Δρ Άννα Καραπαναγιώτου: Έπρεπε όχι μόνο να επιβιώσω, αλλά και να διακριθώ

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά. Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Γενικής Διευθύντριας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Δρ Άννας Καραπαναγιώτου. 

Αυτό που καθόρισε τη ζωή μου και με διαμόρφωσε ως προσωπικότητα είναι οι διαρκείς αλλαγές στον τόπο μόνιμης κατοικίας μου. Ένιωθα και νιώθω μια «εσωτερική μετανάστρια», μια εξερευνήτρια εμπειριών σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό περίγυρο που επηρέασε και επηρεάζει το νου και την ψυχή μου.

Γεννήθηκα και έζησα ως 12 χρονών σε μία επαρχιακή πόλη, τόσο μακριά από την Αθήνα τότε, τόσο κοντά στην πρωτεύουσα σήμερα. Παιδί τετραμελούς οικογένειας με δύο γονείς ισχυρές προσωπικότητες, σπουδαίους επιστήμονες, καλλιεργημένους ανθρώπους, με οικονομική επιφάνεια και σαφή προοδευτικό πολιτικό προσανατολισμό. Ο πατέρας μου υπήρξε πάντα το πρότυπο, ο μέντοράς μου. Αν και έχει φύγει από τη ζωή το 2009, συνεχίζει να είναι ο άνθρωπος με ανεξίτηλη την σφραγίδα του πάνω μου. «Θαρσείν χρη» και «με το σταυρό στο χέρι» είναι οι φράσεις του που με καθόρισαν.

«Μοσχοαναθρεμένη», λοιπόν, με τα γαλλικά και το πιάνο με ουρά, «πρώτη στο χωριό», επιλέγω – κατόπιν πρότασης των γονιών μου – να μετεγκατασταθώ στην Αθήνα και να φοιτήσω σε ιδιωτικό σχολείο θηλέων, διαμένοντας για έξι χρόνια με τον παππού και τη γιαγιά. Η αλλαγή αυτή, με όρους οικονομικούς και κοινωνικούς με καθόρισε. Μια επαρχιωτόπουλα – έτσι τουλάχιστον ένιωθα αρχικά – εισέρχεται στον λαμπερό κόσμο των ισχυρών αθηναϊκών γόνων του πλούτου, της πολιτικής εξουσίας, των influencers εκείνης της εποχής. Έπρεπε όχι μόνο να επιβιώσω αλλά και να διακριθώ και εγώ σε κάτι. Ρίχτηκα με τα μούτρα στο διάβασμα για να αποδείξω στις συμμαθήτριες ότι και εγώ αξίζω, πολύ περισσότερο για να γίνω αποδεκτή και να αναπτύξω φιλίες. Άριστη μαθήτρια σε όλα τα πεδία, σπασικλάκι στην αρχή, αδελφή του ελέους αργότερα, κατάφερα να ενσωματωθώ και να «καταξιωθώ». Δηλαδή θεώρησα τότε ως μεγάλη νίκη την αποδοχή μου από τον κλειστό κοινωνικό περίγυρο ενός σχολείου που απευθυνόταν στην ελίτ της εποχής. «Φτερό στον άνεμο» θα με χαρακτήριζα σήμερα.

Η πρώτη ουσιαστική γνωριμία μου με τον κόσμο των ανδρών, με το λεγόμενο ισχυρό φύλο, ήρθε στο πανεπιστήμιο. Πάντα με έλκυε το ανδρικό φύλο, πάντα είχα και έχω καλές σχέσεις μαζί τους. Όχι σε ερωτικό επίπεδο, περισσότερο σε επίπεδο φιλίας και κοινωνικών και επαγγελματικών συναναστροφών. Με ιντριγκάρει ιδιαίτερα να συνομιλώ μαζί τους, θαυμάζω την αυτοκυριαρχία τους και την απλότητα της σκέψης τους. Μου θυμίζουν πάντα ότι τα θέματα δεν είναι τόσο πολύπλοκα όσο τα έχω πλάσει εγώ στο νου μου.

Ένας έρωτας ζωής, μια κολώνια που κρατάει πολλά χρόνια τώρα χωρίς να έχει ξεθυμάνει, με φέρνει πάλι πίσω στην μικρή μου πατρίδα, μετά από μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό. Από την Άννα της Αθήνας, στην Άννα της περιφέρειας. Έπρεπε και πάλι να ανταποκριθώ σε αυξημένες απαιτήσεις: σύζυγος, μητέρα, γυναίκα, ερευνήτρια, κρατική λειτουργός, διευθύντρια αρχαιολογικής υπηρεσίας. Είκοσι χρόνια διαμονής σε μια πόλη της περιφέρειας, είκοσι χρόνια να αναμετράμαι με την επιθυμία μου να γυρίσω Αθήνα. Τους πολλαπλούς ρόλους μου θεωρώ ότι τους υπηρέτησα ικανοποιητικά, ίσως γιατί πάντα με ακολουθούσε το σαράκι της τελειομανίας.

Η καθημερινή ένταση, η πίεση που υφίσταται μια γυναίκα στη σύγχρονη εποχή με επηρέασαν. Πότε δεν το συνειδητοποίησα γιατί ποτέ δεν είχα χρόνο ή δεν ήθελα να κάνω ενδοσκόπηση. Για αυτό ωρίμασα πολύ αργά, μετά τα 45. Η δοκιμασία της ουσιαστικής ωρίμανσης ως προσωπικότητα είχε πολλά σκαμπανεβάσματα. Κρατώ βαθιά μέσα μου την παραίνεση μια φίλης «Μην αναλογίζεσαι πόσες φορές έπεσες, θυμήσου μόνο την κάθε φορά που σηκώθηκες».

Πριν από τρία χρόνια, θεωρώντας ότι ο κύκλος μου στην επαρχία έχει κλείσει, επέστρεψα και μένω μόνιμα στην Αθήνα. Αποφασισμένη, πλέον, να υπηρετήσω ένα όνειρο ζωής, να ηγηθώ σε έναν μεγάλο πολιτιστικό οργανισμό, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Περιστοιχίζομαι από μία πολυπληθή ομάδα άξιων συνεργατών, ανδρών και γυναικών. Μου αρέσει να συνομιλώ μαζί τους, να ακούω τις απόψεις τους, να τους λέω έναν καλό λόγο από καρδιάς. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια μίας συναδέλφου, όταν της είπα συγχαρητήρια για μία πρωτοβουλία της. Συγκινήθηκε και μου εκμυστηρεύθηκε ότι για πρώτη φορά στην καριέρα της ένας προϊστάμενος την επαινεί. Όταν, όμως, έρχεται η ώρα των σημαντικών αποφάσεων, εκεί γνωρίζω καλά ότι είμαι μόνη με τον εαυτό μου και με τις ευθύνες που μου αναλογούν.

Με πλημμυρίζει χαρά όταν επιστρέφω στο σπίτι μου στην Τρίπολη. Θεωρώ ότι και πάλι μετά από χρόνια θα επιστρέψω στον γενέθλιο τόπο για να ζήσω την ήρεμη ζωή που δεν έζησα αλλά την επιθυμώ για το μέλλον. Η ζωή, λοιπόν, κάνει κύκλους και αξίζει να τη γεύεται κανείς σε όλες τις πτυχές της, ακόμα και αν αυτές οι εμπειρίες έχουν προσωπικό κόστος.

Δεν ξέρω αν έχω πιάσει τη γυάλινη οροφή, για κάποιους το έχω ήδη κάνει. Εμένα δε με ενδιαφέρει αυτό. Μ’ αρέσει να υψώνω το βλέμμα μου ψηλά, να αντικρύζω τον υπέροχο γαλάζιο ελληνικό ουρανό και να σκέπτομαι την επόμενη μέρα. Για μένα η γυάλινη οροφή είναι οι εμπειρίες της ζωής, η αυτογνωσία, η αναμέτρηση με τον ίδιο σου τον εαυτό.

Αγαπημένη μου κόρη, αυτή η πρώτη για μένα δημόσια εξομολόγηση αφιερώνεται σε σένα, ελπίζοντας να σε βοηθήσει να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου.