Όταν ο γονιός έχει άνοια: Οι φωτογραφίες της Κάρολ

Έλυνε συνεχώς σταυρόλεξα και σουντόκου. Τακτοποιούσε διαρκώς ένα μικρό τσαντάκι. Κάποια στιγμή ξέχασε την τσάντα της σε ένα καφέ. Έχασε και την ταυτότητά της. Τη βρήκε ο εγγονός της πεσμένη στη βεράντα. Μαζί με το τσαντάκι. Δεν θυμόταν να αλλάξει σεντόνια. Νόμιζε πως τα είχε αλλάξει. Πίστευε ακράδαντα πως μπανιαριζόταν κάθε μέρα. Στην αρχή ήταν σε θέση να κολλάει τα ειδικά αυτοκόλλητα. Μετά δεν μπορούσε. Τα πολλά λουλούδια εγκαταλείφθηκαν. Μια μικρή κληματαριά πάει. Ξεραΐλα, στέπα. Νόμιζε πως έκανε δουλειές στο σπίτι. «Λάμπει». Αρνιόταν τη βοήθεια. Ψιλοχανόταν. Σταμάτησε να διαβάζει.

Απομονώθηκε. Εγκαταλείφθηκε ίσως. Το πιθανότερο. Ανέσυρε από το παρελθόν τις ίδιες και τις ίδιες ιστορίες. Και τις επαναλάμβανε με ευφάνταστες παραλλαγές. Παύει να είναι χαριτωμένο να σε ακούν άνθρωποι που δεν έχουν λόγο να σε ανέχονται όσο και να σε αγαπούν ή να σε εκτιμούν. Όλοι μεγαλώνουν και ο καθένας έχει τα δικά του.

Η μητέρα μου είναι 78 χρονών, αν θυμόταν την ηλικία της δεν θα το παραδεχόταν ποτέ. Τώρα πια προσαρμόζει τα χρόνια της με αυτά του συνομιλητή της. Τριάντα ο συνομιλητής, τριάντα κι εκείνη. Πενηντάρης; Πενηντάρα κι αυτή.Η μνήμη της άρχισε να γλιστράει σχετικά νωρίς. Παρά τα σταυρόλεξα. Παρά το υψηλότατο μορφωτικό της επίπεδο.

Τον Μάιο του 2019 κι ενώ η θαρραλέα μητέρα μου είχε εμφανή τα σημάδια της άνοιας, αν και κομάντο στο καμουφλάζ, δημοσιεύτηκε ένα κείμενο στο περιοδικό New Yorker. Η 58χρονη τότε φωτογράφος Σέριλ Σεν Αντζ παρουσίαζε πορτρέτα της μητέρας της η οποία έπασχε από άνοια. «A Daughter’s Portrait of Her Mother Through Dementia». Το κείμενο και κυρίως οι εικόνες με βρήκαν κατευθείαν στην καρδιά. Δεν είναι ταμπού η άνοια στην Ελλάδα. Αφορά κατά κύριο λόγο αυτόν που το αντιμετωπίζει και την οικογένειά του. Ξένος πόνος. Δεν μπορείς να το αποδεχθείς εύκολα για τον γονιό σου, για τη μητέρα σου ή τον πατέρα σου, αν και δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στις γυναίκες.

Η Σέριλ, σε αντίθεση με μένα, είναι μοναχοπαίδι. Η φωτογράφος για να μη μετακινείται καθημερινώς με τα Μέσα βρήκε δουλειά κοντά στο σπίτι, έμενε σε επικοινωνούντα σπίτια με τη μητέρα της, για να έχει τη μέριμνα της, μιας και τα τρία της παιδιά είχαν μεγαλώσει. Η μητέρα της, Κάρολ, ήταν ζωγράφος και η Σέριλ μεγάλωσε στα campuses των πανεπιστημίων του Μίσιγκαν, του Νιου Χαμσάιρ, της Μασαχουσέτης, μιας και ο πατέρας της ήταν ακαδημαϊκός και ερευνητής.  

Αυτό που έκανε ήταν ένα ημερολόγιο φωτογραφιών. Οι φωτογραφίες της Κάρολ, με τα λευκά  της μαλλιά σε πολλές πόζες, σε ένα παιχνίδι με το φως, με τον αέρα με τη ζωή. Με εκείνο το θολό κενό στα μάτια, που αλλάζουν σχήμα. Όταν χάνεται η μνήμη, το βλέμμα, δεν μπορώ να το εξηγήσω, δεν βρίσκεται πια εκεί. Κάπου αλλού πηγαίνει. Η άνοια είναι συχνά άσχημη, αγχωτική και απομονωτική. Και εξουθενωτική για αυτόν που έχει τη φροντίδα του ανθρώπου που υποφέρει. Ευλογημένος όποιος φροντίζει δικό σου άνθρωπο με αγάπη.

«Είχα μαγικά παιδικά χρόνια» λέει η Σέριλ, για την οποία η λήψη των φωτογραφιών της μητέρας της ήταν ένας τρόπος έκφρασης της ευτυχίας, της σύνδεσης και της αγάπης. Στην αρχή διένειμε τις φωτογραφίες μεταξύ των συγγενών, ώσπου άρχισε να τις ανεβάζει στο Instagram, #callingthebirdshome (@cherylestonge).

H ανταπόκριση την εξέπληξε. «Πήγαινα σε πάρτι και ο κόσμος ερχόταν να μου μιλήσει. Έπιαναν το χέρι μου και με κοιτούσαν στα μάτια και μου έλεγαν πόσα σημαίνουν αυτές οι φωτογραφίες για αυτούς και μετά έλεγαν τις δικές τους ιστορίες. Εκείνοι έκλαιγαν και τα δικά μου μάτια ήταν στεγνά. Απλώς ένιωθα ασφαλής και χαρούμενη». Η Κάρολ πέθανε στις 2 Οκτωβρίου 2020. Ήταν 82 ετών. Στο cherylestonge.com είναι η φωτογραφία της Κάρολ, όπου με γούνινο παλτό κάνει το αγγελάκι στο χιόνι.