Μήπως έχετε «φίλους» που σας υπονομεύουν;

Αν μετά από μια συνάντηση ή ένα τηλεφώνημα με κάποιον, νιώθετε δυσάρεστα, και ιδιαίτερα όταν αυτή η δυσαρέσκεια επαναλαμβάνεται, μάλλον πρέπει να επανεξετάσετε τη φιλία — δηλαδή να την τερματίσετε. Ίσως πρόκειται για παθητικά-επιθετικά άτομα με τα οποία η συναναστροφή δεν είναι ποτέ χαλαρή και ευχάριστη, αλλά, αντιθέτως, στρεσογόνα και γεμάτη διάχυτη ένταση. Μάλιστα, αν νιώθετε ότι δεν είναι από εκείνες τις περιστάσεις που δεν σηκώνουν εξηγήσεις και συζητήσεις ―και συνήθως δεν σηκώνουν―, πρέπει όχι μόνο να αραιώσετε τις επαφές αλλά να τις καταργήσετε.

Οι παθητικές-επιθετικές προσωπικότητες συμπεριφέρονται υπονομευτικά στους περισσότερους ανθρώπους γύρω τους ―σπάνια απευθύνονται νοσηρά σε ένα και μοναδικό άτομο. Η ανασφάλειά τους, τα συμπλέγματά τους, συχνά η έλλειψη στερεής κοινωνικής κουλτούρας, κάνει μερικά άτομα να διαχέουν γύρω τους συναισθήματα θυμού και σύγκρουσης τα οποία ωστόσο δεν μπορούν να εκδηλωθούν πάντοτε διότι η συμπεριφορά τους δεν είναι ανοιχτά επιθετική. Τέτοιου είδους «φίλοι» μάς αποθαρρύνουν, μας σπάνε το ηθικό και μας υποτιμούν ενώ δείχνουν το ακριβώς αντίθετο. Σύμφωνα με τον Αυστριακό ψυχαναλυτή Βίλεμ Ράιχ, που ήταν πολύ γνωστός στον 20ό αιώνα, οι παθητικοί-επιθετικοί είναι ο πιο κοινός τύπος προσωπικότητας στον κόσμο. Δηλαδή, μπορεί κάλλιστα να εμπίπτουμε κι εμείς σ’ αυτή την ομάδα.

Τι κάνουν οι παθητικοί-επιθετικοί; Για παράδειγμα, χάνονται όταν δεν μας χρειάζονται και αργούν να ανταποκριθούν όταν τους χρειαζόμαστε εμείς. Ξεχνούν τις δικές μας έγνοιες και προβάλλουν διαρκώς τις δικές τους. Όταν κάτι τους δυσαρεστεί κλείνονται σε μια πεισματική και κακόβουλη σιωπή. Το σπουδαιότερο: υιοθετούν θέση ηθικής ανωτερότητας και μας κατηγορούν για σφάλματα: κρίνουν και κατακρίνουν εύκολα, ενώ την επόμενη στιγμή δείχνουν εξάρτηση από μας. Οι ύπουλοι υπαινιγμοί είναι το φόρτε τους: άλλοτε μπορούμε να τους αποδώσουμε σε φθόνο, άλλοτε σε δυσπιστία για τις ικανότητες και την ειλικρίνειά μας. Γενικά πρόκειται για ασταθή άτομα που έχουν πολλά δικά τους ψυχικά προβλήματα να διαχειριστούν.

Έτσι, μας κόβουν τα φτερά βλέποντας πάντοτε την αρνητικά πλευρά των πραγμάτων. Παραλλήλως μπαίνουν στη θέση του θύματος: για όλα φταίει η κοινωνία, οι επιτυχημένοι, οι τυχεροί, το Σύστημα. Δύσκολα ζητούν συγνώμη και συντρίβονται από την κριτική των άλλων.

Αν, όταν χτυπάει το τηλέφωνο, δεν θέλετε να απαντήσετε, πρέπει να ξανασκεφτείτε τι κάνετε με αυτό το άτομο. Μήπως σας παρενοχλεί με παράπονα από τη ζωή του κι από σας τους ίδιους; Μήπως σας ζητάει πράγματα που δεν μπορείτε να κάνετε; Μήπως σας αποδίδει αρνητικά χαρακτηριστικά που δεν έχετε; Μήπως ασκεί ένα είδος σαδομαζοχισμού απέναντί σας; Ποια πρέπει να είναι η αντίδρασή σας; Η ψυχραιμία και η λήψη αποφάσεων. Αν δεν είστε ψυχίατρος, είναι πολύ λίγα αυτά που μπορείτε να κάνετε: όταν άνθρωποι γύρω σας πετάνε διαρκώς δυσάρεστους υπαινιγμούς εναντίον σας, σας ειρωνεύονται, σας θεωρούν ανάξιους ―αλλά ίσως άδικα τυχερούς― το καλύτερο είναι να διακόψετε τη φιλία και να απαλλαγείτε από μια ακόμα ενόχληση.