Μπορούν τα tarot του Tik Tok να θεραπεύσουν την πληγωμένη σου καρδιά;

Σκρολάροντας στο TikTok, σίγουρα κάπου έχεις πετύχει κάποιον ή κάποια να λέει «Αν αυτό το βίντεο εμφανίστηκε στη for you page σου, τότε είναι για εσένα. Όπως βλέπεις, το βίντεο δεν έχει περιγραφή και hashtags, έμελε να σε βρει». Εάν δεν σας εμφανίζονται τέτοια βίντεο, έχετε κάνει πολύ χάλια δουλειά με τον αλγόριθμό σας και δεν είστε φίλοι μου.

Από το 2020 η δημοτικότητά τους έχει εκραγεί, με το #tarot να έχει πάνω από 85 δισεκατομμύρια προβολές και το #psychic και το #fortuneteller να κερδίζουν 10 δισεκατομμύρια και 850 εκατομμύρια προβολές αντίστοιχα. Θυμάστε κάτι email και μηνύματα στο Facebook που μας έλεγαν «Στείλε αυτό το βίντεο σε τρεις φίλους σου ΑΛΛΙΩΣ…»; Αυτό το απειλητικό «αλλιώς» θα ‘ναι ο λόγος που υποφέρω τώρα γιατί δεν τα έστελνα! Κάπως έτσι είναι και τα βίντεο που σου λένε τη μοίρα και το ριζικό σου, σε πείθουν ότι εάν αποθηκεύσεις και μοιραστείς ένα βίντεο θα σου αλλάξει η ζωή και κυρίως σου πουλάνε ελπίδα.

Έτσι, σε μια εποχή όπου προτεραιότητα είναι η αυτοβελτίωσή μας (και πολύ ορθά είναι έτσι) και η καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας, έχουμε χάσει λίγο την επαφή μας με τον άλλον. Mη μπορώντας να κατανοήσουμε γιατί δεν στεριώνουμε σχέση για σχέση, στρεφόμαστε στη μοίρα και στα tarot του FYP μας για να αποκρυπτογραφήσουμε τα ανάμεικτα μηνύματα που μας στέλνει ο Γιάννης, για να μάθουμε αν μας θέλει η Ελένη κι αν ο πρώην μας θα μας στείλει μήνυμα μέσα στις επόμενες μέρες γιατί μας σκέφτεται και ντρέπεται να μας το πει.

Φυσικά, αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο. Είναι παλιό. Από την απαρχή του πολιτισμού μας, ο άνθρωπος αρνείται να αποδεχτεί την πραγματικότητα. Η ελπίδα είναι μυστήριο πράγμα και τη χωρίζει μια πολύ λεπτή γραμμή από το delulu. Δηλαδή είναι ανθρώπινο να ελπίζεις ότι κάποιος που αγαπάς μπορεί να γυρίσει (δεν κάνει καλό στην ψυχική σου υγεία αλλά αυτό δεν έχει σχέση με το θέμα μας) αλλά είναι διαφορετικό να πιστεύεις πως θα γυρίσει επειδή σου το είπαν τα tarot κι έκανες και 5-6 μαντζούνια.

Αυτές οι «συγκεκριμένες» και στοχευμένες προβλέψεις που φαίνεται να απευθύνονται σε εσένα προσωπικά είναι δομημένες έτσι ώστε να σε πείσουν πως ο εικονιζόμενος μάντης είναι legit κι όχι κανένας τυχαίος. Και θα μου πεις «ναι! Αλλά πώς τα πέτυχε;» κι η απάντηση είναι απλή: εάν έβλεπες ότι η πρόβλεψη δεν σε αφορά, θα έκανες swipe. Όταν όμως παραμένεις στο βίντεο επειδή σου «ταιριάζει», ξαφνικά αρχίζουν κι άλλα παρόμοια βίντεο με παρόμοιες περιγραφές να πετάγονται. Κι έτσι, φίλε μου, χτίζεις FYP.

Αυτή η επιθυμία των νέων να απευθυνθούν στο σύμπαν μέσω των διαδικτυακών μέντιουμ είναι μια προσπάθεια να δώσουν στον εαυτό τους την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να προβλέψουν τη μοίρα τους και ίσως να την ελέγξουν. Αυτό μπορεί να σημαίνει επίσης ότι γίνονται πιο «πνευματικοί» έχοντας πίστη στις πρακτικές της νέας εποχής που παρ’ όλα αυτά δεν επισκιάζει καθόλου αυτή των προηγούμενων γενεών με τη θρησκεία, τα χαρτιά και τον καφέ.

«Μεταξύ 20% και 25% των ανθρώπων πιστεύουν στη μαντεία και αυτό παραμένει απολύτως συνεπές από τη δεκαετία του 1950», λέει η Linda Woodhead, επικεφαλής του Τμήματος Θεολογίας και Θρησκευτικών Σπουδών στο King's College του Λονδίνου. «Κάθε γενιά φαίνεται να το ανακαλύπτει ξανά, αλλά αυτό που προσφέρει στους ανθρώπους αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Οι ψυχικές “μεντιουμιστικές” αναγνώσεις γύρω από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο αφορούσαν πολύ περισσότερο την επαφή με κάποιον που έχει πεθάνει. Αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό για τους νέους σήμερα. Έχει να κάνει πολύ περισσότερο με την ατομική καθοδήγηση τώρα».

Αν και η πίστη στην πνευματικότητα της νέας εποχής δεν έχει υποχωρήσει, η πίστη στην παραδοσιακή θρησκεία συνεχίζει να μειώνεται. Στη Βρετανία, μόνο το 37% των Gen Z πιστεύει στον Θεό, καθιστώντας τους τη λιγότερο θρησκευόμενη γενιά της χώρας μέχρι σήμερα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην απροθυμία τους να παραμερίσουν τις αξίες τους για μια πίστη που μπορεί προηγουμένως να αποκλείει ομάδες με βάση τη σεξουαλικότητα, τη φυλή ή το φύλο. Το tarot, λοιπόν, προσφέρει μια παρόμοια αίσθηση καθοδήγησης χωρίς ομοφοβικές, ρατσιστικές ή σεξιστικές έννοιες.

Αν και το να μας στέλνει σε εμάς προσωπικά το σύμπαν στοχευμένα μηνύματα μέσω αλγορίθμου ακούγεται λίγο δυστοπικό και κάτι που πρέπει σίγουρα να συζητήσουμε με τον ψυχολόγο μας, δεν είναι ένα πρωτότυπο concept. Αντιθέτως, είναι μια πατροπαράδοτη, κλασική αντίληψη της πίστης.

Είναι της μοίρας σου γραφτό να πετύχεις αυτό το βίντεο

Η πίστη στο πεπρωμένο μπορεί να ευδοκιμήσει παντού, ειδικά στο TikTok, όπου η λειτουργία του αλγορίθμου παραμένει ένα μυστήριο που δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο στα ανώτερα κλιμάκια της διαχείρισής του.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι χρήστες υιοθετούν συχνά τη «λαϊκή θεωρία» για να αποκρυπτογραφήσουν το νόημα των βίντεο που τους εξυπηρετούν ψυχολογικά κι αυτή η θεωρία λέει «είναι της μοίρας σου γραφτό να πετύχεις αυτό το βίντεο». «Δεδομένου ότι οι χρήστες του TikTok δεν έχουν πραγματικά καμία αληθινή γνώση για το πώς λειτουργεί η πλατφόρμα, δημιουργούν θεωρίες με βάση τις εμπειρίες τους», λέει ο Shiv Issar, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και ερευνητής στην κοινωνική κατασκευή αλγορίθμων. «Συχνά, αυτές οι λαϊκές θεωρίες επιβεβαιώνονται από άλλα άτομα που είχαν παρόμοιες εμπειρίες στην πλατφόρμα, αλλά μέχρι εκεί μπορεί να φτάσει. Μερικοί άνθρωποι αξιοποιούν την τεχνογνωσία τους σε τομείς όπως η επιστήμη δεδομένων ή η επιστήμη των υπολογιστών για να δώσουν στις θεωρίες τους περισσότερη νομιμότητα και βάση, ενώ άλλοι βασίζονται στον βαθμό δημοφιλίας που έχει κερδίσει το περιεχόμενό τους, αν έχει γίνει viral δηλαδή».

Η επιτυχία αυτών των διαδικτυακών αναγνώσεων βασίζεται –εκτός από την ελπίδα για ανακάλυψη του μέλλοντος και ως εκ τούτου του ελέγχου του– στο γεγονός ότι οι προβλέψεις τείνουν σχεδόν πάντα να είναι πιο αισιόδοξες και αποφεύγουν με μαεστρία προειδοποιήσεις  για κίνδυνο ή κάποια σκοτεινή περίοδο. Επιπλέον, η αλληλεπίδραση είτε με σχόλια είτε με την αποθήκευση του βίντεο είτε με τη χρήση του ήχου του θεωρητικά εκτοξεύουν τον αλγόριθμο με αποτέλεσμα το βίντεο να γίνει viral.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ζούμε σε μια εποχή όπου ένας μεγάλος αριθμός νέων ζει με άγχος και κατάθλιψη, πιθανόν ήδη από τα εφηβικά χρόνια. Παρά λοιπόν το σκεπτικιστικό κομμάτι του θέματος, αυτά τα βίντεο που εγώ μπορεί να αποκαλώ βίντεο ψευδαισθήσεων, για άλλους είναι μια σταγόνα ελπίδας και ελέγχου πάνω σε μια ζωή που δεν τους αρέσει και πολύ, οπότε είτε τα πιστεύει κανείς είτε όχι η αισιοδοξία που προσφέρουν –αν και στιγμιαία– είναι σημαντική.

Η αστρολογία σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι μέρος του πλανητικού συστήματος και δεν είσαι μόνος σου, και το tarot είναι το σύμπαν που μας μιλάει μέσα από τις κάρτες. Σου αποδεικνύει πως δεν είσαι απλά μια κουκίδα σε ένα άπειρο σύστημα αλλά ότι μετράς και δεν είναι όλα μάταια. Καμία θρησκεία ή πνευματική απασχόληση δεν έχει μέλλον αν δεν λειτουργεί με κάποιον τρόπο πάνω στους ανθρώπους. Τα tarot, η μαντική και οι παρόμοιες πρακτικές παραμένουν για αιώνες στο προσκήνιο επειδή επιδρούν πάνω στους ανθρώπους – οτιδήποτε κι αν είναι αυτό που αναζητούν.

Άλλωστε μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις που κινούν αυτόν τον κόσμο –εκτός της αγάπης– είναι η ελπίδα…