Προβληματίζει, μπερδεύει, δημιουργεί στο πέρασμά της φανατικούς θαυμαστές και πολέμιους. Σίγουρα, δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο.
Marina Abramović: H ιέρεια της performance. Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες καλλιτεχνικές παρουσίες εδώ και 40 περίπου χρόνια.
Η Marina Abramovic είναι μία από τις πιο αμφιλεγόμενες καλλιτεχνικές παρουσίες εδώ και 40 περίπου χρόνια. Είναι η γυναίκα που έχει ακούσει περισσότερες φορές από κάθε άλλο την ερώτηση «Μα είναι αυτό τέχνη»; Προβληματίζει, μπερδεύει, δημιουργεί στο πέρασμά της φανατικούς θαυμαστές και πολέμιους. Σίγουρα, δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο, και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Πριν αποδοκιμάσουμε ή λατρέψουμε, ας προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε καλύτερα αυτή τη γυναίκα. Και στο ερώτημα «Μα, είναι αυτό τέχνη» ας προσπαθήσουμε να ανοίξουμε το μυαλό μας και να δούμε τι μπορούμε να μάθουμε από κάποιον, πριν νιώσουμε την ανάγκη να βάλουμε ταμπέλες που χρησιμεύουν μόνο για το φαίνεσθαι και για ακαδημαϊκούς σκοπούς. Σε λίγες μέρες θα βρίσκεται στην Αθήνα και θα μπορέσουμε να έχουμε και προσωπική εμπειρία. Μέχρι τότε...
1. Κοίτα τον άλλον στα μάτια και μην πεις τίποτα.
Μόνο κοίτα τον αληθινά. Είναι ο μόνος τρόπος για να τον γνωρίσεις και να σε γνωρίσει πραγματικά και να πείτε όσα δεν μπορούν να χωρέσουν σε λέξεις, και αυτά είναι πολλά. Ένα βλέμμα αρκεί. Θυμάσαι το παιχνίδι που παίζαμε μικροί και κοιτούσαμε ο ένας τον άλλον και ο πρώτος που έχανε τη συγκέντρωσή του και γελούσε, έχανε; Δε θέλω να σε σοκάρω, αλλά δεν είναι παιχνίδι. Κοίτα με πραγματικά. Το ερώτημα είναι: Τολμάς;
2. Μην τα παρατάς ποτέ.
Η υπομονή και η επιμονή είναι υποτιμημένες αρετές. Το να πετύχεις κάτι εξαρτάται αποκλειστικά από εσένα τον ίδιο. Και αυτός που δεν τα παρατάει, πετυχαίνει. Όχι επειδή είναι τυχερός αλλά επειδή επέμεινε τόσο, που έγινε σαφές πως ήταν αυτός που το ήθελε περισσότερο.
3. Ο πόνος είναι παραγωγικός.
Μόνο μέσα από τον πόνο μπορείς να γνωρίσεις τον εαυτό σου, να τον αγαπήσεις πραγματικά και να γίνεις δημιουργικός. Η ευτυχία δε σε ενεργοποιεί, η δυστυχία, όμως, το κάνει. Εκμεταλλεύσου τον πόνο σου και αυτός θα σε ανταμείψει.
4. Μπορείς να αντέξεις πολύ περισσότερα από όσα νομίζεις.
Η ψυχική σου δύναμη είναι –σχεδόν– αστείρευτη. Και ποτέ δεν ξέρεις πόσο δυνατός είσαι μέχρι να έρθει εκείνη η στιγμή που δεν έχεις πια άλλη επιλογή.
Και αυτή τη φορά δεν είναι διαφημιστικό
5. Εμπιστέψου τη διαίσθησή σου, ακόμα και αν δεν την καταλαβαίνεις στην αρχή.
Γι’ αυτό σου λέω «εμπιστέψου» και όχι «ακολούθησε». Συχνά, η ορθολογιστική σκέψη σε αποπροσανατολίζει. Νιώσε πρώτα. Σκέψου μετά.
6. Η Τέχνη μπορεί να γιατρέψει όλες σου τις πληγές.
Οι φόβοι σου, τα κενά σου, ο πόνος σου, τα πάντα μπορούν να γιατρευτούν. Ευτυχώς. Η Τέχνη είναι κατεξοχήν ιαματικό εργαλείο. Χρησιμοποίησε τη – με σεβασμό.
7. Αγάπησε τους φόβους σου και ζήσε ό,τι φοβάσαι.
Μόνο έτσι θα απομυθοποιηθούν. Μόνο έτσι θα ελευθερωθείς. Και ας νιώθεις πως σου ρίχνουν παγωμένο νερό. Θα περάσει.
8. Όταν αγαπήσεις αληθινά έναν άνθρωπο, διώξτε και οι δύο το εγώ σας και γίνετε ένα (με την καλή έννοια, όχι με την καταστροφική).
Η αριθμητική πράξη είναι η εξής: Εγώ + Εσύ =1. Εγώ – Εσύ= 0. Σε μια αληθινή αγάπη δε χωράνε δύο «εγώ».
Ποιες είναι οι διαφορές στις αναρτήσεις σου όταν ερωτεύεσαι;
9. Είναι πολύ σημαντική η αρχή μιας ερωτικής σχέσης, γι’ αυτό και οι άνθρωποι πάντα βάζουν τα δυνατά τους σε αυτό το ξεκίνημα.
Εξίσου σημαντικό, όμως, είναι και το τέλος της. Και εκεί πρέπει να βάλεις τα δυνατά σου. Λήξε τη σχέση σου με φροντίδα και αξιοπρέπεια. Ένα καλό τέλος μπορεί να είναι και πιο σημαντικό από μια καλή αρχή. Γιατί μπορεί να μη θυμάσαι μετά από χρόνια πώς γνωρίστηκες με κάποιον και ποιες είναι οι πρώτες κουβέντες που ανταλλάξατε, θα θυμάσαι, όμως, πάντα τις τελευταίες. Φρόντισε να μη σε στοιχειώσουν.
10. Δεν είναι όλα τα πράγματα στη ζωή άσπρο ή μαύρο.
Υπάρχει και το γκρι. Και, ευτυχώς, πολλά χρώματα ακόμα. Μη νιώθεις την ανάγκη να βάζεις ταμπέλες ούτε να φτιάχνεις κουτάκια στο μυαλό σου και ό,τι δεν χωράει σε αυτά να το πετάς. Έχε το μυαλό σου πιο ανοιχτό από το στόμα σου.
1. Γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1946 στο Βελιγράδι.
Το 1965 έγινε δεκτή στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Βελιγράδι και αποφοίτησε το 1970. Το 1972 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ζάγκρεμπ και από το 1973 έως και το 1975, δίδασκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Νόβι Σαντ, όπου και έκανε τις πρώτες σόλο παραστάσεις της.
2. Θεωρείται η «γιαγιά» της performance art και δραστηριοποιείται σε αυτόν τον τομέα από το 1970.
Η ίδια ορίζει αυτή την τέχνη ως «τη μεταφορά της αλήθειας επί σκηνής και όχι ως μια παράσταση θεατρικού τύπου». Οι παραστάσεις της εξερευνούν τον ανθρώπινο πόνο, το σώμα και τη σχέση του καλλιτέχνη με το κοινό, σε μια προσπάθεια να απελευθερωθούν και οι δύο. Το ανθρώπινο σώμα είναι για εκείνη ταυτόχρονα το θέμα και το μέσο. Για την τέχνη της performance έχει πει τα εξής: «Για να είσαι ένας performance artist πρέπει να μισείς το θέατρο. Το θέατρο είναι ψεύτικο. Το μαχαίρι δεν είναι αληθινό, το αίμα δεν είναι αληθινό και τα συναισθήματα δεν είναι αληθινά. Η performance είναι ακριβώς το αντίθετο: το μαχαίρι είναι αληθινό, το αίμα είναι αληθινό και τα συναισθήματα είναι αληθινά».
Εξερευνώντας τα σωματικά και ψυχικά όρια της ύπαρξής της εδώ και 40 χρόνια, έχει αντέξει τον πόνο, την εξάντληση και τον κίνδυνο της συναισθηματικής και πνευματικής μεταμόρφωσης. Ενδιαφέρεται να δημιουργεί έργα που τοποθετούν καθημερινές πράξεις της ζωής μας (όπως το να ξαπλώνουμε, να καθόμαστε, να ονειρευόμαστε και να σκεφτόμαστε) σε πλαίσιο ιεροτελεστίας. Η τέχνη της performance είναι μια διαφορετική και πειραματική μορφή τέχνης που δεν είναι εύκολο να οριστεί και μπορεί να επιχειρεί ακόμα και ενεργά να ανατρέψει ή να αντισταθεί στους δικούς της ορισμούς.
3. Οι performances και τα όρια της αντοχής
Η ίδια έχει υποβάλει τον εαυτό της σε πολλές και δύσκολες δοκιμασίες, σωματικές, συναισθηματικές, ψυχικές και πνευματικές. Έχει χαρακωθεί με μαχαίρι (Rythm 10), έχει ξαπλώσει μέσα σε φλόγες, όπου έχασε τις αισθήσεις της και χρειάστηκε να τη βοηθήσει γιατρός (Rythm 5), έχει πάρει ταυτόχρονα διαφορετικά ψυχοφάρμακα, που οδήγησαν το σώμα της να αντιδράσει βίαια και μετά να οδηγηθεί σε πλήρη ακινησία (Rythm 2), έχει ουρλιάξει μέχρι αφωνίας (Freeing the voice), έχει αφήσει φίδια να ανέβουν στο κεφάλι της (Luminosity και Nude with Skeleton), έχει σταθεί μπροστά σε τεντωμένο τόξο που στοχεύει την καρδιά της (Rest Energy).
Στην performance «Rhythm 0» στάθηκε για έξι ώρες ακίνητη, εκτεθειμένη σε θεατές που είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν ανάμεσα σε 72 διαφορετικά αντικείμενα (μεταξύ των οποίων ένα μαστίγιο, ένα ψαλίδι, ένα νυστέρι, ένα πιστόλι με μία σφαίρα, ένα φτερό, ένα τριαντάφυλλο) και να τα χρησιμοποιήσουν πάνω της όπως επιθυμούσαν οι ίδιοι, χωρίς να φέρουν καμία ευθύνη. Οι αντιδράσεις του κοινού, όσο περνούσε η ώρα και η ίδια φαινόταν πως άντεχε τα πάντα και παρέμενε απαθής, έγιναν βίαιες και επικίνδυνες. Η ίδια μετά από αυτή την εμπειρία είπε τα εξής: «Αυτό που έμαθα είναι ότι, αν αφήσεις το κοινό, μπορεί να σε σκοτώσει. Μου έκοψαν τα ρούχα, κόλλησαν αγκάθια τριαντάφυλλου στο στομάχι μου, ένα άτομο έστρεψε το όπλο εναντίον μου και ευτυχώς κάποιος του το πήρε. Δημιουργήθηκε τελικά μια επιθετική ατμόσφαιρα».
Στην performance με τίτλο “Breathing In-Breathing Out” η Marina με τον σύντροφό της Ulay συνέδεσαν τα στόματά τους και έπαιρναν ο ένας την ανάσα του άλλου. Μετά από 17 λεπτά, και αφού είχαν χρησιμοποιήσει όλο το διαθέσιμο οξυγόνο, έχασαν τις αισθήσεις τους και έπεσαν στο πάτωμα με τα πνευμόνια τους γεμάτα από διοξείδιο του άνθρακα.
Στο “In Imponderabilia” στέκονταν οι δυο τους εντελώς γυμνοί στην πόρτα ενός μουσείου. Το κοινό έπρεπε να στριμωχτεί ανάμεσά τους για να περάσει και να διαλέξει ποιον από τους δύο θα κοιτάξει κατάματα.
Το πρώτο μας φιλί είναι πάντα μοναδικό
Στην performance με τίτλο “Balkan Baroque”, για την οποία τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1997, καθόταν στη μέση ενός λόφου από οστά ζώων, ντυμένη στα λευκά και καθάριζε τα ματωμένα οστά τραγουδώντας και κλαίγοντας, κάνοντας συμβολική αναφορά στον εμφύλιο της πρώην Γιουγκοσλαβίας και στα γεγονότα εκείνης της εποχής στη Βοσνία. Ταξίδεψε 4 χρόνια με αυτή την performance και δήλωσε πως «της πήρε άλλα 4 χρόνια να απαλλαγεί από τη μυρωδιά».
Στο “The house with the ocean view”, το 2002, για δώδεκα μέρες έμεινε μέσα σε μια εγκατάσταση δίχως να φάει ή να μιλήσει.
4. Η σχέση της Μαρίνας με τη μητέρα της
Η μητέρα της είχε τον απόλυτο έλεγχο της ίδιας και του αδερφού της με έναν στρατιωτικό σχεδόν τρόπο. Δεν επέτρεπε στη Μαρίνα να λείπει από το σπίτι μετά τις 10 το βράδυ μέχρι να γίνει 29 χρονών. Όλες τις performances που έκανε στη Γιουγκοσλαβία, τις έκανε πριν τις 10 το βράδυ, γιατί έπρεπε να έχει γυρίσει σπίτι μέχρι τότε. «Είναι τελείως τρελό» λέει η ίδια. «Όλα τα κοψίματα, καψίματα και μαστιγώματα που έκανα στον εαυτό μου –παραλίγο να χάσω και τη ζωή μου στη φωτιά σε μια παράσταση– όλα έγιναν πριν τις 10 το βράδυ». Η ίδια έχει πει: «Είχα μια πολύ δύσκολη σχέση με τη μητέρα μου. Συνήθιζε να με ξυπνάει μέσα στη νύχτα εάν δεν κοιμόμουν ίσια και χάλαγα τα σεντόνια. Τώρα όταν μένω σε ξενοδοχεία κοιμάμαι τόσο ίσια, που θεωρούν πως δεν έχω χρησιμοποιήσει καν το κρεβάτι». Η μητέρας της δεν αποδέχτηκε ποτέ την τέχνη της κόρης της και η Μαρίνα την έχει χαρακτηρίσει ως «τον πιο σκληρό άνθρωπο που γνώρισε ποτέ».
5. Δεν έφυγε από τη Γιουγκοσλαβία για πολιτικούς λόγους. Έφυγε από έρωτα.
Ερωτεύτηκε έναν Γερμανό καλλιτέχνη που έμενε στο Άμστερνταμ και της ζητήθηκε να εμφανιστεί σε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα με το όνομα «Body Art» τη μέρα των γενεθλίων της. Ακολούθησε τη συμβουλή της γιαγιάς της που της έλεγε πως «ό,τι συμβαίνει τη μέρα των γενεθλίων σου είναι σημαντικό» και πήγε. Εκεί γνώρισε τον Ulay και αυτή η γνωριμία ήταν το πιο σημαντικό συμβάν της ζωής της –όπως χαρακτηριστικά λέει η ίδια–, αφού πέρασαν 13 χρόνια μαζί. Γνωρίστηκαν ανήμερα των γενεθλίων τους (ναι, γεννήθηκαν την ίδια μέρα).
6. H Marina και ο Ulay (Uwe Laysiepen)
Γνωρίστηκαν στο Άμστερνταμ και ερωτεύτηκαν παράφορα. Παρουσίαζαν την τέχνη τους σε ένα βαν στο οποίο ζούσαν. Μαζί προσπάθησαν να αναγάγουν την performance σε μια τέχνη ισάξια με τις υπόλοιπες, μελετώντας το σώμα τους και τη σχέση του με τον χώρο. Σκοπός τους ήταν ένα ενιαίο πρόσωπο, διαλύοντας ο καθένας το προσωπικό του «εγώ».
Όταν αποφάσισαν, 12 χρόνια μετά, πως η σχέση τους έπρεπε να σταματήσει, περπάτησαν το Σινικό Τείχος της Κίνας, ξεκινώντας ο καθένας από διαφορετικό άκρο, συναντήθηκαν στη μέση για μια τελευταία αγκαλιά και αποφάσισαν να μην ξαναβρεθούν ποτέ. Αυτή η παράσταση είχε το όνομα «Το Μεγάλο Περπάτημα» (“The Great Wall Walk”-1988). Η ίδια είπε τα εξής: «Αυτό το περπάτημα μετατράπηκε σε ένα πλήρες προσωπικό δράμα. Ο Ulay ξεκίνησε από την έρημο Γκόμπι (άντρας, φωτιά) κι εγώ από την Κίτρινη Θάλασσα (γυναίκα, στοιχείο νερού). Αφού περπατήσαμε ο καθένας μας 2.500 χιλιόμετρα, συναντηθήκαμε στη μέση και είπαμε ένας στον άλλον το τελευταίο αντίο. Χρειαζόμασταν μια συγκεκριμένη μορφή του τέλους. Μετά από αυτή την τεράστια απόσταση που περπατήσαμε ο ένας προς τον άλλο, αυτό το τέλος ήταν πιο δραματικό, έμοιαζε περισσότερο με ταινία. Γιατί στο τέλος είσαι πραγματικά μόνος, ό,τι κι αν κάνεις».
Το 2010 η Marina παρουσίαζε στο MOMA το έργο της “The artist is present”. Άγνωστοι κάθονταν απέναντί της και κοιτάζονταν στα μάτια χωρίς να μιλάνε. Ο Ulay έκατσε απέναντί της, χωρίς εκείνη να το γνωρίζει νωρίτερα. Ήταν η πρώτη φορά που συναντήθηκαν από τότε.
7. Πιστεύει ότι οι καλλιτέχνες δεν πρέπει να ερωτεύονται μεταξύ τους.
«Μου συνέβη τρεις φορές. Και τις τρεις φορές την πάτησα. Η σχέση είναι πολύ ανταγωνιστική και η κατάσταση που δημιουργείται πιο περίπλοκη απ’ ό,τι μπορώ να περιγράψω με λέξεις. Αρκεί κανείς να ανατρέξει στις ιστορίες καλλιτεχνών που έζησαν μαζί στο παρελθόν για να αντιληφθεί ότι οι περισσότερες είχαν τραγικό τέλος» λέει η ίδια.
8. Για το θάνατο έχει πει τα εξής: «Όσον αφορά στο θάνατό μου, το πιο σημαντικό πράγμα για μένα είναι να πεθάνω με συνείδηση. Συνειδητά ευτυχισμένη και χωρίς καμία μετάνοια ή θυμό. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Οι Σούφι λένε ότι η ζωή είναι ένα όνειρο και ο θάνατος είναι το ξύπνημα. Επομένως, θέλω να ξυπνήσω με όμορφο τρόπο».
9. Παίζει στο video clip του τραγουδιού «Cut the World», που κυκλοφόρησε με το ομώνυμο άλμπουμ ζωντανών ηχογραφήσεων του συγκροτήματος «Antony and the Johnsons».
10. Σήμερα εργάζεται κατά κύριο λόγο στη Νέα Υόρκη.
Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) φιλοξένησε την πρώτη αναδρομική έκθεση των performance της με τον τίτλο «Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Η Καλλιτέχνις Είναι Εδώ» (14/3/2010 - 31/5/2010). Η Abramovic καθόταν αμίλητη και ακίνητη σε μια καρέκλα στο αίθριο του μουσείου για όσες ώρες την ημέρα ήταν ανοιχτό. Δεν της επιτρεπόταν να μιλήσει, να φάει, να πιει ή να πάει στην τουαλέτα. Το κοινό μπορούσε να καθίσει απέναντί της για όση ώρα επιθυμούσε και να δημιουργήσει μια προσωπική επικοινωνία μαζί της. Εκείνη το «μόνο» που έκανε ήταν να κοιτάζει στα μάτια τον άνθρωπο που είχε απέναντί της χωρίς περεταίρω εκφράσεις. Επί σχεδόν 3 μήνες, 750.000 άνθρωποι κάθισαν μπροστά της και χάθηκαν στο βλέμμα της 63χρονης «γιαγιάς της περφόρμανς».
Πολλοί αποκάλεσαν τον τρόπο που κοιτούσε τον κόσμο στα μάτια ανέκφραστο, προσωπικά, όμως, θεωρώ πως ήταν ακριβώς το αντίθετο. Η επικοινωνία φαινόταν πολλές φορές ουσιαστική και οι αντιδράσεις του κόσμου ήταν πολλές: άλλοι έμειναν απαθείς, άλλοι συγκινήθηκαν, άλλοι έκλαψαν πολύ. Η ίδια δήλωσε: «Είμαι πολύ δεκτική στην ενέργεια που εκπέμπουν οι άλλοι κι αυτό που με συγκλόνισε ήταν ο απέραντος πόνος που διάβασα στα μάτια των ανθρώπων». Τον πόνο αυτό τον είδαμε κι εμείς και ας μην μπορέσαμε να είμαστε εκεί.
Το ντοκιμαντέρ «Μαρίνα Αμπράμοβιτς: Η Καλλιτέχνις Είναι Εδώ» προβλήθηκε στην Αθήνα στις Νύχτες Πρεμιέρας το 2012 και μπορώ με σιγουριά να πω πως κανείς δεν έφυγε από το σινεμά ασυγκίνητος. Άλλοι θέλησαν να ψάξουν περεταίρω τις δουλειές της για να την καταλάβουν περισσότερο, άλλοι συγκινήθηκαν πολύ, άλλοι θεώρησαν το εν λόγω ντοκιμαντέρ τόσο σημαντικό και δυνατό, που τους έκανε να πάρουν αποφάσεις. Άλλοι, όλα τα παραπάνω. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μας έδωσε ένα υπέροχο δώρο: μας έκανε να θέλουμε να κοιταχτούμε με τον Άλλο στα μάτια. Σιωπηλοί. Και, έτσι, να μιλήσουμε στ’ αλήθεια για πρώτη φορά. Μην το κρίνετε. Δοκιμάστε το πρώτα.
Έχει δηλώσει σε συνέντευξη πως «ο πόνος είναι η ειδικότητά της». Για τη συγκεκριμένη performance είπε: «Δεν αγαπώ τον πόνο καθόλου. Ο λόγος που μπήκα σε αυτή τη διαδικασία δεν ήταν για να ευχαριστηθώ, αλλά για να βρεθώ στο σημείο που η απελευθέρωση από τον πόνο σε μυεί στο νόημα και στον πλούτο του πνευματικού κόσμου». Αυτή ήταν η μεγαλύτερη σε διάρκεια perfomance που έχει κάνει μέχρι στιγμής, διήρκησε συνολικά 736 ώρες. Η ίδια μίλησε για αυτή την εμπειρία και είπε τα εξής: «Όταν σηκώθηκα από τη θέση μου δεν ήμουν πια ο ίδιος άνθρωπος. Κάτι άλλαξε μέσα μου οριστικά. Ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβα την τεράστια ανάγκη του κοινού να είναι μέρος της συνολικής εμπειρίας. Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που έκανα. Η επόμενη ήταν ότι θέλω να δημιουργήσω ένα Ινστιτούτο και ότι δεν πρέπει να χάσω καθόλου χρόνο. Ένα Ινστιτούτο για την ανθρωπότητα».
Το Ινστιτούτο Marina Abramovic ιδρύθηκε από την ίδια με σκοπό να γίνει η κληρονομιά της για τον κόσμο και αναμένεται να ανοίξει στις αρχές του 2016 στο Hudson, στη Νέα Υόρκη.
Το Ινστιτούτο θα επικεντρωθεί στη μελέτη, διατήρηση και παρουσίαση μακράς διάρκειας performances, συμπεριλαμβανομένων χορού, θεάτρου, κινηματογράφου, βίντεο, performance art και μουσικής, καθώς και νέων μορφών που μπορούν να αναπτυχθούν στο μέλλον. Θα επιδιώξει να έχει ενεργό ρόλο στο σύγχρονο πολιτισμό με τη σφυρηλάτηση παραγωγικών ενώσεων μεταξύ τέχνης, επιστήμης, τεχνολογίας, πνευματικότητας και εκπαίδευσης. Το MAI θα είναι ένας πειραματικός χώρος για τη διεξαγωγή της έρευνας και της υποδοχής εργαστηρίων και δημόσιων διαλέξεων και θα χρησιμεύσει ως χώρος μέσω του οποίου το κοινό μπορεί να έχει την εμπειρία και την αλληλεπίδραση με έργα performance μακράς διάρκειας.
Η ίδια εξηγεί τα εξής:
«Έχω ορθόδοξο υπόβαθρο. Η γιαγιά μου πήγαινε πάντα στην εκκλησία. Ως παιδί, συνήθιζα να πηγαίνω μαζί της. Εντυπωσιάστηκα πολύ από τα εικονίσματα, ειδικά τα σερβικά, τα ελληνικά και τα ρωσικά ορθόδοξα εικονίσματα. Τότε, άκουσα όλες τις ιστορίες για τα εικονίσματα που κάνουν θαύματα και δημιουργούν ένα εσωτερικό φως. Στα εικονίσματα όλα έχουν να κάνουν με το εσωτερικό ταξίδι της Φώτισης. Σε μια κατάσταση καθαρής συνείδησης, παράγεις φως και το προβάλλεις στον έξω κόσμο. Το φως έρχεται από μέσα σου. (...) Ο κόσμος πρέπει να υπογράψει μαζί μου ένα συμβόλαιο. Πρέπει να μου δώσουν το λόγο τους ότι θα μείνουν στις εγκαταστάσεις χωρίς να φύγουν για έξι ολόκληρες ώρες. Μετά από αυτό, θα τους δώσω πιστοποιητικό για να τους ευχαριστήσω για την εμπιστοσύνη. Είναι μια πολύ απλή συναλλαγή: Αν μου δώσεις το χρόνο σου, θα σου δώσω εμπειρία. Αν δεν μου δώσεις το χρόνο σου, δεν υπάρχει εμπειρία».
1. «Το Χρώμα του Ροδιού» του Σεργκέι Παρατζάνοφ (1968)
2. «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ» του Αλέν Ρενέ (1961)
3. «Underground» του Εμίρ Κουστουρίτσα (1995)
4. «Θεώρημα» του Πιερ Πάολο Παζολίνι (1968)
5. «Η Περιπέτεια» του Μικελάντζελο Αντονιόνι (1960)
6. «8 ½» του Φεντερίκο Φελίνι (1963)
7. «Σάλο ή 120 Μέρες στα Σόδομα» του Πιερ Πάολο Παζολίνι (1975)
8. «Μελαγχολία» του Λαρς Φον Τρίερ (2011)
9. «Η Σιωπή» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν (1963)
10. «Μπλε Βελούδο» του Ντέιβιντ Λιντς (1986)
Η Marina Abramović φημίζεται για όλα αυτά τα πράγματα που έχει τολμήσει πρώτη από όλους. Μεταξύ πολλών άλλων πραγμάτων, λοιπόν, είναι και η πρώτη που είδε το θάνατό της επί σκηνής σε σκηνοθεσία Bob Wilson με το έργο “The Life and Death of Marina Abramović”.
To ντοκιμαντέρ “Life and Death of Marina Abramović” (2012) της Giada Colagrande ακολουθεί τις πρόβες της παράστασης του θεατρικού σκηνοθέτη Bob Wilson με θέμα την ζωή αλλά και το θάνατο της performance artist. Η ιδέα για τη συγκεκριμένη παράσταση ήταν δική της, αφού είχε δηλώσει πως ήθελε να είναι παρούσα στην κηδεία της, η οποία θα γίνει την ίδια στιγμή στη Νέα Υόρκη, στο Βελιγράδι και στο Άμστερνταμ, χωρίς να γνωρίζει κανείς σε ποιο από τα τρία φέρετρα βρίσκεται η σορός της.
Μια πειραματική όπερα, μια avant garde θεατρική δημιουργία όπου επί σκηνής βρίσκονται ο Willem Dafoe, ο Anthony Hegarty (από τους Anthony and the Johnsons) και η ίδια η Marina Abramović, η οποία παρακολουθεί τη ζωή και το θάνατό της.
Ποιος είπε πως η τέχνη δεν συνδυάζεται με την ποπ κουλτούρα; Ή, καλύτερα, πως η ποπ κουλτούρα δεν μπορεί να «παντρευτεί» με την τέχνη;
Η Marina Abramović τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από τον διεθνή Τύπο ως “pop cultural icon” και όχι άδικα. Πρωταγωνιστεί στην καμπάνια της Givenchy για την Άνοιξη-Καλοκαίρι 2013 και φωτογραφίζεται από τους Mert & Marcus (ο creative director της Givenchy, Riccardo Tisci, είναι κολλητός της φίλος και συνεργάτης). Είναι το πρόσωπο του εξωφύλλου της σερβικής Elle (με φωτογράφο τον Dusan Reljin), φωτογραφίζεται με την φίλη της Kim Kattrall (η Samantha από το Sex and the city) για το V Magazine (με φωτογράφους τους Santiago & Mauricio) και όλα αυτά ήταν μόνο η αρχή.
Αυτή την εποχή σκηνοθετεί μια ταινία για τη ζωή του James Franco λέγοντας πως «είναι ο πιο ενδιαφέρων ηθοποιός αυτή τη στιγμή» και ποζάρουν μαζί για το περιοδικό L´UOMO Vogue με φωτογράφο τον Francesco Carrozzini. Η Lady Gaga, αφού την είδε στο MOMA, μαθήτεψε δίπλα της και ενστερνίστηκε τη μέθοδό της. Μαζί γύρισαν και ένα βίντεο για το Ινστιτούτο Marina Abramović. Πρόσφατα πήρε μέρος και στο video clip του Jay Z για το τραγούδι “Picasso baby”. Και, φυσικά, δεν ξεχνάμε και τον τρόπο που ενέπνευσε ένα επεισόδιο στο Sex and the city (6η σεζόν, 12ο επεισόδιο), όπου η Carrie Bradshaw συναντάει τον Aleksandr Petrovsky σε μια γκαλερί, όπου η καλλιτέχνις μένει χωρίς φαγητό ή νερό, αναπαριστώντας την performance “The House with the Ocean View”. Και σίγουρα αυτά θα είναι μόνο η αρχή.
1. Η ευτυχία προέρχεται από την πλήρη κατανόηση της ύπαρξής σου.
2. Όλη η έμπνευσή μου προέρχεται από τη ζωή. Γι’ αυτό δεν σταματάει ποτέ, με κάποιον τρόπο.
3. Ένας καλλιτέχνης δεν πρέπει ποτέ να ερωτεύεται άλλον καλλιτέχνη.
4. Ο κόσμος έχει τόσο πολύ πόνο μέσα του, που ούτε καν το γνωρίζει.
5. Ενδιαφέρομαι μόνο για εκείνες τις ιδέες που γίνονται εμμονές και με κάνουν να αισθάνομαι άβολα. Τις ιδέες που φοβάμαι.
6. Αν είσαι φούρναρης και φτιάχνεις ψωμί, τότε είσαι φούρναρης. Αν φτιάχνεις το καλύτερο ψωμί στον κόσμο δεν είσαι καλλιτέχνης, αλλά αν φτιάχνεις το ψωμί σε μια γκαλερί τότε είσαι καλλιτέχνης. Το περιβάλλον είναι αυτό που κάνει τη διαφορά.
7. Είμαι πολύ σαφής ως προς το γεγονός ότι δεν είμαι φεμινίστρια. Αυτό σε βάζει σε μια κατηγορία και δε μου αρέσει καθόλου αυτό.
8. Οι άνθρωποι κάνουν τόσο μεγάλη προσπάθεια στο ξεκίνημα μιας σχέσης και τόσο μικρή στη λήξη της.
9. Όταν έχεις μια μη λεκτική επικοινωνία με ένα άγνωστο άνθρωπο, τότε δεν μπορεί να καλυφθεί με λόγια, δεν μπορεί να υψώσει τοίχο.
10. Το εγώ σου μπορεί να γίνει εμπόδιο στη δουλειά σου. Όταν αρχίσεις να πιστεύεις στο μεγαλείο σου, τότε έρχεται ο θάνατος της δημιουργικότητάς σου.
11. Η ευτυχία είναι μια πολύ καλή κατάσταση. Δε χρειάζεται να είναι δημιουργική. Δεν είσαι δημιουργικός με την ευτυχία, είσαι απλώς ευτυχισμένος. Είσαι δημιουργικός όταν είσαι στεναχωρημένος. Τότε βρίσκεις τον τρόπο να μεταμορφώνεις τα πράγματα. Η ευτυχία δεν χρειάζεται καμία μεταμόρφωση.
12. Οι πιο επαναστατικές ιδέες δεν πουλιούνται, το μόνο που κάνουν είναι να σου αλλάζουν το μυαλό.
13. Ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση. Ο χρόνος υπάρχει μόνο όταν σκεφτόμαστε το παρελθόν και το μέλλον. Ο χρόνος δεν υπάρχει στο παρόν, στο εδώ και τώρα.
14. Όταν με ρωτάει ο κόσμος από πού είμαι, δεν απαντάω «Από τη Σερβία». Πάντα λέω «Είμαι από μια χώρα που δεν υπάρχει πια».
15. Ενδιαφέρομαι να ρωτήσω: «Τι σημαίνει θηλυκή ενέργεια»; Δεν έχω απαντήσεις, έχω μόνο ερωτήσεις και ενδιαφέροντα παραδείγματα.
16. Στη δουλειά μου έχω τον απόλυτο έλεγχο, αλλά στη ζωή μου δεν θέλω.
17. Πιστεύω τόσο πολύ στη δύναμη της performance που δε θέλω να πείσω τον κόσμο. Θέλω να έχουν οι ίδιοι την εμπειρία και να φύγουν πεπεισμένοι από μόνοι τους.
18. Μια δυνατή performance θα μεταμορφώσει όλους τους ανθρώπους σε ένα δωμάτιο.
19. Αν μείνεις μια φορά στη Νέα Υόρκη, δεν μπορείς να μείνεις πουθενά αλλού. Το να μένεις στο Παρίσι είναι σαν να πηγαίνεις σε slow motion. Είναι τόσο «μπουρζουά». Βαριέμαι τόσο πολύ.
20. Είμαι ένας εμμονικός άνθρωπος, ακόμα και όταν ήμουν παιδί. Από τη μια μεριά είναι η αυστηρή ορθόδοξη θρησκεία και από την άλλη ο κομμουνισμός. Και εγώ είμαι αυτό το μικρό κορίτσι που βρίσκεται ανάμεσα σε αυτά τα δύο και αυτό με κάνει αυτό που είμαι. Με έχει κάνει αυτό το είδος ανθρώπου με τον οποίο θα ξετρελαινόταν ο Freud.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά το 2014
