Όταν οι άνδρες nerds γίνονται σεξιστές, τι ακριβώς φταίει;
Δεκέμβριος 2015. Βγαίνω από την κινηματογραφική αίθουσα των Village cinemas με δάκρυα στα μάτια, έχοντας μόλις παρακολουθήσει το Star Wars: The Force Awakens για πρώτη φορά. Η κολλητή μου κι εγώ δεν έχουμε προλάβει ακόμα να συνέλθουμε από την πληθώρα συναισθημάτων που μας προξένησε η ταινία και η σημασία της, κι έτσι απλώς επαναλαμβάνουμε η μία στην άλλη πόσο «τέλειο» ήταν αυτό που ζήσαμε. Εκείνη εντοπίζει στο βάθος του διαδρόμου δύο γνωστούς της, αγόρια ντυμένα με Star Wars T-Shirts, που κρατάνε φωτόσπαθα και συζητάνε μεταξύ τους την πλοκή του φιλμ. Πλησιάζουμε ενθουσιασμένες και έτοιμες να απελευθερώσουμε όλο μας το fangirling σε άτομα που μας καταλαβαίνουν, όμως αντί για αυτό συναντάμε δυσαρεστημένες εκφράσεις και μία εχθρική ατμόσφαιρα, αρκετά ανεξήγητη.
«Απαίσιο ήταν» λέει ο ένας. «Λούκας θα λέτε και θα κλαίτε!» συμπληρώνει ο άλλος, χωρίς να αναγνωρίζει καν την ύπαρξή μας. «Θυσιάσαμε και το Star Wars στο βωμό του πολίτικαλ κορέκτνες, φίλε μου». Η συζήτηση συνεχίζεται για ένα περίπου δίλεπτο μετά από αυτό, με τους αγαπητούς συνομιλητές μας να απαριθμούν όλους τους λόγους που η καινούρια τριλογία θα είναι απαίσια (όλοι είχαν σχέση με την γυναίκα πρωταγωνίστρια) και να κάνουν μία μόνο παύση για να μας ρωτήσουν αν είμαστε φαν του saga ή αν απλώς «είδαμε φως και μπήκαμε».
Μία θρυλική σειρά ταινιών φαντασίας λοιπόν, η οποία έχει ασχοληθεί κυρίως με τις ιστορίες ανδρών Jedi από την στιγμή που ξεκίνησε, επέστρεψε στις οθόνες μας σε μία σύγχρονη εκδοχή και αυτήν την φορά, στο επίκεντρο βρίσκεται ένα κορίτσι. Απομακρύνεται έτσι από ένα γνώριμο περιβάλλον για το αρσενικό κοινό, η πλειοψηφία του οποίου αυτοαποκαλείται «nerds» και οι αντιδράσεις αρκετών είναι κάτι παραπάνω από αρνητικές. «Ο φεμινισμός καταστρέφει το Star Wars!» είναι η κραυγή διαμαρτυρίας τους. Τι τραβάνε κι αυτοί.
Φυσικά το πρόβλημα δεν περιορίζεται στον fictional χαρακτήρα της Rey, ούτε στο fandom μίας μόνο ταινίας. Εξαπλώνεται στην πραγματική ζωή και είναι ο λόγος που πολλές γυναίκες δεν αισθάνονται άνετα μπαίνοντας σε μαγαζιά με κόμιξ, κάνοντας cosplay ή απολαμβάνοντας παρακλάδια της nerd κουλτούρας που τους εκφράζουν, χωρίς να χρειάζεται να αποδείξουν τον εαυτό τους ξανά και ξανά. Σχόλια όπως «το κάνεις μόνο για προσοχή» και «δεν είσαι πραγματική φαν αν δεν ξέρεις το όνομα του τρίτου ξαδέρφου της πεθεράς του καπετάνιου Σποκ» δίνουν και παίρνουν, συνήθως σε συνδυασμό με ένα τρομερό sexualization του σώματός τους.
Δεν είναι λίγες οι φορές που εγώ ή μία από τις φίλες μου που ασχολείται ενεργά με κάποιο δημοφιλές fandom έχουμε κληθεί να υπερασπιστούμε τις απόψεις μας σε «φιλικά debates» με αγόρια-μέλη της ίδιας κοινότητας, όπου σκοπός τους ήταν ξεκάθαρα να μας ταπεινώσουν. Υποτιμητικός τόνος, μία διάθεση να μας «πιάσουν αδιάβαστες» και mansplaining μέχρι εξαντλήσεως. Αν τύχει δε και μας αρέσει κάποιος γυναικείος χαρακτήρας που τον θεωρούν ενοχλητικό (βλέπε Sansa Stark, Skyler White, κλπ), τότε οι βρισιές δίνουν και παίρνουν. Και φυσικά, δεν τολμάμε να εκφράσουμε έλξη για κάποιον ωραίο άνδρα μιας σειράς, γιατί τότε είμαστε «χαζογκομενάκια που βλέπουν Game of Thrones μόνο για τον κώλο του John Snow» (αληθινό σχόλιο).
Άλλες κοπέλες έχουν πέσει θύμα υποτιμητικών σχολίων εξαιτίας της εμφάνισής τους, είτε γιατί είναι «πολύ χοντρές» για να ντυθούν όπως η Lara Croft (αληθινό σχόλιο στο φετινό ComicDom) είτε επειδή κάνουν πιστό cosplay της Felicity Hardy και κακοποιούνται σεξουαλικά για το ντεκολτέ τους.
Το περιοδικό Broadly αναζήτησε κάποιες απαντήσεις σε σχετικό άρθρο με τίτλο “Why Are Male Nerds So Sexist” και σύμφωνα με τον βραβευμένο κοινωνιολόγο, φιλόλογο και συγγραφέα CJ Pascoe, η απάντηση βρίσκεται στον τοξικό ανδρισμό.
(Σοκ).
«Όταν ως κοινωνία διδάσκουμε τους άνδρες να είναι ‘αρρενωποί’ με την παραδοσιακή έννοια της λέξης, ουσιαστικά τους μαθαίνουμε να είναι ανταγωνιστικοί, να έχουν το ‘πάνω χέρι’, να είναι σκληροί χωρίς να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και φυσικά ετερόφυλοι.
Ενώ λοιπόν κάποιοι άνδρες είναι τόσο ‘ανδρες’ που καταφέρνουν και κερδίζουν τον θαυμασμό του περίγυρού τους και το ενδιαφέρον από τα μέλη του άλλου φύλου (όντας καλοί στα αθλήματα για παράδειγμα), κάποιοι άλλοι περιθωριοποιούνται επειδή δεν μπορούν να συμμορφωθούν στους ίδιους κανόνες. Και εκεί είναι που μπαίνει η κουλτούρα του fandom. Όπου οπαδοί κάθε πτυχής της pop κουλτούρας συναντιούνται και μοιράζονται την αγάπη τους για μία ταινία, σειρά, βιβλίο, συγκρότημα ή βιντεοπαιχνίδι.»
Πολλοί από τους άνδρες που ο Pascoe ανέλυσε παραπάνω αντιμετωπίζουν το fandom ως το «βασίλειό» τους. Ένα περιβάλλον όπου δεν χρειάζεται να καταπιέζονται για να χωρέσουν σε στερεοτυπικά καλούπια της κοινωνίας και αντίθετα μπορούν να είναι ο αυθεντικός εαυτός τους. Όλα καλά μέχρι εδώ. Τα προβλήματα ξεκινούν όταν αυτοί οι άνδρες μεταφέρουν τα τραύματα της «αποτυχίας» τους σε άλλα γκρουπ του fandom που θεωρούν κατώτερα από τους ίδιους, επιδεικνύοντας έτσι σεξιστικές, ρατσιστικές και ομοφοβικές συμπεριφορές.
Φυσικά, μέρος του προβλήματος είναι και η ίδια η pop κουλτούρα. Είναι πάρα πολλές οι ταινίες, οι σειρές και τα κόμικ που έχουν προβάλει μία λανθασμένη εικόνα του γυναικείου φύλου να μισεί τα «nerdy» αγόρια και να μην επιθυμεί καμία σχέση μαζί τους. Ειδικά η γενιά των millennials έχει μεγαλώσει με ταινίες/σειρές όπως το Sixteen Candles, το Big Bang Theory και το Weird Science, όπου οι πρωταγωνιστές είναι εθισμένοι στα ηλεκτρονικά και δεν έχουν καμία προοπτική «φυσιολογικής» κοινωνικοποίησης ή σεξουαλικών σχέσεων με οποιαδήποτε γυναίκα.
Ακόμα και στον κόσμο των κόμιξ, ήρωες όπως ο Peter Parker (γνωστό και αγαπημένο nerd) γίνονται ελκυστικοί στα κορίτσια αφού αποκτήσουν τις υπερδυνάμεις τους και παρατήσουν τα γυαλιά μυωπίας στο κομοδίνο. Και ξυπνήσουν κάπως έτσι.
Αυτό το στερεότυπο είναι τόσο βαθιά χαραγμένο στο μυαλό ορισμένων ανδρών nerds, που τους έχει κάνει να αγνοούν παντελώς το γεγονός πως υπάρχουν χιλιάδες γυναίκες εκεί έξω που πραγματικά αγαπούν τα βιντεοπαιχνίδια, την επιστήμη, το Star Wars, το Game of Thrones. Ίσως και εκείνους, αν φερθούν φιλικά και με σεβασμό!
Για όλους αυτούς τους λόγους, όταν ένα «θηλυκό» προσπαθεί να εισβάλει στο βασίλειό τους, αντιδρούν με τον χειρότερο τρόπο.
Κλείνοντας, ας θυμηθούμε όλοι μαζί μία υπέροχη (και υποτιμημένη) σκηνή από την πολυβραβευμένη ταινία του David Fincher «The Social Network», στην οποία ο Jesse Eisenberg, υποδυόμενος τον Mark Zuckerberg, φέρεται με τον χειρότερο τρόπο στην κοπέλα του, Erica, και στην συνέχεια εκπλήσσεται όταν εκείνη τον χωρίζει.
«Μάλλον θα γίνεις ένας πολύ επιτυχημένος επιχειρηματίας. Όμως μία ζωή θα πιστεύεις πως τα κορίτσια δεν σε συμπαθούν επειδή είσαι nerd. Θέλω να ξέρεις, από τα βάθη της ψυχής μου, πως δεν θα είναι αυτός ο λόγος» τον πληροφορεί η Erica.
«Θα είναι επειδή είσαι μαλάκας».