Είσαι γυναίκα. Πες την ιστορία σου

Μιλούσα πριν λίγες μέρες για την ισότητα στην εργασία σε έναν μεγάλο οργανισμό. Για τις γυναίκες, για όσα κατέκτησαν και όσα διεκδικούν, για την ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την οικογενειακή ζωή, για την εξέλιξη και τη φιλοδοξία.

Ανάμεσα σε άλλα, σταθήκαμε στις λέξεις και στο πώς αυτές χρωματίζονται από το πρίσμα του φύλου. Τι σκεφτόμαστε όταν ακούμε πως ένας άντρας είναι δυναμικός και τι μας έρχεται στο μυαλό όταν μιλάμε για μια δυναμική γυναίκα; Πώς φανταζόμαστε έναν άντρα φιλόδοξο και πώς είναι μια φιλόδοξη γυναίκα; Τι μας περνάει από το μυαλό για μια γυναίκα αυστηρή; Τι για έναν άντρα;

Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε και οι συνειρμοί τους δηλώνουν στερεότυπα και ασυνείδητες προκαταλήψεις. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις αμφισβητούνται και ανατρέπονται -αργά, είναι η αλήθεια- με νέα αφηγήματα, ανάμεσα σε άλλα. Το θεσμικό πλαίσιο και οι κανόνες στους χώρους εργασίας δεν αρκούν.

Οι ιστορίες είναι ένας από τους προσφορότερους τρόπους να αλλάξει το status quo, όμως πολλές γυναίκες αποφεύγουν να μοιραστούν τις δικές τους. Σωπαίνουν. Οι άνδρες μιλούν ευκολότερα και συχνότερα, μοιράζονται περισσότερες ιστορίες από αυτές που διαμορφώνουν τον δημόσιο διάλογο. Δεν αμφισβητούν την αξία τους, ούτε το δικαίωμα να μιλήσουν για την εμπειρία τους. Αντίθετα, οι γυναίκες διστάζουν. Σκεφτείτε, πόσες ιστορίες δημιουργίας γνωρίζουμε για άντρες επιχειρηματίες και πόσες για γυναίκες; Πόσες ιστορίες αποτυχίες και ανάκαμψης; Σε τι πρότυπα στρεφόμαστε όταν αναζητάμε την ιστορία που θα εμπνεύσει τη δική μας διαδρομή;

Όταν οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις μοιράζονται τις ιστορίες τους, ανοίγουν τον δρόμο και σε άλλες γυναίκες, δείχνοντάς τους δυνατότητες. Λειτουργώντας ως παράδειγμα, βοηθούν κι άλλες να φανταστούν ότι μια ανάλογη πορεία είναι εφικτή, ότι αντίστοιχες ή μικρότερες δυσκολίες μπορούν να υπερπηδηθούν. Γιατί, λοιπόν, διστάζουμε;  

Στην έρευνά της, η Victoria Brescoll, καθηγήτρια στο Yale University School of Management, επιβεβαιώνει πως οι δυναμικές γυναίκες αποφεύγουν να μιλήσουν δημόσια για την προσωπική διαδρομή τους επειδή πιστεύουν πως αυτό θα στραφεί εναντίον τους. Και, σε έναν βαθμό, έχουν δίκιο.

Ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν τις γυναίκες επαγγελματίες, καταγράφει πως οι γυναίκες δεν μοιράζονται ιστορίες από την επαγγελματική τους πορεία επειδή θεωρούν πως κάνοντάς το καυχώνται υπερβολικά – κι αυτό δεν το θέλουν. Δεν θέλουν να δημιουργηθεί η αίσθηση πως διεκδικούν την προσοχή, ούτε να πυροδοτούν τη ζήλεια των άλλων. Επίσης, πολλές γυναίκες θεωρούν θεμιτό το να λένε ιστορίες που αφορούν την ομάδα, το «εμείς», αλλά δυσκολεύονται με το «εγώ». Νιώθουν πως μιλώντας για τις ίδιες ξεχωρίζουν τον εαυτό τους σε βάρος των άλλων. Ένας ακόμα λόγος δισταγμού είναι πως φοβούνται ότι μια προσωπική τοποθέτηση θα ανοίξει τον «ασκό» του συναισθήματος, διαιωνίζοντας μια πεποίθηση που τις θεωρεί «υπερβολικά συναισθηματικές». Έτσι, αντί να ανοιχτούν παίρνοντας την απόφαση μιας χρήσιμης και λελογισμένης έκθεσης, σωπαίνουν. Προτιμούν να θεωρηθούν αυστηρές, σκληρές, ατσαλάκωτες και χωρίς συναίσθημα, καθώς αυτές οι ποιότητες είναι διαχρονικά συνυφασμένες με την απρόσκοπτη επαγγελματική εξέλιξη.

Όμως, οι εποχές έχουν αλλάξει. Η ενσυναίσθηση θεωρείται πια μια από τις σημαντικότερες δεξιότητες στον εργασιακό χώρο. Η ευαλωτότητα, σωστά πλαισιωμένη, αναδεικνύεται σε σημαντικό ηγετικό προσόν. Επίσης, οι έννοιες της διαφορετικότητας, της ισότητας και της συμπερίληψης, οι οποίες συγκροτούν έναν αναδυόμενο πυλώνα του εργασιακού χώρου, κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς βάθος και συμφραζόμενα εάν δεν συνδεθούν με τις προσωπικές ιστορίες που τις ερμηνεύουν και τις βάζουν σε πλαίσιο.

Μια τελευταία αλλά όχι ήσσονος σημασίας ανάγκη που καλύπτουν οι προσωπικές ιστορίες είναι αυτή της ανάδειξης προτύπων, με τα οποία άλλες γυναίκες επαγγελματίες μπορούν να συνδεθούν. Οι ιστορίες είναι ένα ουσιαστικό στοιχείο του mentoring, όμως τις μοιραζόμαστε πίσω από κλειστές πόρτες, σε ιδιωτικές συζητήσεις. Οι «τυχερές» ακούμε και μαθαίνουμε από την εμπειρία μιας άλλης γυναίκας που ενδεχομένως πέρασε από ανάλογες με τις δικές μας διαδρομές και τα κατάφερε, όμως αυτή η τύχη δεν θα έπρεπε να περιορίζεται μόνον σε όσες έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν με δυναμικές και γενναιόδωρες μέντορες. Η ανάγκη για αξιόλογα πρότυπα είναι ευρύτερα.

Ας μη γελιόμαστε. Δεν υπάρχει προσωπική ιστορία που δεν προϋποθέτει κάποιον βαθμό έκθεσης, όπως δεν υπάρχει ουσιαστική επικοινωνία χωρίς έκθεση. Αν αποδεχτούμε πως αυτό το μοίρασμα λειτουργεί διπλά, ως προσωπική λύτρωση για εμάς, αλλά και ως παράδειγμα για τις άλλες, αξίζει το ρίσκο να μιλήσουμε. Μια άλλη γυναίκα, συνομήλικη, νεότερη ή, ενδεχομένως, μεγαλύτερη, θα προβληματιστεί ή θα εμπνευστεί, θα κλάψει ή θα γελάσει, θα θυμώσει ή θα πάρει δύναμη. Θα φανταστεί τον εαυτό της σε μια άλλη θέση, συμβατή με τη φιλοδοξία, τα όνειρα και την προσπάθειά της. Σε κάθε περίπτωση, θα είναι λιγότερο μόνη!