Συζητήσεις με φίλους: Πώς βλέπουμε τη μοιχεία στον 21ο αιώνα

Στο επίκεντρο του μυθιστορήματος «Συζητήσεις με Φίλους» της Σάλι Ρούνεϊ και της διασκευής του στο BBC, βρίσκεται μια σχέση μεταξύ της νεαρής συγγραφέα Φράνσις και ενός μεγαλύτερου, παντρεμένου ηθοποιού, του Νικ. Πριν κοιμηθούν μαζί για πρώτη φορά, η Φράνσις λέει στον Νικ ότι δεν θέλει να γίνει «αντροχωρίστρα». Ο Νικ απαντά ότι ο γάμος του «έχει επιβιώσει από πολλές εξωσυζυγικές σχέσεις ήδη». Καθώς η ιστορία εξελίσσεται, γίνεται σαφές ότι ο Νικ δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, Μελίσα, παρά τις απιστίες και των δυο τους.

Το μυθιστόρημα περιεγράφηκε από το The New Yorker ως «ένα νέο είδος μυθιστορήματος μοιχείας» και το μάρκετινγκ της σειράς από το BBC Three έχει τονίσει την «πολύ αντισυμβατική και σύγχρονη» δυναμική των σχέσεων στο κέντρο του. Τα ερωτήματα που θέτει η ιστορία σχετικά με το γάμο, την οικειότητα και την πίστη δεν είναι καινούργια, αλλά αντικατοπτρίζουν τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις για τη μοιχεία τον περασμένο αιώνα.

Μπορεί να υποθέσετε ότι η αντίληψή μας για την απιστία έχει γίνει πιο φιλελεύθερη καθώς οι συζητήσεις γύρω από τις μη μονογαμικές σχέσεις αυξάνονται και οι άνθρωποι γίνονται πιο θετικοί στο σεξ. Ωστόσο, η ιστορία της μοιχείας στη βρετανική κοινωνία μπορεί απλώς να σας εκπλήξει.

Η ιστορία της μοιχείας στη Βρετανία: Όταν η αγάπη μπήκε στην εξίσωση

Στο βρετανικό πλαίσιο, πριν από τον 20ό αιώνα, η μοιχεία θεωρούνταν τόσο παραβίαση των γαμήλιων όρκων όσο και ως αμφισβήτηση της νομικής σχέσης μεταξύ συζύγων. Ωστόσο, σπανίως η μοιχεία οδηγούσε σε διαζύγιο. Το διαζύγιο ήταν ακριβό και η μοιχεία ήταν συχνά δύσκολο να αποδειχθεί, και ήταν πολλοί οι γάμοι που το ξεπερνούσαν σαν πρόβλημα.

Τον 20ό αιώνα, η στάση απέναντι στη μοιχεία και την απιστία άλλαξε. Αν και οι άνθρωποι συχνά σκέφτονται τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα ως μια «σεξουαλική επανάσταση», με την κοινωνία να γίνεται πιο ανεκτική, οι στατιστικές υποδηλώνουν μεγαλύτερη αυστηρότητα και «δυσκαμψία» της δημόσιας στάσης κατά της μοιχείας.

Το 1983, όταν η British Social Attitudes Survey ρώτησε τις απόψεις των συμμετεχόντων σχετικά με «ένα παντρεμένο άτομο που έχει σεξουαλικές σχέσεις με κάποιον άλλον εκτός από τον σύντροφό του», το 59% των ερωτηθέντων το περιέγραψε ως «πάντα λάθος» (always wrong) με ένα επιπλέον 26% θεωρώντας αυτό «κυρίως λάθος» (mostly wrong). Όταν η ερώτηση επαναλήφθηκε 30 χρόνια αργότερα, το 2013, ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό (65% των ερωτηθέντων) θεώρησε ότι το εξωσυζυγικό σεξ ήταν «πάντα λάθος».

Αυτές οι στάσεις αντικατοπτρίζουν ευρύτερες αλλαγές στην κατανόηση του γάμου κατά τον 20ό αιώνα. Εκεί που κάποτε ο γάμος θεωρούνταν μια οικονομική συνεργασία και μια διευθέτηση για την ανατροφή των παιδιών, με την πάροδο του χρόνου η συμβατότητα, η σεξουαλική ολοκλήρωση και η ρομαντική αγάπη έγιναν όλο και πιο σημαντικά συστατικά του γάμου.

Η περίοδος μεταξύ του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και της δεκαετίας του 1970 έχει περιγραφεί ως η «χρυσή εποχή» του γάμου. Η κοινωνικο-πολιτιστικός ιστορικός Claire Langhamer υποστήριξε ότι αυτή η περίοδος υπέστη μια «συναισθηματική επανάσταση», καθώς η ρομαντική αγάπη έγινε το θεμέλιο του γάμου.

Καθώς η αγάπη γινόταν πιο σημαντική στο γάμο, οι συνέπειες της μοιχείας έγιναν πιο επιζήμιες. Βάσει της οπτικής του γάμου στα μέσα του αιώνα,η οποία βασιζόταν στον ρομαντισμό, η δέσμευση και η πίστη ήταν ακρογωνιαίοι λίθοι αυτών των σχέσεων. Αυτό που διακυβευόταν όταν οι σύντροφοι είχαν εξωσυζυγικές σχέσεις δεν ήταν μόνο το θρησκευτικό ή νομικό συμβόλαιο που είχαν υπογράψει, αλλά η συναισθηματική σχέση στο επίκεντρο του γάμου. Αυτό οδήγησε πολλούς ανθρώπους να βλέπουν τη μοιχεία ως ασυγχώρητη.

Το βιβλίο «Συζητήσεις με Φίλους», η απιστία και τι μετρά ως μοιχεία

Σε ένα βαθμό, η αποδοχή της απιστίας στο βιβλίο «Συζητήσεις με Φίλους» αμφισβητεί αυτές τις στάσεις. Ωστόσο, ο μονογαμικός γάμος δεν ήταν ο μόνος δυνατός τύπος σχέσης τον 20ό αιώνα.

Το «Συζητήσεις με Φίλους» μιλά για την αυξανόμενη συνειδητοποίηση της μη-μονογαμίας και των ανοιχτών σχέσεων, αλλά η περίπλοκη δυναμική του σεξ, του ρομαντισμού και του γάμου που το βιβλίο εξερευνά δεν είναι εντελώς νέες ιδέες.

Ενώ οι κοινωνικές έρευνες δείχνουν μια συντριπτική έλλειψη ανέχειας στη μοιχεία, οι ορισμοί του «τι μετράει» ως μοιχεία είναι εδώ και καιρό ασαφείς. Δεν είναι σαφές, για παράδειγμα, πώς οι άνθρωποι που απαντούν στις κοινωνικές έρευνες θα μπορούσαν να εξηγήσουν τους υποστηρικτές της «ελεύθερης αγάπης» στις αρχές του 20ού αιώνα ή την άνοδο των πάρτι «ανταλλαγής συζύγων» από τη δεκαετία του 1970. Αυτά τα ζευγάρια δεν θα περιέγραφαν απαραίτητα τη σεξουαλική επαφή με κάποιον άλλο εκτός από τον/τη σύζυγό τους ως «μοιχεία», και συχνά αντιμετώπιζαν το εξωσυζυγικό σεξ ως κάτι που ενίσχυε παρά έβλαπτε τον γάμους τους.

Ομοίως, οι σχολιαστές στο παρελθόν έκαναν συχνά διακρίσεις μεταξύ διαφορετικών τύπων μοιχείας. Η απιστία των γυναικών θεωρούνταν συχνά πιο σοβαρή από αυτή των ανδρών. Εν μέρει, αυτό σχετιζόταν με την ανησυχία ότι ένας σύζυγος θα μπορούσε να καταλήξει να μεγαλώσει το παιδί ενός άλλου άνδρα χωρίς να το γνωρίζει. Αντικατόπτριζε επίσης τις αντιλήψεις για τη φύση των γυναικών. Το 1923, ο συντηρητικός βουλευτής, Henry Maddocks, ανέφερε τα λόγια του Σαίξπηρ σε μια συζήτηση σχετικά με το καθεστώς της μοιχείας των ανδρών στο δίκαιο του διαζυγίου: «ένας καλός άντρας, ή οι καλύτεροι άντρες, πλάθονται από ελαττώματα και είναι μάλλον καλύτεροι όταν είναι λίγο “άτακτοι”. Δεν θα το έλεγες αυτό για μια γυναίκα».

Οι άνθρωποι έχουν επίσης ξεχωρίσει τις μεμονωμένες περιπτώσεις σεξ και τις μακροχρόνιες σχέσεις, τις οποίες πολλοί άνθρωποι θεωρούν πιο ανησυχητικές. Το 1968, η Dodie Wells, η λεγόμενη «θεία της αγωνίας» (agony aunt) που έγραφε για το περιοδικό Petticoat εξήγησε:

«Μια πράξη μοιχείας δεν μου φάνηκε ποτέ, σε εμένα προσωπικά τουλάχιστον, επαρκής λόγος για την εγκατάλειψη ενός γάμου […] Στο πλαίσιο ενός καλού γάμου δεν θα πρέπει να επιτρέπεται να παίρνει δυσανάλογες διαστάσεις.»

Ενώ ο θεσμός του γάμου συχνά χαρακτηρίζεται ως στατικός και «παραδοσιακός», αυτό που σημαίνει για τον καθένα συνεχίζει να εξελίσσεται με εκπληκτικούς τρόπους. Η αγάπη άλλαξε τους κανόνες τουπαιχνιδιού και οι τύποι δυναμικής που εξερευνήθηκαν στο βιβλίο «Συζητήσεις με Φίλους» αντιπροσωπεύουν μια εκδοχή μακροχρόνιων ερωτήσεων του 21ου αιώνα.

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, διαφορετικά ζευγάρια (και οι άνθρωποι μέσα σε αυτά) μπορεί να είχαν πολύ διαφορετικές αντιλήψεις για το τι ήταν σημαντικό για τις σχέσεις τους και ποιοι τύποι συμπεριφοράς ήταν αποδεκτοί. Το νόημα της μοιχείας δεν ήταν σταθερό ή συγκεκριμένο, και εξελίχθηκε καθώς η κατανόηση ή η αντίληψη της ρομαντικής αγάπης, της σεξουαλικότητας, της οικειότητας και του γάμου άλλαξαν. Οπότε ναι, οι αντιλήψεις περί μοιχείας έχουν γίνει πιο άκαμπτες παρά πιο φιλελεύθερες, και η αγάπη, αναμφισβήτητα, εν μέρει ευθύνεται.

Με στοιχεία από το The Conversation