Τζένη Λειβαδάρου: Όταν οι γυναίκες αψηφούν τα όρια

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά.
Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Δρ Τζένης Λειβαδάρου (Μηχανικός καινοτομίας εξειδικευμένη σε θέματα ενεργειακής μετάβασης).  

Η «γυάλινη οροφή» είναι εκείνο το αόρατο όριο που εμποδίζει τις γυναίκες ή και μειονότητες να αναπτύξουν όλες τις δεξιότητές τους και να ανέβουν τα σκαλιά της επιτυχίας.

Η ιστορία της Amalie Emmy Noether (1882-1935) είναι χαρακτηριστική. Η Noether αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες στην ιστορία των μαθηματικών. Ξεκίνησε τις σπουδές της στα μαθηματικά στην ηλικία των 18 ετών. Το 1907 τελείωσε το διδακτορικό της και έκτοτε δούλευε αμισθί στο Mathematical Institute of Erlangen για επτά συναπτά έτη. Δύσκολα προβλεπόταν θέση για μια γυναίκα στην ακαδημία. Από την άλλη, οι μαθητές της, γνωστοί ως «the Noether Boys», έγιναν διακεκριμένοι μαθηματικοί. Η ίδια έμεινε στην ιστορία για τη μελέτη της στην άλγεβρα αλλά και τη συνεισφορά της στη θεωρητική φυσική. Δυο από τα σπουδαιότερα θεωρήματά της αποτελούν διαχρονικά στοιχειώδη εργαλεία επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων. Η Noether αντιμετώπισε πραγματικούς περιορισμούς στο να διακριθεί στα μαθηματικά ως γυναίκα. Αλλά δεν έβλεπε τη «γυάλινη οροφή». Έβλεπε το πάθος της για γνώση.

Και αν αυτό φαντάζει αρκετά μακρινό, ας αναλογιστούμε ότι σε κάποια κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου δόθηκε το δικαίωμα στις γυναίκες να σπουδάσουν μόλις το 1980! Με την ανοιχτή πρόσβαση, όμως, στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, οι γυναίκες απέκτησαν τα εργαλεία και καλλιέργησαν δεξιότητες, όπως έκαναν τόσα χρόνια μόνον οι άνδρες. Άρχισαν να διεκδικούν τη δική τους θέση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην αγορά εργασίας. Γυναίκες με πραγματική γνώση, που έβαλαν στόχους πέρα από τη «γυάλινη οροφή». Γυναίκες που αψήφησαν το όριο. Και έκτοτε o ήχος είναι εκκωφαντικός…

Οι γυναίκες όχι μόνο κατακτούν θέσεις καριέρας, αλλά παράλληλα διαχειρίζονται με επιτυχία τις υποχρεώσεις της οικογένειας. Έχοντας συχνά πολλαπλούς και απαιτητικούς ρόλους δεν είναι παράλογο να τις χαρακτηρίσουμε ως «super-managers on double duty».

Τι γίνεται, όμως, με τις γυναίκες που ανήκουν σε κάποια άλλη ομάδα, όπως τα άτομα με αναπηρία; Ο αγώνας εκεί γίνεται ακόμα πιο δύσκολος, γιατί πρέπει να αποδείξουν ότι ούτε η γυναικεία φύση αλλά ούτε και η αναπηρία τις εμποδίζουν από το να αποδώσουν τα μέγιστα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, για να πετύχουν τους στόχους τους, καλούνται να πολεμήσουν ενάντια σε πολλαπλά στερεότυπα, καθώς και να διαχειριστούν πραγματικά εμπόδια προσβασιμότητας. Και αυτές οι εργαζόμενες γυναίκες με αναπηρία σίγουρα μπορούν να χαρακτηριστούν «super-managers on triple duty».

Οι γυναίκες, λοιπόν, καλούνται να αντεπεξέλθουν σε πολλαπλά μέτωπα. Παρόλο που μπορεί να αντιμετωπίζουν αντικειμενικές δυσκολίες, καταφέρνουν να  γίνονται άριστες και αποδοτικές σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Συνεχίζουν να υψώνουν τη φωνή τους για ισότητα, να κερδίζουν χώρο στην εργασία, αλλά και έδαφος σε όλα τα καθημερινά μέτωπα.

Εκεί που οι γυναίκες έχουν ισότιμη αντιμετώπιση, αποφασίζουν με την καρδιά τους το επάγγελμα που θέλουν να ακολουθήσουν. Χωρίς να κάνουν «πίσω» προκειμένου να ανταποκριθούν στις λοιπές «γυναικείες» υποχρεώσεις. Εκεί που οι γυναίκες έχουν ισότιμη αντιμετώπιση, βρίσκουν το χώρο να διαπρέπουν. Όμως, έχουν πολλά να γίνουν ακόμα. Όχι μόνο για τις γυναίκες αλλά και για τις μειονότητες.

Η έννοια της «γυάλινης οροφής» μοιάζει ακόμα με πολυτέλεια ή με μακρινό όνειρο σε πολλές γωνιές της γης. Κοινωνικοί και οικονομικοί περιορισμοί κρατούν δέσμιες γυναίκες που δεν γνωρίζουν καν τις δυνατότητές τους. Γυναίκες που δεν είχαν ποτέ κανένα περιθώριο επιλογής. Οι γυναίκες, όμως, που έχουν καταφέρει να ξεχωρίσουν, όχι μόνο μπορούν να γίνουν λαμπρό παράδειγμα, αλλά οφείλουν να ανοίξουν το δρόμο και να ενθαρρύνουν περισσότερες γυναίκες. Οφείλουν να υψώσουν τη φωνή τους και να διεκδικήσουν ισότιμες ευκαιρίες για εκείνες τις γυναίκες που δεν είχαν επιλογή.

Η «γυάλινη οροφή» διαφέρει ανάλογα με τις συνθήκες ζωής των γυναικών αλλά και με τις προσωπικές επιδιώξεις τους. Πώς όμως μπορείς να σπάσεις τη «γυάλινη οροφή»; Με το να βλέπεις πέρα από αυτή, είναι η απάντηση. Η πίστη στο ταλέντο και η επιμονή στην ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι τα εργαλεία που πρέπει να καλλιεργήσουμε προκειμένου να μπορέσουμε να εξελιχθούμε.

Η «γυάλινη οροφή» είναι ήδη θρυμματισμένη. Έχει σπάσει και εμείς βλέπουμε τα κομμάτια να πέφτουν. Οι πρώτες ρωγμές έγιναν από γυναίκες πρότυπα, όπως η Emmy Noether. Κάθε μια από εμάς που στοχεύει πέρα από τη «γυάλινη οροφή» ρίχνει ένα ακόμα θραύσμα στη γη. Με τη στάση και την προσπάθεια όλων μας είναι θέμα χρόνου να πάψει να υπάρχει. Να πάψει να εμποδίζει τα όνειρα από το να γίνονται πραγματικότητα.