Χριστίνα Φωτεινοπούλου: Πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για να φανούμε

Τι ενώνει γυναίκες με διαφορετικά επαγγέλματα, όπως μια δικηγόρο, μια χημικό, μια καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, μια βιολόγο, μια διευθύντρια ιδρύματος και μια υπεύθυνη μάρκετινγκ; Οι ιστορίες τους. Ιστορίες που μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν θέλουν να εξελιχθούν επαγγελματικά, να διεκδικήσουν την αμοιβή που τους αξίζει, να ενισχύσουν τη δημόσια παρουσία τους, να μπουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο, να προωθηθούν στην πολιτική ή να υπάρξουν σύμφωνα με τις επιθυμίες τους.
Οι ιστορίες αυτές, αληθινές και ειπωμένες με τα δικά τους λόγια, δείχνουν πώς λειτουργεί το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής» στη σημερινή Ελλάδα. Υπερβαίνοντας τις έρευνες, τις στατιστικές και τα απρόσωπα ποσοστά που συνήθως χρησιμοποιούμε για να μιλήσουμε για δυσκολίες και αποκλεισμούς, οι προσωπικές μαρτυρίες μιλούν απευθείας στην καρδιά. Τις «Ιστορίες για τη Γυάλινη Οροφή» βρίσκει και επιμελείται η μη κερδοσκοπική οργάνωση Story Mentor (www.storymentor.gr). Αυτή είναι η ιστορία της Senior Digital Consultant και Ιδρύτρια της σελίδας Ascend.gr Χριστίνα Φωτεινοπούλου. 

Θα ήθελα να σας ταξιδέψω για λίγο στη δεκαετία του 1970 και να σας γνωρίσω ένα νέο, περιπετειώδες και αγαπημένο ζευγάρι: τον Γιάννη και την Άγγελα. Ο Γιάννης είναι ένας νέος πολιτικός μηχανικός με μεταπτυχιακό από το πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, ενώ η Άγγελα είναι μια δυναμική νέα γυναίκα με σπουδές στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Ο Γιάννης τρέχει σε ράλι αυτοκινήτων και έχει φτάσει να πάρει και το πρωτάθλημα της Ελλάδος το 1975, με την Άγγελα να είναι πάντα μαζί του και να μπορεί ακόμα και ολομόναχη να ανεβάσει το αγωνιστικό αυτοκίνητο στο τρέιλερ.

Αυτοί οι δύο νέοι κάποια στιγμή κάνουν δύο κόρες, τη Χριστίνα και τη Νατάσσα. Και, όπως είναι λογικό, τις μεγαλώνουν με την νοοτροπία ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα, αρκεί να προσπαθήσουν. Δεν υπάρχει η έννοια των ανδρικών και γυναικείων δουλειών, δραστηριοτήτων, αθλοπαιδιών. Η μεγάλη τους κόρη, η Χριστίνα, τα θεωρεί όλα αυτά απόλυτα φυσιολογικά, πηγαίνει σχολείο και συμμετέχει παντού, στο δημοτικό θεωρεί ότι είναι λογικό να κερδίζει τα αγόρια στο μπρα ντε φερ, στο γυμνάσιο να διαφωνεί μαζί τους για αυτοκίνητα και μόλις τελειώνει το λύκειο να είναι η πρώτη στην παρέα της που οδηγεί, το δευτερόλεπτο που της επιτρέπει ο νόμος. Σπουδάζει διοίκηση επιχειρήσεων γιατί αυτό της αρέσει και ποτέ δεν έχει αναρωτηθεί αν οι συνθήκες θα της επιτρέψουν να διοικήσει μια επιχείρηση ούσα γυναίκα, ενώ συγχρόνως δουλεύει σε διάφορες νεανικές δουλειές. Και πριν ακόμα αποφοιτήσει, ξεκινά να δουλεύει στον νέο τότε τομέα του Internet και της τεχνολογίας.

Και τότε η Χριστίνα, δηλαδή εγώ, για πρώτη φορά αρχίζω σιγά σιγά να διαπιστώνω τον πραγματικό κόσμο χωρίς τα οικογενειακά, σχολικά και ακαδημαϊκά φίλτρα. Πολύ σύντομα, στον χώρο που έχω επιλέξει, βλέπω ότι οι Έλληνες θεωρούν ότι μόνο οι άνδρες καταλαβαίνουν από τεχνολογία. Βλέπω όμως και κάτι άλλο πολύ πιο σημαντικό. Βλέπω ότι όλοι, άνδρες και γυναίκες, δεν δέχονται τόσο εύκολα να ακούσουν από μια νέα γυναίκα τι να κάνουν όσον αφορά στον χώρο της τεχνολογίας. Αισθάνονται πολύ πιο άνετα να ακούσουν από έναν άνδρα τι πρέπει να κάνουν με το site της επιχείρησής τους.

Αυτό τότε για εμένα ήταν κάτι που με κλόνισε, καθώς δυσκολευόμουν εξαιρετικά να το καταλάβω. Είχα συνηθίσει να ακούω με τον ίδιο σεβασμό και άνδρες και γυναίκες, αρκεί να καταλάβαινα ότι γνώριζαν τι μου έλεγαν. Μετά από κάποια χρόνια επαγγελματικής σταδιοδρομίας στην Ελλάδα, λοιπόν, αποφάσισα να πάρω τα μπογαλάκια μου και να δοκιμάσω να βρω την δουλειά μου στην Αγγλία που ήταν κατεξοχήν πιο μπροστά στον χώρο του Internet και των νέων τεχνολογιών. Αυτή η απόφαση με δικαίωσε, αφού όχι μόνο δούλεψα δίπλα σε μία από τις πιο δυναμικές γυναίκες managers που έχω γνωρίσει έως τώρα στην ζωή μου, αλλά είδα και άλλον έναν παράγοντα που κατάλαβα ότι επηρέαζε την αποδοτικότητα μου ως γυναίκα στην Ελλάδα. Στην Αγγλία υπήρχαν πολλές περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης και αυτές ήταν έτοιμες να ακούσουν  μια άλλη γυναίκα να τους λέει τι να κάνουν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να έχω πελάτη το αγγλικό DepartmentofTradeandIndustry και την τότε υπεύθυνη, την Caroline, να με συστήνει στην ομάδα της ως την GreekInternet Γκουρού η οποία έχει έρθει να τους δείξει τι πρέπει να κάνουν για να μιλήσουν στους Άγγλους μέσω αυτού του νέου πράγματος που ονομάζεται διαδίκτυο και όλοι να με κοιτάνε με θαυμασμό. Σε αντίθεση με μόλις λίγους μήνες πριν, στην Ελλάδα, όπου ένας ιδιοκτήτης μαγαζιού μου είχε πει να μην τον ζαλίζω και να φέρω τον διευθυντή μου να του εξηγήσει τι πρέπει να κάνει.

Αυτό που επίσης έζησα από κοντά στην Αγγλία ήταν μια μήνυση κοπέλας στην εταιρεία μου, την οποία και κέρδισε πανηγυρικά, γιατί όταν επέστρεψε από την εγκυμοσύνη της δεν βρήκε τη θέση της να την περιμένει. Βλέπετε,η εταιρείαόπου δούλευαείχε προχωρήσει σε μια αναδιοργάνωση που είχε καταλήξει σε δικό της redundancy. Τα χρήματα τα οποία της είχαν επιδικαστεί μέσα σε μόλις έναν μήνα μετά την καταγγελία ήταν τόσα πολλά που η εταιρεία είχε αναγκαστεί να κλείσει ένα τμήμα της για να αντεπεξέλθει οικονομικά. Κι εγώ που είχα παρακολουθήσει από κοντά όλο το σκεπτικό των managers, οι οποίοι όντως είχαν προσπαθήσει να την ξεφορτωθούν ανήθικα, πανηγύριζα από μέσα μου.

Με τα χρόνια επέστρεψα στην Ελλάδα και συνέχισα να δουλεύω με ζήλο στον τομέα μου. Εντελώς πιο υποψιασμένη πια, έμαθα να περιμένω τις κακοτοπιές, ενώ φρόντιζα να είμαι όσο το δυνατόν πιο ενημερωμένη σχετικά με τις νέες εξελίξεις, ώστε να μην υπάρχει ποτέ η πιθανότητα να μην ξέρω κάτι σημαντικό σε σχέση με τον τομέα μου. Έως ότου έφτασε η στιγμή που έμεινα έγκυος στην κόρη μου και έφυγα με άδεια εγκυμοσύνης από την τότε εταιρεία που δούλευα. Το άγχος μου ήταν τέτοιο που ακόμα και στο μαιευτήριο θυμάμαι να κοιτάζω τα sites της εταιρείας μου και να στέλνω σχόλια στην ομάδα, ενώ προκειμένου να γυρίσω γρήγορα στην δουλειά έψαχνα νταντά για το βρέφος από όταν ήδη έγινε ενός μηνός. Και ενώ όλα ήταν έτοιμα για την επιστροφή μου και υποτίθεται ότι θα γύριζα ακριβώς στην ίδια θέση από την οποία είχα φύγει, την ημέρα της επιστροφής μου έμαθα ότι με είχαν υποβαθμίσει, χωρίς καν να μου το πουν. Και όταν ζήτησα να μάθω τον λόγο, έλαβα την εξαιρετική απάντηση ότι με έβαλαν κάτω από έναν άλλο μάνατζερ γιατί είναι νέος πατέρας και πρέπει να του δώσουμε μια ευκαιρία. Και όταν,χρησιμοποιώντας το λογικότατο επιχείρημαότι κι εγώ ήμουν νέα μητέρα και γιατί να μην μου δώσουν κι εμένα την ίδια ευκαιρία,άκουσα το καταπληκτικό: «Ε μα μην τα ισοπεδώνουμε όλα τώρα!».

Αυτό μου θύμισε ξεκάθαρα όχι μόνο τη χώρα στην οποία βρισκόμουν, αλλά και την άποψη πολλών, τόσο ανδρών όσο και γυναικών, σχετικά με το ποιοι πρέπει να πάρουν θέσεις ευθύνης. Η «γυάλινη οροφή» που μάθαινα ως θεωρία στις σπουδές μου αλλά δεν είχα καταλάβει ότι κάποτε θα τη χτυπούσα, είχε έρθει και με είχε ωραιότατα καπακώσει. Φυσικά και δεν πτοήθηκα και ξέρω ότι αλλάζουν τα πράγματα. Φυσικά και προχωράμε και προσπαθούμε να είμαστε καλύτεροι ως προς την εργασιακή ισότητα. Και φυσικά δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, ούτε είναι τα πράγματα στις άλλες χώρες αγγελικά πλασμένα.  Αλλά σίγουρα δεν είμαστε ακόμα εκεί. Αυτό που είδα εκ των πραγμάτων είναι ότι πολύ συχνά πρέπει να προσπαθούμε περισσότερο για να φανούμε. Για να δείξουμε την αξία της δουλειάς μας, το αποτέλεσμά μας, την αξία της επένδυσης κάποιου πάνω μας. Έτσι όμως ήταν πάντα η ιστορία των πρωτοπόρων σε κάθε χώρο.

Αυτό που έγινε τότε, για να κλείσω και την ιστορία, είναι ότι απλά έφυγα από εκείνη την εταιρεία και πήγα σε μια άλλη με καλύτερα χρήματα, προοπτικές και θέση. Η ειρωνεία είναι ότι υποψιάζομαι μετά από τόσα χρόνια ότι τότε με επέλεξαν ακριβώς επειδή ήμουν γυναίκα και θεωρούσαν ότι θα είμαι πιο επικοινωνιακή από τους άνδρες συναδέλφους μου. Δεν το έμαθα όμως ποτέ σίγουρα. Αυτό που κάνω εγώ τώρα πια, πιο συνειδητά από ποτέ, είναι όταν έρχεται η ώρα να κρίνω έναν υποψήφιο να επιβεβαιώνω διπλά και τρίδιπλα ότι δεν επηρεάζομαι από το φύλλο του/της. Είναι μια ικανότητα που αποκτάται με τα χρόνια. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι δεν επηρεαζόμαστε και εμείς οι γυναίκες από αυτό που συμβαίνει γύρω μας. Το σίγουρο είναι ότι κάθε άτομο έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και αυτά πρέπει να κρίνουμε αν ταιριάζουν στην εκάστοτε θέση.

Όσο για το ζευγάρι του Γιάννη και της Άγγελας που σας είπα στην αρχή της ιστορίας μου, είναι ακόμα μαζί, το ίδιο δραστήριοι και αθλητικοί, με πέντε εγγόνια πλέον, τρία κορίτσια και δύο αγόρια, στα οποία έχουν ήδη περάσει, με τον δικό τους τρόπο, τις ίδιες αρχές που πέρασαν και στις κόρες τους πριν από τόσα χρόνια. Ίσως όταν φτάσει η ώρα αυτά να μπουν στην εργασιακή αρένα να μην εκπλαγούν με τον ίδιο τρόπο που είχα εκπλαγεί εγώ.