Μαρίκα Μπρούσαλη: Τα μικρά εμποδίζουν τις γυναίκες να προχωρήσουν

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά.
Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Media Director Μαρίκας Μπρούσαλη. 

Ήμουν ένα ήσυχο παιδί, εσωστρεφές και αρκετά ντροπαλό. Μου άρεσαν πολύ οι ιστορίες, αυτές που διάβαζα κι αυτές που έλεγα στις φίλες μου. Επίσης, λάτρευα τον χορό, τον οποίο αναγκάστηκα όμως να αφήσω, λόγω ενός ατυχήματος.

Σπούδασα οικονομικά, χωρίς να ενθουσιάζομαι, και στη συνέχεια έκανα ένα μεταπτυχιακό αναφορικά με την έρευνα στα ΜΜΕ. Με ενθουσιασμό, αυτή τη φορά.

Στη φάση αυτή της ζωής μου, το σημαίνον και το σημαινόμενο, το μήνυμα και η αλληλεπίδραση μέσω αυτού, ήταν πολύ ενδιαφέροντα και σημαντικά για μένα, αποτέλεσαν δε, το έναυσμα για να ξεκινήσω την επαγγελματική μου ζωή στη Διαφήμιση.

Βεβαίως, τα Media, με τα οποία ασχολούμαι από τότε, ελάχιστη σχέση έχουν με τα παραπάνω, κυρίως το μέσο αποτελούν, για την έκφραση και την επίτευξη αυτών. Μου άρεσε όμως πάρα πολύ η ζωντάνια και η φρεσκάδα του χώρου, η σχετική ελευθερία όπως πχ ένα χαλαρό dress code, οι γρήγοροι ρυθμοί, η επαφή με τους ανθρώπους, η συμπεριληπτικότητα.

Όλο αυτό το διάστημα, έζησα την εξέλιξη της ελληνικής διαφήμισης, έπαθα υπερκόπωση κανά-δυο φορές, έμεινα άνεργη τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και, αφού πτώχευσε η εταιρεία στην οποία εργαζόμουν, αποπειράθηκα να δραστηριοποιηθώ επιχειρηματικά χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία -και επανήλθα στη συγκεκριμένη αγορά, με άλλους όρους πια.

Η γυάλινη οροφή: Προσπάθησα να μείνω συγκεντρωμένη στο ερώτημα και να απομονώσω κουβέντες ή πράξεις που οφείλονται σε αυτήν και όχι σε άλλες παθογένειες και πρακτικές. Πολλές φορές, δεν είναι ξεκάθαρο αυτό.

Επίσης, δεν είναι πολύ απλό, καθώς στη Διαφήμιση δραστηριοποιούνται πολλές γυναίκες που μάλιστα κατέχουν σημαντικές θέσεις ευθύνης, αρκετές εξ αυτών, πολύ ψηλά στην ιεραρχία.

Να πούμε εδώ, ότι πολύ συχνά, σε συζητήσεις στις οποίες αναφέρεται το όνομά τους, τα σχόλια που ακούγονται, όχι σπάνια, είναι του τύπου «η Τάδε είναι χειρότερη/ καλύτερη και από άνδρα», αποτελεί δηλαδή μέτρο σύγκρισης το προφίλ του Αρσενικού Μanager.

Σε προσωπικό επίπεδο και ανατρέχοντας προς τα πίσω, εστιάζοντας στη δική μου γυάλινη οροφή, έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι, θυμήθηκα τα εξής:

«Δεν θα μπορούσες να βάφεσαι κάπως περισσότερο, ώστε να μην μοιάζεις τόσο κουρασμένη;» Δέχτηκα το σχόλιο αυτό από προϊστάμενό μου, τα πρώτα χρόνια που δούλευα, μετά από σερί δωδεκάωρων (φυσικά, τα δωδεκάωρα είναι ακόμα μεγαλύτερο φάουλ, αλλά άλλη συζήτηση αυτό).

Η αλήθεια είναι ότι στη  διαφήμιση το φαίνεσθαι έχει τη σημασία του -χωρίς βέβαια να λέγεται αυτό- όχι ακριβώς με την έννοια του αψεγάδιαστου, αλλά περισσότερο θα έλεγα με την έννοια του στυλ. Σαφώς, αυτό αφορά λιγότερο τους ανθρώπους των media, οι οποίοι κατά κύριο λόγο ασχολούνται με αριθμούς. Και πάλι όμως..

Είναι, όμως, αυτό κάτι που θα τολμούσε να το πει κανείς σε κάποιον άνδρα; Σε μένα ειπώθηκε με φοβερή άνεση και μάλιστα από άνθρωπο ο οποίος δεν θα έλεγε κανείς ότι είναι brutal στους τρόπους. Τουναντίον!

«Τι θα την κάνουμε αυτή; Τι θα γίνει με την Μπρούσαλη;». Με την επιστροφή από την άδεια μητρότητας, εννοούσε συνάδελφος ομόβαθμός μου, συζητώντας σε πηγαδάκι ανδρών συναδέλφων. Θεώρησε δηλαδή, ο συνάδελφος μου, ότι είχε το δικαίωμα να θέσει τέτοιου είδους ερώτημα, με αυτό το ύφος, σε ομήγυρη στην οποία παρευρισκόταν και συνάδελφός μας ανώτερος ιεραρχικά. Κανείς δεν σκέφτηκε να τον βάλει στην θέση του.

«Ααα, το συζητήσαμε αυτό, δεν στο κρύψαμε με πρόθεση, απλώς δεν ήσουν εδώ» Για να μπορέσω να ανταποκριθώ στα αυξημένα καθήκοντα της θέσης, είχα συμφωνήσει να πηγαίνω αργότερα στο γραφείο, ώστε να επιμηκύνω την παραμονή μου στο τέλος της ημέρας αν χρειαζόταν (σχεδόν πάντα δηλαδή). Όπως είναι γνωστό, τα ωράρια στη διαφήμιση είναι ιδιαιτέρως απαιτητικά, στο παρελθόν ακόμα περισσότερο.

Θα έλεγα λοιπόν ότι κατά κύριο λόγο η μητρότητα είναι αυτή που βρίσκεται στο κέντρο των δικών μου βιωμάτων σε σχέση με το φαινόμενο της γυάλινης οροφής.

Αληθεύει ότι έχουν δοθεί περισσότερα δικαιώματα στο παιδί και στους γονείς του, με τις γονεϊκές άδειες κλπ, αλλά αν δεν υπάρξει βαθιά, ουσιαστική αλλαγή στην αντίληψη της κοινωνίας αναφορικά με τα ζητήματα αυτά, τα βήματα προς την πρόοδο θα είναι απλώς baby steps.

Τα μέτρα που λαμβάνονται από το κράτος είναι τα απολύτως απαραίτητα, όπως πχ το δικαίωμα χρήσης σε παιδικούς σταθμούς, το οποίο δίνεται μερικώς και κατά προτεραιότητα σε οικογένειες εξαιρετικά χαμηλού εισοδήματος (το οποίο εισόδημα σε πολλές περιπτώσεις είναι απλώς κρυφό, κοινώς «μαύρο»). Πώς θα εργαστούν οι γυναίκες, λοιπόν, αν χρειάζονται υψηλότατη οικονομική ενίσχυση ή οικογενειακή βοήθεια για να υλοποιηθεί αυτό; Πώς θα επιμορφωθεί μια άνεργη γυναίκα και θα αφοσιωθεί σε ό,τι χρειάζεται για την ανεύρεση εργασίας, αν δεν το δικαιούται αυτό;

Βεβαίως, οι αναρωτήσεις αυτές σχεδόν πάντα αφορούν στις γυναίκες, καθώς όλοι γνωρίζουμε ότι συνήθως ο άνδρας πηγαίνει απρόσκοπτα στη δουλειά του και, αν είναι αρκετά καλός μπαμπάς, θα βοηθήσει στην ανατροφή του παιδιού.

Τα καθημερινά, βαρετά, επαναλαμβανόμενα της καθημερινότητας που σχετίζονται με την φροντίδα ενός παιδιού εξακολουθούν να βρίσκονται στη περιοχή ευθύνης της μητέρας. Αν ο πατέρας έχει μια βραδινή επαγγελματική υποχρέωση, απλώς θα πάει. Αντίθετα, η μητέρα θα πρέπει να εξασφαλίσει φύλαξη για το παιδί τους.

Αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστικοί, στον ιδιωτικό τομέα τουλάχιστον, σκοπός της επιχείρησης είναι η επίτευξη του κέρδους, γεγονός αντικειμενικό και αδιαμφισβήτητο, συνεπώς η επιχείρηση θα πρέπει να μπορεί να εμπιστευθεί ότι το στέλεχος θα αποφέρει προστιθέμενη αξία στην επιχείρηση, ανεξάρτητα από το αν είναι άνδρας, γυναίκα ή non binary.

Επειδή, λοιπόν, η ικανότητα και οι επιδόσεις των γυναικών στο σχολείο και στην ανώτερη εκπαίδευση είναι πολύ υψηλές, θα πρέπει η κοινωνία να άρει τα εμπόδια στην επαγγελματική ζωή.

Έχω την βαθιά πεποίθηση ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας θα γίνει πολύ σύντομα ο καταλύτης για την διαρραγή της γυάλινης οροφής. Οι εξελίξεις τρέχουν,  οι διαφορές θα εξαλειφθούν και θα προχωράει ο ικανότερος, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, χρώματος -το πιστεύω πολύ αυτό.

Όπως το αντιλαμβάνομαι, η γυάλινη οροφή, είναι γυάλινη, και όχι από τούβλα ή μπετόν, διότι είναι τα μικρά, τα πολύ αδιόρατα και όχι κάποια βαριά, σκληρή απαγόρευση,  αυτά  που εμποδίζουν τις γυναίκες να προχωρήσουν.

Σε προσωπικό επίπεδο, λοιπόν, προσπαθώ να συμβάλω με το παράδειγμά μου και με την συζήτηση με τα παιδιά μου και όχι μόνο, καθώς και με τη βοήθειά μου προς τις γυναίκες συναδέλφους μου (αλλά και τους άνδρες) -ειδικότερα προς τα νέα κορίτσια και αγόρια, όπου και όπως μπορώ. Ελπίζω πάντα σε ένα καλύτερο και δικαιότερο αύριο για όλους μας. Είμαι αισιόδοξη.