«Το αίσθημα της μοναξιάς είναι περισσότερο βαρύ στη διάρκεια της πανδημίας. Όταν δεν υπάρχει το περιθώριο της επιλογής, αισθανόμαστε εγκλωβισμένοι»
Πανδημία, καραντίνα, συγκατοίκηση, ζευγάρια, μοναξιά: Πώς επηρεάζεται ο ψυχισμός μας και τι δείχνουν οι έρευνες
Η πιο μοναχική μου ημέρα από τότε που μας ήρθε αυτή η πανδημία ήταν το Πάσχα, το βράδυ της Ανάστασης - μετά ποιος ξέρει, ίσως συνήθισα. Είχαν βγει όλοι οικογενειακώς στα μπαλκόνια με τα κεράκια τους. Βγήκα κι εγώ. Έβαλα ένα ποτό, άναψα κι ένα κεράκι να υπάρχει στο τραπέζι και χάζευα τα βαρελότα και τους γείτονες που εύχονταν ο ένας στον άλλον. Η μοναξιά, λένε έρευνες, επηρεάζει την ψυχική μας υγεία, μπορεί και τη σωματική. Κάποιοι τη συγκρίνουν με το να καπνίζει κανείς 15 τσιγάρα την ημέρα.
Η τελειόφοιτη ψυχολόγος Μαντώ Κόντη λέει ότι η μοναξιά σίγουρα επηρεάζει τον ψυχισμό μας καθώς, ως κοινωνικά όντα που είμαστε, μας δημιουργεί ένα αίσθημα κενότητας. Το να έχουμε κοινωνικές επαφές είναι μία από τις βασικές μας ανάγκες, «Ανάγκες κοινωνικής συμμετοχής και ανάγκες αναγνώρισης» ήταν ο όρος που έδωσε ο Αβραάμ Μάσλοου, ψυχολόγος και από τους ιδρυτές της ανθρωπιστικής προσέγγισης, ο οποίος τοποθέτησε την ανάγκη αυτή αμέσως μετά τις απολύτως βασικές, αυτές του να βρούμε τροφή και να αισθανθούμε ασφάλεια.
Στην Ευρώπη, το 7% των ανθρώπων υποφέρουν από μοναξιά και το 18% από κοινωνική απομόνωση, που σημαίνει ότι μόλις μια-δυο φορές τον μήνα συναντάει κανείς συγγενείς και φίλους. Στην Ελλάδα τα ποσοστά αυτά είναι μεγαλύτερα, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το καλοκαίρι του 2019: Ένας στους 10 Έλληνες νιώθει μοναξιά και τέσσερις στους 10 κοινωνική απομόνωση.
Αν υπήρχε τόση μοναξιά πριν από την πανδημία, τι συμβαίνει μετά από αυτήν; «Είναι σαφές ότι το αίσθημα της μοναξιάς είναι περισσότερο βαρύ στη διάρκεια της πανδημίας, λόγω των περιοριστικών μέτρων. Είναι άλλο το να θέλει κανείς να μείνει για λίγο με τον εαυτό του -που κι αυτό είναι μια φυσική ανάγκη- από επιλογή και τελείως διαφορετικό από επιβολή. Όταν δεν υπάρχει το περιθώριο της επιλογής, αισθανόμαστε εγκλωβισμένοι», λέει η κ. Κόντη.
Το πρόβλημα των ζευγαριών που συγκατοικούν
Σαφή ερευνητικά δεδομένα δεν υπάρχουν, όμως στη διάρκεια της πανδημίας αυτό που έχει φανεί είναι ότι η καραντίνα αποτελεί μια δοκιμασία για τα ζευγάρια που συγκατοικούν, αναφέρει η κ. Κόντη. «Σε μια νορμάλ περίοδο, όπου ο καθένας φεύγει να πάει στις δουλειές του και το ζευγάρι θα βρεθεί μαζί για μερικές ώρες μόνο το βράδυ στο σπίτι, είναι εύκολο να αγνοηθούν τα προβλήματα. Ο περιορισμός, όμως, για πολλές ώρες στον ίδιο χώρο τα φέρνει στην επιφάνεια. Νομίζω ότι στην περίοδο της καραντίνας τα ζευγάρια που ήταν ήδη καλά έγιναν ακόμα καλύτερα, αλλά αυτοί που είχαν ένα μικρό ράγισμα, έσπασαν». Και πώς μπορεί αυτή η «δοκιμασία» να κυλήσει ευκολότερα; «Είναι σημαντικό να έχουμε τον προσωπικό μας χώρο και χρόνο. Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ένα δωμάτιο απομόνωσης, μπορούμε να βρεθούμε μόνοι με τον εαυτό μας και με άλλους τρόπους, ίσως κάνοντας μόνοι την καθιερωμένη βόλτα στη γειτονιά ή τα ψώνια της ημέρας. Επίσης, απλώς μπορείς να ζητήσεις κάποιες στιγμές μοναξιάς. Είναι δείγμα υγιούς σχέσης το να μπορείς να ζητήσεις κάτι τέτοιο από τον σύντροφό σου χωρίς να σκέφτεσαι ότι θα θυμώσει ή θα το πάρει προσωπικά».
Έρωτες με την πρώτη ματιά – ή και λίγο παραπάνω. Με ποιο τρόπο περιγράφουν διάσημα ζευγάρια τη στιγμή που κεραυνοβολήθηκαν από τον έρωτα της ζωής τους.
Κι αν ένα ζευγάρι δεν συγκατοικεί; Ποιο είναι το πρόβλημα στην περίπτωσή του; «Δεν υπάρχει αντίστοιχο μήνυμα για να βρεθούν δύο άνθρωποι που είναι σε σχέση. Στην ουσία αν δεν ζουν κάτω από την ίδια στέγη, απαγορεύεται να συναντηθούν. Στον έρωτα, βέβαια, ρισκάρεις και λίγο».
Αναζητώντας τον άλλον
Σήμερα, και στη διάρκεια της πανδημίας, ιστοσελίδες γνωριμιών υπόσχονται ότι τα μέλη τους είναι περισσότερο αξιόλογα από κάθε άλλη αντίστοιχη σελίδα, γραφεία συνοικεσίων διαφημίζουν τους τέλειους άνδρες και γυναίκες, σύμβουλοι σχέσεων ορκίζονται ότι θα βοηθήσουν τον καθέναν από εμάς, με το αζημίωτο, να βρει το άλλο του μισό. Η κ. Κόντη επισημαίνει ότι ο φόβος της μοναξιάς, ή και η ίδια η μοναξιά, πολλές φορές κάνει τους ανθρώπους να μπαίνουν αποσπασματικά σε μία σχέση, ένα φαινόμενο που είναι συχνό. «Πολλές φορές είμαστε σε μια φάση εσωτερικής αναζήτησης, που ψάχνουμε τον εαυτό μας, που βιώνουμε αυτές τις μικρές κρίσεις που περνάει ο καθένας μας, που κάτι μας φταίει, κάτι δεν πάει καλά, κάτι μας λείπει, και όλα αυτά τα ψάχνουμε σε μια σχέση. Αναζητάμε μια σχέση που θα μας κάνει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, όμως αν από πριν δεν ήμασταν καλά με εμάς, δεν θα είμαστε ούτε στη σχέση», λέει. Το ίδιο, σημειώνει, ισχύει και όταν τελειώνει μια σχέση. «Θα πρέπει να δούμε πού βρισκόμαστε, τι πήγε στραβά, τι θέλουμε από τον εαυτό μας και από τους άλλους. Είναι λάθος πολλές φορές με το που τελειώσει κάτι, αρχίσουμε κάτι καινούργιο, χωρίς πρώτα να κάνουμε ένα pause».
