Οι κατά λάθος επιτρεπτικοί γονείς

Πολλοί νέοι γονείς δυσκολεύονται να επιβάλουν όρια στη συμπεριφορά και τις συνήθειες των παιδιών: πόσο χρόνο περνούν μπροστά σε οθόνες; Τι ώρα πάνε για ύπνο; Έχουν δικαίωμα να μην τρώνε ένα φαγητό και να «παραγγέλνουν» στους γονείς τους ένα άλλο; Έχουν δικαίωμα να βρίζουν; Οι σημερινοί γονείς, προσπαθώντας να είναι λιγότερο τιμωρητικοί από τους παλιότερους, ασκούν αυτό που ονομάζουν «ήπια ανατροφή»· είναι δηλαδή ευγενικοί, στοργικοί, συνειδητοί· ποτέ συγκρουσιακοί. Ωστόσο, αυτή η ήπια προσέγγιση δεν έχει απαραιτήτως τα καλύτερα αποτελέσματα. Όταν τα παιδιά συμπεριφέρονται άσχημα και οι γονείς τα ενθαρρύνουν «να μιλήσουν για όσα νιώθουν» ή απλώς να πάρουν βαθιές ανάσες, τα παιδιά τείνουν να ξανασυμπεριφερθούν άσχημα και ίσως να κλιμακώσουν την κακή συμπεριφορά η οποία έχει συχνά οδυνηρό αντίκτυπο στους συνομηλίκους τους, στα παιδιά που έχουν ήρεμο και δίκαιο χαρακτήρα.

Το ποια είναι η «κακή συμπεριφορά» εξαρτάται βεβαίως από την ηλικία. Αλλά το φαινόμενο των κακομαθημένων που πετάνε φαγητά ή χτυπούν συμμαθητές τους μπορεί να παραταθεί στην εφηβική και ενήλικη ζωή αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως. Όπως λέει η Δρ Becky Kennedy, μια από τις πιο δημοφιλείς συμβούλους γονέων του Instagram και συγγραφέας του μπεστ-σέλερ ''Good Inside’’, τα παιδιά που συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχουν κανόνες αλλά μόνο «προτάσεις» θα βρουν μπροστά τους πολλές δυσκολίες επικοινωνίας και πιθανότατα πολλά νομικά μπλεξίματα. Το στιλ ανατροφής χωρίς έμφαση στον σεβασμό των ενηλίκων μπορεί να καταλήξει σε αληθινό χάος: όπως αναφέρουν δάσκαλοι από τις περισσότερες χώρες στον κόσμο, η ήπια ανατροφή στο σπίτι τούς δημιουργεί σχεδόν αδύνατες συνθήκες στη σχολική τάξη· τα παιδιά κάνουν ό,τι τους κατεβαίνει, αρνούνται να συμμετάσχουν σε όποιο μάθημα τούς φαίνεται δύσκολο ή βαρετό, ενώ βγάζουν γλώσσα και γίνονται επιθετικά.

Πολλοί γονείς, ίσως τραυματισμένοι από την αυταρχική εκπαίδευση του παρελθόντος, αντικαθιστούν την τιμωρία με την αγκαλιά. Όμως, αυτή η τακτική μπερδεύει τα παιδιά τα οποία αποτυγχάνουν να ξεχωρίσουν την ανταμοιβή από την επίκριση, το κακό από το κακό. Οι γονείς που δεν καταφέρνουν να τιμωρήσουν μια άσχημη πράξη είναι απλούστατα τρομερά αγχωμένοι· κι όπως φαίνεται από τις έρευνες, το 40% περίπου ομολογούν «ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρουν τι κάνουν.» Πολλοί προσθέτουν ότι η μητρότητα-πατρότητα «τους έχει βγάλει νοκάουτ». Αυτή η λέξη θα μπορούσε να περιγράψει την κατάσταση οποιουδήποτε γονέα σε κάποια στιγμή της ημέρας, ανεξάρτητα από την προσέγγισή του στην ανατροφή των παιδιών. Η γονική μέριμνα είναι, ακόμα και τις πιο ηλιόλουστες μέρες, περίπλοκη και χρονοβόρα. Αλλά υπάρχει μια επιπλέον παγίδα: το να αφήνουμε τα παιδιά να καθορίζουν το παιχνίδι· η δημοκρατική προσέγγιση στην ανατροφή δεν σημαίνει ότι γονείς και παιδιά βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, ή, ακόμα χειρότερα, ότι τα παιδιά είναι πάνω από τους γονείς και δίνουν διαταγές.

Τα συμπτώματα αυτής της γονικής μέριμνας φάνηκαν με εντυπωσιακό τρόπο στη διάρκεια της πανδημίας όπου για κάμποσο καιρό γονείς και παιδιά χρειάστηκε να συμβιώνουν χωρίς την απουσία των παιδιών στο σχολείο και με την τηλε-εργασία των γονέων. Τότε, πολλοί γονείς κατάλαβαν ότι είχαν κάνει λάθος· ότι, στην προσπάθειά τους να είναι συμπονετικοί και ευγενικοί, και να σέβονται τα συναισθήματα των παιδιών τους, είχαν χάσει κάθε κύρος. Είχαν εστιάσει υπερβολικά στα συναισθήματα των παιδιών σε βάρος των δικών τους. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι γονείς ανταλλάσσουν εμπειρίες και ερωτηματικά: Τι να κάνω όταν το παιδί μου ουρλιάζει ζητώντας ένα τρίτο μπισκότο; Να του το δώσω για να σταματήσει τα ουρλιαχτά ή να το διαπραγματευτώ; Συνήθως, οι γονείς επιλέγουν την πιο «εύκολη» και γρήγορη λύση — και άθελά τους κακομαθαίνουν τα παιδιά τους.

Μια άλλη όψη της επιτρεπτικής γονικής συμπεριφοράς συνδέεται με τους υπερβολικούς επαίνους. Πολλοί γονείς ανατρέφουν τα παιδιά σαν να είναι καταπληκτικά όντα· λες κι ο κόσμος οφείλει να περιστρέφεται γύρω τους: κουβαλάνε τα σακίδια και τις σχολικές τους σάκες, τα υπηρετούν και τους κάνουν όλα τα χατίρια από φόβο μήπως τα τραυματίσουν ψυχικά. Έτσι, τα παιδιά γίνονται λιγότερο ανθεκτικά και δεν ξέρουν πώς να συμβιβάζονται στη ζωή. Πολλές μητέρες στο Facebook και στο Instagram, ενώ υπερηφανεύονται για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τις δύσκολες στιγμές με τα παιδιά τους, αν ψάξει κανείς λίγο περισσότερο διαπιστώνει μια σκληρή προσπάθεια να μη θέσουν τα παιδιά σε κατάσταση αντιξοότητας. Για να το πετύχουν αυτό είναι ικανές να αδικήσουν άλλα παιδιά: στους σχολικούς καβγάδες παίρνουν αυτομάτως το μέρος του δικού τους παιδιού, κάτι που μπορούν να κάνουν και σε αντεκδικήσεις με τους δασκάλους και τους καθηγητές. Όπως λέει η Rebecca Hershberg, κλινική ψυχολόγος και συγγραφέας του ‘’The Tantrum Survival Guide’’, χρειάζεται ένα σταθερό πλαίσιο «αγάπης και ορίων», το οποίο, ωστόσο, απαιτεί χρόνο —κάτι που οι περισσότεροι γονείς δεν διαθέτουν. Η τοποθέτηση και διατήρηση των ορίων σημαίνει διαρκή διαπραγμάτευση, συζήτηση, πιθανές τιμωρίες και ανταμοιβές, ξανά συζήτηση για τις τιμωρίες. Αν και κανείς δεν είναι υπέρ της ασέβειας προς τους γονείς, υπάρχουν παρανοήσεις για το τι είναι η ήπια γονική μέριμνα, ο σεβασμός, ο «σωστός» τρόπος να ανταποκρίνεσαι σε ένα παιδί που π.χ. πετάει και σπάει πράγματα ή που αψηφά κάθε προτροπή. Συνήθως, οι γονείς που υποχωρούν ή αδρανούν είναι απλώς πάρα πολύ κουρασμένοι: πολλοί φροντίζουν παραλλήλως έναν ηλικιωμένο γονέα και τρέχουν πάνω κάτω κάνοντας δουλειές μέσα κι έξω από το σπίτι. Το να είσαι γονιός είναι σκληρή και άχαρη δουλειά που γίνεται σκληρότερη και πιο άχαρη όταν δεν τίθενται όρια παρά όταν τα όρια ξεπερνιούνται. Η υπέρβαση των ορίων μπορεί να αντιμετωπιστεί — η ανυπαρξία τους δεν μπορεί.