Σχεσεις

Πόσες φιλίες μπορούμε να αντέξουμε στη ζωή

Με τι κριτήρια γίνονται φίλοι μας οι άνθρωποι και πόσος χρόνος χρειάζεται ώστε μια γνωριμία να μετατρεπεί σε στενή φιλία;

Ρόμπιν Ντάνμπαρ: Ο ανθρωπολόγος, εξελικτικός ψυχολόγος εξηγεί τον αριθμό ανθρωπίνων σχέσεων που μπορούμε να διατηρήσουμε στη ζωή & την επένδυση σε νέες φιλίες

Πόσο μεγάλος ή μικρός είναι ο κύκλος των φίλων μας στη ζωή; Πώς δημιουργείται και πώς διατηρείται μια φιλία; Και κατά πόσο θα αλλάξουν οι ανθρώπινες σχέσεις μετά το τέλος της πανδημίας; Ο Βρετανός ανθρωπολόγος και εξελικτικός ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Ρόμπιν Ντάνμπαρ είναι ευρέως γνωστός για τη θεωρία «Ο αριθμός του Ντάνμπαρ» (Dunbar's number), που ορίζει ως τον αριθμό των σταθερών σχέσεων που οι άνθρωποι μπορούν να διατηρήσουν ταυτόχρονα (προτείνεται ο αριθμός 150).

Μελετώντας όμως κατά τη δεκαετή καριέρα του τις πολυπλοκότητες μιας φιλίας, ανακάλυψε πολύ περισσότερους αριθμούς που σχηματοποιούν τις στενές μας σχέσεις. Συμπεραίνεται για παράδειγμα, ότι ο αριθμός του Ντάνμπαρ αντικατοπτρίζει περισσότερο μια σειρά ομόκεντρων κύκλων, που ο καθένας αντιστοιχεί σε είδη σχέσεων που διαφέρουν ως προς την ποιότητα. Έχει μελετήσει επίσης τα επτά κριτήρια με τα οποία οι άνθρωποι αξιολογούν το εάν κάποιος μπορεί να γίνει φίλος καθώς και τον μέσο αριθμό ωρών που απαιτείται ώστε μια απλή γνωριμία να μετατραπεί σε στενή φιλία. Όλοι αυτοί οι αριθμοί (και πολλές μη-αριθμητικές πληροφορίες) περιγράφονται στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Friends: Understanding the Power of Our Most Important Relationships».

Το βιβλίο κυκλοφορεί σε μια χρονική στιγμή που ο εμβολιασμός και η χαλάρωση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης ωθούν τους ανθρώπους να αναζωπυρώσουν – ή να επανεκτιμήσουν – τις φιλίες τους. Ο ανθρωπολόγος και ψυχολόγος εξήγησε πρόσφατα στο περιοδικό The Atlantic, τα αποτελέσματα της έρευνάς του και το περιεχόμενο του βιβλίου σε συνέντευξή του.

Για τον «αριθμό του Ντάνμπαρ»: «Ο αριθμός του Ντάνμπαρ είναι ο αριθμός των ουσιαστικών και σταθερών σχέσεων που μπορεί κάποιος να έχει σε κάθε χρονική στιγμή. Αυτό περιλαμβάνει την ευρύτερη οικογένεια καθώς και τους φίλους. Στην πραγματικότητα, τα άτομα που προέρχονται από μεγάλες, ευρύτερες οικογένειες έχουν λιγότερους φίλους επειδή δίνουν προτεραιότητα στα μέλη της οικογένειας. Ο αριθμός 150 είναι ένας μέσος όρος, αλλά υπάρχει μεγάλη διακύμανση με εύρος που κυμαίνεται μεταξύ 100 και 250».

Για τους κύκλους φιλίας: «Ο αριθμός του Ντάνμπαρ στην πραγματικότητα δεν είναι ένας μοναδικός αριθμός. Θα πρέπει να είναι μια σειρά από αριθμούς. Κατά τη διάρκεια συλλογής δεδομένων σχετικά με τις προσωπικές φιλίες, ζητήσαμε από όλους τους συμμετέχοντες της έρευνας να καταγράψουν κάθε άτομο στους κύκλους φιλίας τους, πότε τους είδαν τελευταία φορά και πόσο κοντά τους αισθάνθηκαν με βάση μια απλή αριθμητική κλίμακα. Οι σχέσεις αποδείχθηκαν εξαιρετικά δομημένες, με την έννοια ότι οι άνθρωποι δεν είδαν ούτε επικοινώνησαν στον ίδιο βαθμό με όλους στο κοινωνικό τους δίκτυο. Το δίκτυο ήταν πολύ μπερδεμένο.

Η κατανομή των δεδομένων σχημάτισε μια σειρά από επίπεδα, με κάθε εξωτερικό επίπεδο να τους περιλαμβάνει όλους στο εσωτερικό. Κάθε επίπεδο έχει το τριπλάσιο μέγεθος από το αμέσως προηγούμενο επίπεδο, αυτά τα επίπεδα είναι τα εξής: 5; 15; 50; 150; 500; 1.500; 5.000.

Τα επίπεδα προκύπτουν κυρίως επειδή δεν έχουμε απεριόριστο χρόνο για κοινωνική αλληλεπίδραση. Πρέπει να αποφασίσουμε που θα επενδύσουμε αυτόν το χρόνο, έχοντας κατά νου ότι η δύναμη των σχέσεων σχετίζεται άμεσα με τον χρόνο και την προσπάθεια που τους αφιερώνουμε.

Αν και το μέσο μέγεθος κάθε επιπέδου είναι λίγο πολύ σταθερό, ορισμένοι παράγοντες προκαλούν μικρές διακυμάνσεις. Για παράδειγμα, όταν οι ερευνητές εξέτασαν Ολλανδούς μαθητές, διαπίστωσαν ότι τα εξωστρεφή άτομα έχουν περισσότερους φίλους από ότι τα εσωστρεφή.

Οι εσωστρεφείς φαίνεται να μην ρισκάρουν. Προτιμούν να έχουν λιγότερους φίλους, ώστε να μπορούν να επενδύουν περισσότερο χρόνο στον καθένα. Οι εξωστρεφείς έχουν μεγαλύτερη “κοινωνική αυτοπεποίθηση” και έτσι προτιμούν να έχουν περισσότερους φίλους σε βάρος του χρόνου που δίνουν στο καθένα. Πιθανότατα πιστεύουν ότι μπορούν να στραφούν σε κάποιον άλλο, αν ένας φίλος αρνηθεί για κάτι».

Για τη μεταβολή των αριθμών φίλων καθώς μεγαλώνουμε και τα δεδομένα αλλάζουν: «Οι φίλοι μας αλλάζουν συνεχώς. Δεν τους εγκαταλείπουμε όλους και ξεκινάμε από την αρχή με νέες γνωριμίες, αλλά υπάρχει κάποια συνεχής αναδιοργάνωση. Όταν είμαστε νεότεροι, στο τέλος των 19 και αρχή των 20 χρονών, ο ρυθμός αυτής της αλλαγής μπορεί να είναι πολύ υψηλός. Οι αποχωρήσεις και οι καινούργιοι άνθρωποι στη ζωή μας είναι σε μεγάλο βαθμό συνέπεια των νέων επαφών μας. Κι αυτό συμβαίνει όταν για παράδειγμα μετακομίζουμε σε ένα νέο μέρος, αλλάζουμε σχολείο ή ξεκινούμε μια δουλειά και έχουμε μόλις γνωρίσει μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ρυθμός σταθεροποιείται περίπου στην ηλικία των 30 όταν οι άνθρωποι συνήθως δημιουργούν οικογένειες, αποκτούν παιδιά και παρατηρούνται αλλαγές στην κοινωνική ζωή. Ο αριθμός όμως αρχίζει να μειώνεται στα γηρατειά - κυρίως λόγω της σταδιακής απώλειας των πιο εξωτερικών επιπέδων και καταλήγει, εάν ζήσουμε αρκετά, στο πιο εσωτερικό επίπεδο 1.5.»

Για τη διαμόρφωση και διατήρηση μιας φιλίας: «Χρειάζονται περίπου 200 ώρες επένδυσης, σε διάστημα μερικών μηνών, για να κάνουμε έναν νέο άνθρωπο, καλό μας φίλο. Αυτό ταιριάζει με τα δεδομένα μας, που υποδηλώνουν ότι οι στενές φιλίες “κοστίζουν πολύ” σε χρόνο για να διατηρηθούν. Νομίζω ότι οι αριθμοί είναι κατευθύνσεις και όχι ακριβείς. Αυτό σημαίνει απλά ότι οι φιλίες απαιτούν δουλειά».

Για τον αν η πανδημία θα επηρεάσει αρνητικά τις φιλίες: «Ίσως για ορισμένες υποομάδες που είναι πολύ διστακτικές στις αλληλεπιδράσεις τους με άλλα άτομα. Κι αυτό επειδή δεν είχαν αρκετή εξάσκηση ώστε να αναπτύξουν μια τέτοιου είδους σχέση. Και για τους ηλικιωμένους που δεν έχουν πλέον την ενέργεια ή το κίνητρο να αντικαταστήσουν τις φιλίες. Τα ευρήματα δείχνουν ότι το μέγεθος του κοινωνικού δικτύου συρρικνώνεται περίπου μετά τα 65 χρόνια. Καθώς οι κοινωνίες επιστρέφουν στους φυσιολογικούς ρυθμούς μετά τα lockdowns, θα διαπιστώσουμε πολλά και αν γίνει “ξεσκαρτάρισμα”, αυτό είναι υγιές. Ας μη μας ενοχλεί η απώλεια φίλων, γιατί είναι μια ευκαιρία να βγούμε και να κάνουμε νέους, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί ακόμη καλύτερο».