο τα παιδιά που ίσως φέρω στον κόσμο αυτό να νιώθουν υπερηφάνεια για αυτό που είναι, να μην το αμφισβητούν και να λάμπουν μες στην αλήθεια τους.

Υπάρχει πάντα ένα κομβικό σημείο αλλαγής. Εγώ το νιώθω να συμβαίνει τώρα μέσα μου.

Κοιτάζω πίσω και βλέπω από πού ξεκίνησα και πού έχω φτάσει. Είναι πολλά αυτά τα βήματα και τα έκανα βασισμένη στις δυνάμεις μου.

Τώρα το βλέπω πιο καθαρά. Αντί να μικραίνω κάτω απ’ τις ανύπαρκτες χειραψίες τους, μπορώ να τις ξεπερνώ. Να μεγαλώνω από τις πράξεις μου.

Είναι τόσα τα παραδείγματα γυναικών που σε πιο αντίξοες συνθήκες τα κατάφεραν να βγουν πάνω απ’ τη γυάλινη οροφή. Άρα, μπορώ και εγώ. Μπορούμε.

Η μία να γίνεται η έμπνευση και η δύναμη της άλλης. Και να στηρίζουμε η μία την άλλη, έμπρακτα και με συνοχή.

Πόσο πιο χαρούμενες μπορούμε να γίνουμε αν τα καταφέρουμε; Αυτό και μόνο ας γίνει η κινητήρια δύναμη για εμάς, τα παιδιά που ήμασταν και όλα τα κορίτσια που θα έρθουν. Το αξίζουμε.

*Οι απόψεις που διατυπώνονται σε αυτό το άρθρο είναι προσωπικές και δεν αντανακλούν τη θέση της ΕΕ.