Άγιος Βαλεντίνος: Η αγάπη δεν έχει φύλο

Aπό μια άποψη, δεν υπάρχει πιο queer άγιος από τον Άγιο Βαλεντίνο. Σκέψου μόνο ότι μαρτύρησε και πέθανε επειδή τελούσε γάμους ανάμεσα σε ζευγάρια που ήθελαν να ενωθούν από αγάπη και μόνο. Σκέψου την αγάπη σαν λάβαρο. Σκέψου τα λουλούδια και τα σοκολατάκια. Ποιος στρέιτ καταναλώνει τόσα πολλά σοκολατάκια – εκτός αν είναι στο Καρναβάλι της Πάτρας; Ουσιαστικά, η Καθολική Εκκλησία όρισε τον εορτασμό της μνήμης του στις 14 Φεβρουαρίου, ημερομηνία που συμπίπτει με μια παγανιστική τελετή γονιμότητας, τα Λουπερκάλια, στις 15 Φεβρουαρίου.

Η ιδέα στα Λουπερκάλια ήταν να γίνει μια γιορτή με μοναδικό σκοπό την παραγωγή μωρών για να διατηρηθεί κραταιά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Βέβαια, υπήρχαν πολλοί άλλοι συνδυασμοί στα ζευγαρώματα γιατί: έρωτας, λαγνεία, ελευθερία. Έπειτα, ο αυτοκράτορας Κλαύδιος Β΄ θεώρησε ότι οι εργένηδες άντρες γίνονται καλύτεροι πολεμιστές, γιατί δεν έχουν να νοσταλγούν μια οικογένεια πίσω στο σπίτι. Και απαγόρευσε τους γάμους. Ο ιερέας του 3ου αιώνα με το όνομα Βαλεντίνος, παρ’ όλα αυτά, συνέχισε να τελεί γάμους, και αυτός ήταν ο βασικός λόγος που πέρασε στην ποπ κουλτούρα. Ο θρύλος μάλιστα λέει ότι στον Άγιο Βαλεντίνο οφείλουμε και την ιδέα της κάρτας γιατί, όταν τον έριξαν στη φυλακή, ερωτεύθηκε την κόρη του φύλακά του και της έστελνε σημειώματα με την υπογραφή «από τον Βαλεντίνο σου». Σήμερα, πολλοί queer καθολικοί γιορτάζουν τον Άγιο ως σύμβολο γαμήλιας ισότητας.

Η γιορτή, φυσικά, έχει ξεφύγει σε μια υπερ-διακόσμηση κάθε ιδέας, πράγματος, εικόνας, σε σχέση με την αγάπη, που αγγίζει τα όρια του κιτς, δηλαδή του camp, αν πρόκειται για queer αισθητική. Πολλά λουλούδια, πολλές καρδιές, πολλές δαντέλες, πολύ ροκοκό. Έρευνα του καθηγητή Σάιμον Γκόλντχιλ στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ έδειξε ότι όσο πιο υπερβολικοί είναι οι άνθρωποι στην εκδήλωση (και το περιτύλιγμα) του έρωτά τους, τόσο πιο ευέλικτοι είναι και στην αναγνώριση της ρευστής σεξουαλικότητας.

Ο καθηγητής, στο βιβλίο «Όντως μια πολύ queer οικογένεια» του 2016, περιγράφει μία μεγάλη βρετανική οικογένεια του 19ου αιώνα ως παράδειγμα για να δείξει πώς η κοινωνία αντιμετώπιζε, ας πούμε, τις ρομαντικές σχέσεις ανάμεσα σε δύο γυναίκες. Αυτού του είδους η έκφραση τρυφερότητας, από πολλούς λογιζόταν ως «προετοιμασία για τον γάμο». Η αγάπη πάντα βρίσκει τρόπους, δηλαδή.

Οι άντρες που είχαν σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ τους θεωρούνταν απόλυτα «νορμάλ», δεν χρησιμοποιούσαν ούτε καν τη λέξη «ομοφυλοφιλία», αρκεί βέβαια να ήταν πιστοί στα στερεότυπα της εποχής και να μη «διάνθιζαν» την ερωτική τους έκφραση με υπερβάλλοντα ζήλο, τίποτα δαντέλες και περούκες, και δημόσια εκδήλωση τρυφερότητας. Στη Βικτωριανή εποχή όλα ήταν εντάξει, αρκεί να κρύβονταν κάτω από το χαλί.

Τα πράγματα ξέφευγαν λίγο στο γράψιμο. Εκεί η αυτοέκφραση εύρισκε διέξοδο, ακόμα και στις κάρτες του Αγίου Βαλεντίνου. Απόδειξη τα χιλιάδες γράμματα από «φίλο προς φίλο» και «φίλη προς φίλη» που έχουν βρεθεί, με φράσεις όπως αυτή που παραθέτει στο βιβλίο του ο καθηγητής Γκόλντχιλ και είχε γράψει μία σύζυγος προς την πιστή –και στενή– της φίλη: «Με κατέχεις εσύ, ή εγώ εσένα, αγαπημένη της καρδιάς μου;...»

Αν οι βικτωριανοί όμως εξέφραζαν τους έρωτές τους μέσα από χιλιοστολισμένες κάρτες και φλογερά λόγια, ο 20ός αιώνας και το ετεροκανονικό κατεστημένο ήρθαν για να εξορίσουν την ανοχή – αλλά με παραθυράκια. Στο περιοδικό Outfront, ένας 55χρονος ομοφυλόφιλος άντρας θυμάται τη μητέρα του, όταν ήταν μικρός και πήγαιναν οικογενειακώς διακοπές, να τον βάζει να ζωγραφίζει και να γράφει κάρτες ξεχωριστά για κάθε έναν από τους συμμαθητές του, λέγοντάς τους πόσο τους αγαπάει και του λείπουν. Ο Άγιος Βαλεντίνος, από ψηλά, ευλογούσε και καθοδηγούσε το χέρι του μικρού αγοριού, το οποίο μεγάλωσε, παντρεύτηκε, έκανε δύο παιδιά και μετά από 23 χρόνια ανακάλυψε τι πραγματικά σήμαιναν γι’ αυτόν εκείνες οι κάρτες. Πόση αλήθεια έκρυβαν τα λόγια που τους έγραφε. Όταν αποφάσισε ότι θέλει να είναι ομοφυλόφιλος –και η γυναίκα του το δέχτηκε πολιτισμένα και με κατανόηση– προσπάθησε να εκφράσει την αγάπη του στον καινούργιο του σύντροφο, αλλά ήταν δύσκολο. Όλες οι κάρτες που εύρισκε είχαν είτε γυμνά αγόρια, είτε μονόκερους και ουράνια τόξα, κι έτσι αποφάσισε να ανοίξει τη δική του εταιρεία με queer αγιοβαλεντίνικες κάρτες, την Proudly Yours, για να μπορούν και τα queer άτομα «να έχουν δικαίωμα στον ρομαντισμό».

Οι σημερινές σχέσεις στην LGBTQ κοινότητα δίνουν περισσότερη έμφαση στη σεξουαλικότητα και λιγότερη στο συναίσθημα, σαν να θέλουν να διεκδικήσουν δυνατά αυτό που τους στερήθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια (της ανθρωπότητας). Όμως, όλο και περισσότερο δείχνουν να αφήνονται ξανά στον έρωτα με όλα του τα παραφερνάλια, σαν να κλείνουν πρώτο τραπέζι πίστα του Αγίου Βαλεντίνου ανήμερα (κόσμε, γιορτάζω). Στον δυτικό κόσμο οι έρωτες στην queer κοινότητα έχουν γίνει ένα μεγάλο πάρτι που, μάλιστα, βάζει πολλούς περισσότερους στο παιχνίδι από όσο τα στρέιτ ζευγαράκια. Γονείς, φίλοι, συνεργάτες, σύντροφοι, όλοι μπαίνουν στη γιορτή. Κι αν όχι πάρτι, οι έρωτες εκφράζονται με μαραθώνιους ταινιών, drag shows κ.λπ.

Single του Αγίου Βαλεντίνου
Όσο μαχητικά η κοινότητα κέρδισε το δικαίωμά της να αγαπάει όποιον/α/ο θέλει, άλλο τόσο διεκδικεί τώρα και το δικαίωμά της να είναι «single» και, αυτή την άδικη μέρα, να μπορεί να αγαπήσει τον εαυτό της. Τα σοκολατάκια κάποιος μπορεί να τα φάει και μόνος του. Οι οδηγίες λένε να μην κλειστείς στην ντουλάπα σου αλλά να κάνεις όλα όσα σε ευχαριστούν, από μάσκα προσώπου μέχρι φλερτ στον ντελιβερά – πάντα με σεβασμό. Και πάντα με προσοχή και αγάπη προς τον εαυτό σου. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα queer άτομα κινδυνεύουν τρεις φορές περισσότερο να εκδηλώσουν ψυχικές ασθένειες εξαιτίας των διακρίσεων που, με διάφορους τρόπους, υφίστανται. Ακόμα και σκοτεινές απειλές, όπως η αυτοκτονία και η χρήση ναρκωτικών, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν οφείλονται «στο να είσαι queer» αλλά σε άλλους, κοινωνικούς και ψυχολογικούς λόγους.

Το The Thirlby λέει ότι, μεγαλώνοντας, γίνεται πιο εύκολο να αγαπήσεις τον εαυτό σου. αλλά στα queer άτομα η προσπάθεια είναι διπλή: αγάπη για τον εαυτό σου και αγάπη για τις επιλογές σου, ως λεσβία, γκέι, bisexual, τρανς, non-binary, queer, pansexual, intersex, και/ή asexual.

Μερικά απλά βήματα «αγάπης προς τον εαυτό σου»

• Αναζήτησε βοήθεια στις οργανώσεις που υπάρχουν, όπως η Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης «11528 - ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ» για λεσβίες, γκέι, αμφί, τρανς, τις οικογένειές τους και για εκπαιδευτικούς. Λειτουργεί για όλη την Ελλάδα.
• Αγάπησε την «τρέλα» σου. Μην κρύβεσαι. Βρες ένα καινούργιο λουκ να σε εκφράζει. Εκτός από «ταλαιπωρία», το queerness είναι και μία πολύ απολαυστική κατάσταση.
• Η ορατότητα ποτέ δεν είναι «υπερβολική». Πολλοί στρέιτ και cisgender πιστεύουν ότι όλα γίνονται χάριν ενός σόου, αλλά, ακόμα κι έτσι, αν η ανάγκη έκφρασής σου είναι η παράσταση, τότε θα τη δώσεις και θα απολαύσεις και το χειροκρότημα.
• Βρες κι άλλα queer άτομα και «αγαπήστε μαζί» τον εαυτό σας. Βρες μια «οικογένεια φίλων» να ανήκεις. Μαζί τους μπορείς να συζητήσεις και τις πιο μύχιες επιθυμίες, φαντασίες σου, σκέψεις, ακόμα και να τις κάνετε πράξη μαζί.
• Βρες την κοινότητα. Μπορεί να είναι μπαρ, μπορεί να είναι εφαρμογή γνωριμιών, μπορεί να είναι ένας σύλλογος με κοινά ενδιαφέροντα, ακόμα και μία λέσχη πλεξίματος μπορεί να κρύβει εκπλήξεις.

10 queer ταινίες αγάπης
Κι αν όλα πάνε στραβά, τότε τη ρημάδα την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου δες σινεμά. Έτσι κι αλλιώς, οι ταινίες είναι η μόνη σωτηρία του Κλαμπ των Μοναχικών Καρδιών. (Οι περισσότερες από τις παρακάτω ταινίες υπάρχουν σε streaming πλατφόρμες που είναι διαθέσιμες και στην Ελλάδα.)

* Εκτός συναγωνισμού, όλες οι ταινίες του Πάνου Κούτρα (Η επίθεση του γιγαντιαίου μουσακά, Αληθινή ζωή, Στρέλλα, Ξενία) δεν καθαρίζουν μόνο τα τσάκρα και βελτιώνουν τη διάθεση, αλλά δίνουν και μία φαντασμαγορική εικόνα της queer Αθήνας.

1. Rafiki (2018, Κένυα) Η κόρη ενός πολιτικού ξεκινάει μία σχέση με την κόρη του πολιτικού του αντιπάλου. Γλυκόπικρο, πανέμορφες εικόνες, απαγορευμένο από το Κινηματογραφικό Συμβούλιο της Κένυα.
2. A Fantastic Woman (2017, Χιλή) Ταινία αγάπης, όχι ακριβώς ρομαντικής, αλλά θυελλώδους. Μία ταινία για την αξιοπρέπεια και την αγάπη προς τον εαυτό μας. Η τρανς πρωταγωνίστρια Daniela Vega Hernandez υποδύεται μία τραγουδίστρια και θεωρήθηκε η απάντηση προς το Χόλιγουντ που επέμενε να δίνει ρόλους για τρανς σε cis άντρες. Όσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας 2018.
3. Pride (2014, Μ. Βρετανία) Ιστορία αγάπης και εργατικών δικαιωμάτων. Βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, δείχνει μία ομάδα γκέι ακτιβιστών στα 80s που αποφασίζουν να συμπαρασταθούν στους μεταλλωρύχους που βρίσκονται σε απεργία, μαζεύοντας χρήματα για την υποστήριξή τους. Αστείο φιλμ, γεμάτο αγάπη, τρυφερότητα και προφορές που δεν καταλαβαίνεις – θα χρειαστούν υπότιτλοι.
4. Liz in September (2014, Βενεζουέλα) Γυναίκα που πεθαίνει το παιδί της και μαθαίνει ότι ο άντρας της την απατά, σηκώνεται και φεύγει προς το άγνωστο. Στον δρόμο συναντάει μία φιλική παρέα από λεσβίες. Συμβαίνει έρωτας.
5. Happy Together (1997, Χονγκ Κονγκ) Ένα γκέι ζευγάρι με πολλά σκαμπανεβάσματα στη σχέση τους, αποφασίζει να επισκεφθεί την Αργεντινή για να ξαναζήσει τον έρωτά του. Ταινία με καρδιά φτιαγμένη από δάκρυα. Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στις Κάννες, το 1997.
6. Viva (2015, Κούβα). Αβάνα Κομμωτής και drag queen. Ένα βράδυ, ανεβαίνει στη σκηνή ένας άντρας και τον γρονθοκοπεί. Είναι ο πατέρας του, ο οποίος ήταν στη φυλακή επί 15 χρόνια. Θα αποδεχθεί ο ένας τον άλλον;
7. A Date for Mad Mary (2016, Ιρλανδία) Μικρή ιρλανδική πόλη. Η Μέρι μόλις έχει βγει από τη φυλακή, η καλύτερή της φίλη παντρεύεται και τη θέλει για κουμπάρα. Η Μέρι πρέπει όχι μόνο να βγάλει λόγο αλλά να φέρει και ραντεβού μαζί της. Έτσι, γράφεται σε γραφείο γνωριμιών...
8. Sunday Bloody Sunday (1971, Μ. Βρετανία) Ο Μπομπ είναι bisexual και έχει σχέση ταυτόχρονα με έναν Εβραίο γιατρό και με μία χωρισμένη γυναίκα. Ένα τρίγωνο για το οποίο και οι τρεις είναι σύμφωνοι και ο κόσμος γνωρίζει για αυτό. Ταινία που, για την εποχή της, θεωρήθηκε πολύ προχώ.
9. Moonlight (2016, ΗΠΑ) Μία από τις πιο διάσημες και όμορφες αμερικάνικες ταινίες. Τρία κεφάλαια από τη σκληρή ζωή ενός νεαρού, μαύρου άντρα που ερωτεύεται τον φίλο του. Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας 2016.
10. All About My Mother (1999, Ισπανία) Ίσως ο πιο «κλασικός Αλμοδόβαρ». Μία νοσοκόμα (από την Αργεντινή) και ανύπαντρη μητέρα ενός αγοριού που έχει τραγικό θάνατο. Η ίδια αρχίζει μία έρευνα ανθρώπων από το παρελθόν της και βρίσκει καλούς φίλους στα πρόσωπα μια τρανς σεξεργάτριας, μιας νοσοκόμας και μιας ηθοποιού. Αν και με στερεότυπα, οι χαρακτήρες είναι αληθινοί και το δράμα βαθύ και, όπως πάντα, ντυμένο με υπέροχη μουσική.