Η νεότητα των πενήντα, μια επικαιροποίηση του εαυτού μας

Ορίζουμε τη νεότητα μέχρι τα τριάντα περίπου, μα έχω φτάσει να πιστεύω πως υπάρχει μια δεύτερη νεότητα που αρχίζει μετά τα πενήντα. Και δεν εννοώ τη νεότητα που έχει να κάνει με τη σφριγιλότητα, την φρεσκάδα στο κορμί, ούτε τη νεότητα, αποτέλεσμα ιατρικών επεμβάσεων. Οι άνθρωποι μετά τα πενήντα έτσι κι αλλιώς ό,τι κι αν κάνουν, δεν παύουν να μοιάζουν φρούτα που ξεχάστηκαν καιρό σε μια φρουτιέρα. Μιλώ για μια νεότητα, όπου ανακαλύπτουμε, χάρη ή και εξαιτίας μιας διαδρομής, έναν διαφορετικό χαρακτήρα ευαισθησίας ή .θέασης της ζωής.

Στα πενήντα, καλώς εχόντων των πραγμάτων, ξεχειλίζουμε από χρόνο, χρόνο πριν και χρόνο μετά. Δεκαετίες ολόκληρες τις έχουμε ξοδέψει χάριν ανατροφής παιδιών και χάριν στόχων, που στη συνισταμένη τους όλοι καταλήγουν στον ίδιο ψυχαναγκασμό: να γίνουμε κάποιοι, ή εν πάση περιπτώσει να κάνουμε καριέρα. Και είτε κάναμε καριέρα είτε δεν κάναμε, ένα πράγμα που σίγουρα μάθαμε είναι πως πολλά πράγματα είναι έξω από τον έλεγχό μας. Ένα άλλο πράγμα επίσης που μάθαμε είναι ότι η επιτυχία μετατρέπει αυτά που καταφέραμε σε πράγματα που πια δεν έχουν την ίδια αξία που τους δίναμε όταν ξεκινήσαμε. Και ένα τρίτο, για όσους ανέθρεψαν παιδιά είναι, ότι τα παιδιά είναι καλύτερο και για τις δυο πλευρές να τα αφήσεις στην ησυχία τους, να κάνουν τη ζωή τους.

Σε βιολογικό επίπεδο αυτό που σίγουρα μαθαίνουμε είναι ότι το 20% της μυικής μας μάζας χάνεται μεταξύ σαράντα και σαράντα εννιά, ωστόσο το πνεύμα σε αυτή την ηλικία εξακολουθεί να παραμένει εναργές, το οποίο σύμφωνα με τον Σπινόζα είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, ενώ κατά Ντεκάρτ το σώμα περιλαμβάνει και τον εγκέφαλο, και συνεπώς εναπόκειται στην ίδια φθορά με όλο το υπόλοιπο σώμα. Η πράξη ωστόσο δίνει λίγο δίκιο σε καθέναν από αυτούς, καθώς έχει αποδειχθεί ότι, ακόμα κι όταν η σάρξ είναι αδύναμη, πολλάκις το πνεύμα μια χαρά μπορεί να λέει ψέματα στο σώμα και το σώμα να το πιστεύει. Η βάση εξάλλου της αντοχής σε αυτή τη ζωή είναι η αυτοεξαπάτηση.

Πολιτιστική απόδειξη αυτού του φαινομένου, είναι η μανία με την οποία οι άνθρωποι μετά τα πενήντα, γυναίκες και άντρες, δοκιμάζουν τα όρια αντοχής τους, τρέχοντας, περπατώντας, ορειβατώντας, γεμίζοντας γυμναστήρια και γήπεδα, κάνοντας μαραθώνιους (είναι εντυπωσιακό πόσοι μεσήλικες συμμετέχουν). Άλλοι λιγότερο αθλητικοί τύποι γίνονται ερασιτέχνες ηθοποιοί, συμμετέχουν σε θεατρικές ομάδες, υποδύονται ρόλους, τραγουδάνε, χορεύουν χαίρονται. Άλλοι ξεκινάνε καινούριες σπουδές ή αγγειοπλαστική, ή μαθήματα δημιουργικής ανάγνωσης ή και γραφής, και η λίστα δεν έχει τέλος.

Το πραγματικό κέρδος της δεύτερης αυτής νεότητας είναι η απελευθέρωση. Μια προσπάθεια να βρούμε μια ελευθερία την οποία δεν είχαμε ούτε την εποχή της νιότης μας. Τώρα που το σώμα χρειάζεται μεγαλύτερη πειθώ για να τα καταφέρει, εμείς αναγνωρίζουμε σε αυτό, περισσότερο από ποτέ, πόσες ευκαιρίες χαράς μπορεί να μας δώσει, αληθινής χαράς, πόσο υπερβολικά, βαθιά ευτυχισμένους μπορεί να μας κάνει το πέρας μιας ανάβασης, ο τερματισμός σε έναν μαραθώνιο, η διάσχιση ενός βουνού, η καλλιέργεια ενός κήπου, μια απλή πεζοπορία, ή ακόμα απλά και μόνο η απασχόληση των χεριών μας σε μια δραστηριότητα, από το μαγείρεμα μέχρι την χειροτεχνία. Όσοι αθλούνται, κατάκοποι χαμογελάνε σαν τρελοί, μεθυσμένοι από τα περίσσια αδρεναλίνης στο σώμα, κι όσοι πασχίζουν με τα χέρια τους ανακαλύπτουν στο φαγάκι ή το γλυκάκι που μαγείρεψαν, ή στην τσαντούλα που έπλεξαν, ή στον χωρίς καμιά καλλιτεχνική αξία πίνακα που ζωγράφισαν την ανασύσταση του κόσμου, με τρόπο που μέχρι τότε αγνοούσαν. Σε όλα αυτά κοινός παρονομαστής είναι η διαπίστωση ότι πλέον μπορούμε και δικαιούμαστε να ζήσουμε, σαν λιγότερο χρηστικοί τύποι, από αυτό που μέχρι τότε είχαμε επιβάλει στον εαυτό μας.

Ξαναβρίσκουμε δηλαδή το παιχνίδι και το παιδί μέσα μας, που είχε παραμεληθεί στο όνομα των υποχρεώσεων. Κάποιοι βέβαια, άντρες κυρίως εξακολουθούν να ποντάρουν στο δίπτυχο μικρούλα και γρήγορο αυτοκίνητο, αλλά αυτό έχει να κάνει με μια άλλου τύπου ανηλικότητα και δεν είναι της παρούσης. Κάποιοι άλλοι, γυναίκες και άντρες τα βροντάνε όλα σε προσωπικό επίπεδο, αλλάζουν σπίτια, διαλύουν γάμους, δίνουν μια δεύτερη ευκαιρία στον εαυτό τους για μια καινούρια ζωή, με λιγότερο ευδιάκριτους ρόλους.

Γενικά τα πενήντα, στην εποχή μας μοιάζει σαν η δεύτερη ευκαιρία μας, η ευκαιρία να απαλλαγούμε από ρόλους που μας επιβλήθηκαν και τους υπηρετήσαμε, καλά, κακά, με συνέπεια ή χωρίς, δεν έχει τόση σημασία. Σημασία έχει η δεύτερη ευκαιρία μας, κι εδώ μπορεί να επαληθεύουμε τον Προυστ που όλο του το έργο δεν ήταν παρά η υπενθύμιση ότι η ευτυχία δεν είναι παρά η επιστροφή στο παρελθόν, που σημαίνει στην εποχή της έκπληξης που ήταν η παιδική μας ηλικία.

Στα πενήντα ζητάμε την έκπληξη περισσότερο παρά ποτέ, και δεν ξέρω αν πόσο και πόσοι την βρίσκουμε, αλλά ξέρω πως αυτή η ανήσυχη επιθυμία χαμογελάει από μόνη της, όταν δεν θλίβεται βαθιά, κι αυτό όσο να πεις είναι το κέρδος της δεύτερης νεότητας. Μια επικαιροποίηση του εαυτού μας.