5 από τις πιο εμβληματικές φεμινίστριες στην ιστορία

Το #Metoo, το «Καμία μόνη», το «Εγώ, αδερφή μου σε πιστεύω» και το «Ούτε μια λιγότερη» είναι κάποια από τα βασικά συνθήματα των σύγχρονων φεμινιστικών κινημάτων που ακούγονται καθημερινά στους δρόμους. Όμως οι αγώνες για ισότητα ξεκίνησαν εδώ και δεκαετίες από τη Νέα Υόρκη, όταν στις 8 Μαρτίου του 1857 οι εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας βγήκαν στους δρόμους σε μια μεγάλη διαδήλωση, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας. Λατινική Αμερική, Ηνωμένες Πολιτείες, Γαλλία, Ισπανία, Πολωνία, σε κάθε σημείο σχεδόν του πλανήτη οι γυναίκες διεκδικούν σθεναρά τα δικαιώματά τους.

Παρ' όλες τις παρανοήσεις, ο φεμινισμός (προέρχεται από τη γαλλική λέξη «feminisme», η οποία επινοήθηκε από τον σοσιαλιστή Charles Fourier) έχει στον πυρήνα του τον δίκαιο αγώνας για την ισότητα των γυναικών. Για πολλούς συμπυκνώνει λανθασμένα με τα χρόνια το στερεότυπο μιας ανδροπρεπούς γυναίκας που σιχαίνεται τους άντρες, μιας λεσβίας, μιας εξεγερμένης, ενός δύσκολου και μη ελκυστικού χαρακτήρα. 

Από την Άλις Πολ και τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, τη φεμινίστρια συγγραφέα που έγραψε το θεμελιώδες φεμινιστικό κείμενο «Το δεύτερο φύλο», τις γενναίες Σουφραζέτες που αγωνίστηκαν για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, μέχρι την Ταράνα Μπερκ που ξεκίνησε το κίνημα #MeToo, αυτές είναι μερικές μόνο από τις γυναίκες του 20ού και του 21ου αιώνα που άνοιξαν τον δρόμο για «απελευθέρωση». Παρακάτω θα δούμε 5 διάσημες φεμινίστριες από όλο τον κόσμο που μας εμπνέουν ώστε να διατηρήσουμε τη δύναμή μας.

5 από τις πιο εμβληματικές φεμινίστριες στην ιστορία

Άλις Πολ: Η Αμερικανίδα ακτιβίστρια που πρωταγωνίστησε στον αγώνα για την κατάκτηση του δικαιώματος ψήφου 

Αρκετοί την αποκαλούν ξεχασμένη ηρωίδα στους αγώνες των πολιτικών ελευθεριών. H Άλις Πολ γεννήθηκε στο Νιου Τζέρσι, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και γνώρισε το φεμινιστικό κίνημα ταξιδεύοντας στην Ευρώπη. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ έγινε μέλος του Εθνικής Αμερικανικής Ένωσης Σουφραζετών (NAWSA).

Όλα ξεκίνησαν όταν η Αμερικανίδα ακτιβίστρια και η Λούσι Μπέρνς οργάνωσαν τη μεγαλύτερη διαδήλωση που είχε γίνει ως τότε στις ΗΠΑ στις 3 Μαρτίου του 1913, παραμονή της ορκωμοσίας του Προέδρου Γούντροου Γουίλσον, απαιτώντας την γυναικεία ψήφο στην Πενσιλβάνια Άβενιου. Με οδηγό το πρωτοπόρο και ρηξικέλευθο πνεύμα τους ίδρυσαν στις αρχές του 1916 το «Εθνικό Κόμμα Γυναικών» (ΝWP), έγιναν οι πρώτες στην πολιτική ιστορία των ΗΠΑ που οργάνωσαν εκδηλώσεις πολιτικής ανυποταγής.

10 Ιανουαρίου 1917. Οι σουφραζέτες με επικεφαλής την Πολ διαδηλώνουν έξω από τον Λευκό Οίκο. «Κύριε Πρόεδρε, πόσο καιρό πρέπει να περιμένουν οι γυναίκες για την ελευθερία;», έγραφαν μεταξύ άλλων τα πλακάτ απαιτώντας την προσοχή του προέδρου και ζητώντας την παραχώρηση του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Συγκεκριμένα, για 18 μήνες, η πόρτα του Λευκού Οίκου παρέμεινε «πολιορκημένη».

Η ίδια συνελήφθη στις 20 Οκτωβρίου, καταδικάστηκε σε επτά μήνες φυλάκιση και στάλθηκε, με άλλες 33 γυναίκες, σε φυλακή καταναγκαστικών έργων στη Βιρτζίνια. Τη στιγμή μάλιστα που διεκδίκησαν καθεστώς πολιτικών κρατουμένων, η διεύθυνση προχώρησε στην απομόνωσή τους. Ξεκίνησε έπειτα, ομαδική απεργία πείνας και όταν έφτασε στο σημείο να μην μπορεί να περπατήσει, μεταφέρθηκε στο ψυχιατρικό τμήμα της φυλακής. Εκεί οι γιατροί την απείλησαν πως θα τη μεταφέρουν σε ψυχιατρικό άσυλο με διαγνωσμένη μανία καταδίωξης, ενώ στην ιστορία του τύπου για πρώτη φορά άρχισαν να δημοσιεύονται ειδήσεις για τη μεταχείριση που υφίσταντο οι φεμινίστριες κρατούμενες.

Η νύχτα της 15ης Νοεμβρίου πάλι, έμεινε γνωστή στη φεμινιστική ιστορία ως η «νύχτα του τρόμου στη φυλακή Οκοκουάν», αφού ο διευθυντής της φυλακής διέταξε σαράντα φύλακες οπλισμένους με γκλομπ να εισβάλουν στα κελιά των κρατουμένων. Οι κινήσεις, οι διαμαρτυρίες και οι αγώνες που συνεχίστηκαν επέτρεψαν το 1920 το πανεθνικό δικαίωμα ψήφου των γυναικών, μια σημαντική νίκη για το γυναικείο κίνημα.

Σιμόν ντε Μποβουάρ: Η μητέρα του φεμινισμού

Γεννήθηκε το 1908 στο Παρίσι, προερχόμενη από αστική οικογένεια με αριστοκρατικές καταβολές. Η καθολική μητέρα της, Φρανσουάζ, μεγάλωνε εκείνη και τη μικρότερή της αδελφή, Ελέν, με έναν αυστηρό ηθικό κώδικα σύμφωνο με τους θρησκευτικούς περιορισμούς της εποχής. Ο πατέρας της, Ζορζ, αντιμετώπισε οικονομικές δυσκολίες κι έτσι παρότρυνε τη Σιμόν να μορφωθεί ώστε να αποκατασταθεί επαγγελματικά. Αυτό που είχε σημασία για εκείνον τότε ήταν να αποκτήσει προίκα για να κάνει έναν πετυχημένο γάμο. Ο γάμος βέβαια εκείνη δεν την ενδιέφερε καθόλου, κάτι που φαίνεται και μέσα από την πορεία της, αφού όταν η 21χρονη τότε φοιτήτρια γνώρισε τον έρωτα της Ζαν-Πολ Σαρτρ στο Πανεπιστήμιο συμφώνησαν τόσο να δουλέψουν για να προάγουν τις φιλοσοφικές τους ιδέες περί ελευθερίας όσο και να έχουν μια ελεύθερη σχέση γεμάτη αγάπη και θαυμασμό.

Αν λάβουμε υπόψιν την ακαδημαική της πορεία, η ντε Μποβουάρ έλαβε τη βασική μόρφωση σε ιδιωτικά σχολεία, σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόνη, δίδαξε φιλοσοφία στη μέση εκπαίδευση και τον Οκτώβριο του 1945 εξέδωσε μαζί με τον Σαρτρ το μηνιαίο περιοδικό λογοτεχνικής και πολιτικής κριτικής «Temps Modernes». Το 1949 η ιέρεια του φεμινισμού έγραψε το «Δεύτερο φύλο» ή αλλιώς τη βίβλο του φεμινισμού, ένα βιβλίο που άνοιξε τον δρόμο για το σύγχρονο κίνημα, το οποίο την έκανε δημοφιλή σε όλο τον κόσμο. Τη δεκαετία του '60 το βιβλίο θεωρήθηκε ένα από τα κλασικά έργα της φεμινιστικής λογοτεχνίας και βρισκόταν για πολλά χρόνια στη λίστα του Βατικανού με τα απαγορευμένα βιβλία. Στη συνέχεια, το μυθιστόρημά της «Οι μανδαρίνοι» έλαβε το βραβείο Γκονκούρ το 1955, σημειώνοντας μια ακόμη επιτυχία. Η Σιμόν αποτέλεσε την τρίτη γυναίκα που το είχε κερδίσει μετά την καθιέρωσή του το 1903.

Όλη της τη ζωή την αφιέρωσε στους αγώνες και την απελευθέρωση των γυναικών. Έμεινε στην ιστορία ως μια γυναίκα που αξιώνει ισότητα και σεβασμό με το άλλο φύλλο. «Άλλαξε τη ζωή σου σήμερα. Μη στοιχηματίζεις στο μέλλον, ενέργησε τώρα χωρίς καθυστέρηση» είναι συμβολικά μερικά από τα λόγια της γυναίκας που θεωρήθηκε η μητέρα του φεμινισμού, η οποία πέθανε από πνευμονία στις 14 Απριλίου του 1986. Τάφηκε μάλιστα πλάι στον αγαπημένο της στο Κοιμητήριο του Μονπαρνάς του Παρισιού.

Φρίντα Κάλο: Στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεων των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ+ ατομών και των ανθρώπων με αναπηρίες

Είναι μία από τις πιο σημαντικές ζωγράφους του 20ού αιώνα κι όχι άδικα. Έζησε ελεύθερη χωρίς συμβιβασμούς, αμφισβήτησε τα στερεότυπα και τα «πρέπει» της εποχής, επαναστάτησε και κατάφερε να πετύχει στη ζωή της. Ήταν μόλις 6 ετών όταν ήρθε αντιμέτωπη με την πολιομυελίτιδα. Η ασθένεια διατάραξε την παιδική της ηλικία και την έκανε να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει μέρος του δεξιού της ποδιού. Αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στην εξέλιξη και τη μόρφωσή της. Σε ηλικία 16 ετών κατόρθωσε να βρίσκεται ανάμεσα στα 35 παιδιά που έγιναν δεκτά στο καλύτερο σχολείο της περιοχής της, στο Εθνικό Προπαρασκευαστικό Σχολείο της Πόλης του Μεξικού, με στόχο να σπουδάσει ιατρική. Στα 18 της έχει ένα σοβαρό ατύχημα (έκανε πάνω από 30 χειρουργεία) το οποίο επηρέασε αρκετά τη ζωή της. Βρίσκει καταφύγιο όμως, στην τέχνη και ξεκινά μαθήματα ζωγραφικής. «Το ατύχημα και η μοναχική περίοδος της ανάρρωσης με έκαναν να θέλω να ξεκινήσω από την αρχή, να ζωγραφίσω πράγματα ακριβώς όπως τα βλέπω με τα δικά μου μάτια και τίποτα περισσότερο» αναφέρει.

Το 1929 δείχνει τα έργα της στον καλλιτέχνη Ντιέγκο Ριβέρα και την ίδια χρονιά παντρεύονται. Πρόκειται για έναν έρωτα θυελλώδη που θα την «στοιχειώσει». Στα 25 χρόνια της η ίδια είχε ήδη αναγνωρίσει το μεγάλο ταλέντο της και δεν άφηνε κανέναν να την υποτιμήσει. Κατά την άφιξή της στις ΗΠΑ είχε δηλώσει: «Σίγουρα ο Ριβέρα είναι καλός για ένα μικρό αγόρι, αλλά εγώ είμαι η μεγάλη καλλιτέχνις εδώ». Η πορεία και η ιστορία της επιβεβαιώνει άλλωστε ότι υπήρξαν δύο μεγάλα ατυχήματα στη ζωή της: «Το ένα ήταν με το τρόλεϊ και το άλλο ήταν ο Ντιέγκο. Το δεύτερο ήταν μακράν το χειρότερο».

Μέρος της αλλαγής της αποτελεί και η υιοθέτηση το ντυσίματος των ιθαγενών Τεχουάνα, με τα λουλούδια στα μαλλιά, τα έντονα χρώματα, τα χτενίσματα με περίτεχνες κοτσίδες, τα μεξικάνικα μοτίβα, τα κοσμήματα και τα μακριά και φανταστικά φορέματα. Η Κάλο έγινε γνωστή μέσα από τις σουρεαλιστικές απεικονίσεις του εαυτού της και την ανάδειξη θεμάτων ταμπού για την εποχή από την τέχνη, αλλά και για την επίμονη άρνησή της να ακολουθήσει τα πρότυπα και στερεότυπα της άψογης γυναικείας ομορφιάς. Ήταν μια γυναίκα ανοιχτά αμφιφυλόφιλη και περήφανη που κάπνιζε, έπαιζε μποξ, έπινε και διεκδικούσε τα δικαιώματά της, χωρίς να δίνει λόγο σε κανέναν.

Το 1953 διεξάγεται η πρώτη της ατομική έκθεση στην Πόλη του Μεξικού, αλλά η ίδια βρίσκεται στο νοσοκομείο. Έφτασε στα εγκαίνια με ασθενοφόρο και ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι στο κέντρο της αίθουσας και συζητούσε με τους επισκέπτες. Λίγους μήνες μετά, στις 13 Ιουλίου 1954, πέθανε από πνευμονική εμβολή, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή. Για κάθε φεμινίστρια η Φρίντα Κάλο είναι λάβαρο, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των διεκδικήσεων όχι μόνο των γυναικών, αλλά και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατομών και φυσικά των ανθρώπων με αναπηρίες. 

Ταράνα Μπερκ: Η γυναίκα πίσω από το #metoo

Η Aμερικανίδα ακτιβίστρια μεγάλωσε στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης και ήρθε αντιμέτωπη με τη σεξουαλική βία από μικρή ηλικία. Θυμάται ακόμη όταν έπαιζε με τα αγόρια της γειτονιάς μέχρι που μια μέρα κάποια από αυτά την πέταξαν κάτω και της έσκισαν την μπλούζα. Η μητέρα του ενός ήταν εκείνη που τους ζήτησε να την αφήσουν, αλλά και αυτή που τη συμβούλεψε να σταματήσει να παίζει μαζί τους και να προσέχει διότι πιθανότατα κάτι κακό θα της συνέβαινε. Μάλιστα, όπως έχει πει η ίδια, η μητέρα της όταν έμαθε για το περιστατικό της είπε ότι «ήταν δικό της λάθος».

Αυτός ήταν και ο λόγος που ξεκίνησε να δουλεύει από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 σε διάφορους οργανισμούς. Το 2003 ίδρυσε το «Just Be», μία ΜΚΟ που απευθυνόταν σε μαύρες κοπέλες ηλικίας 12-18 ετών οι οποίες είχαν υποστεί βία και χρειάζονταν στήριξη και στη συνέχεια τo 2006 δημιούργησε το Me Too, ένα παγκόσμιο κίνημα κατά της σεξουαλικής κακοποίησης που έγινε γνωστό στην Αμερική από γυναίκες που υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση και βία από τους εργοδότες τους. Η ίδια είχε δηλώσει για την έμπνευσή της πίσω από τη δημιουργία του σλόγκαν αυτού στους New York Times: «Ήταν τότε που μιλούσα με ένα 13χρονο κορίτσι που είχε πέσει θύμα σεξουαλικής βίας. Μου έλεγε την ιστορία της και είχα μείνει άφωνη. Δεν είχα τι να της απαντήσω, ούτε ήξερα πώς να τη βοηθήσω εκείνη τη στιγμή. Δεν μπορούσα να τις πω “ναι σε καταλαβαίνω, το έχω περάσει και εγώ"».

Tο hashtag #metoo έγινε γνωστό ωστόσο σε όλο τον κόσμο και χρησιμοποιήθηκε εκατομμύρια φορές στα social media όταν η Αμερικανίδα ηθοποιός Alyssa Milano είχε γράψει σε ανάρτησή της στο Twitter στις 15 Οκτωβρίου 2017, μερικές ημέρες μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου Weinstein, το παρακάτω κείμενο: «Εάν όλες οι γυναίκες που έχουν παρενοχληθεί ή έχουν επιτεθεί σεξουαλικά έγραφαν “Me Too” ως κατάσταση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα μπορούσαμε να δώσουμε στους ανθρώπους μια αίσθηση του μεγέθους του προβλήματος». Η ίδια μέχρι σήμερα συνεχίζει τον ακτιβισμό με σκοπό να βοηθήσει γυναίκες και κορίτσια που έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και βίας.

Μαλάλα Γιουσαφζάι: Tο νεότερο πρόσωπο που έχει τιμηθεί ποτέ με Νόμπελ Ειρήνης

Οι Ταλιμπάν την πυροβόλησαν στο κεφάλι το 2012 την ώρα που έφευγε από το σχολείο της στην κοιλάδα Σαβάτ του Πακιστάν. Στα 15 της έγινε στόχος επίθεσης εξαιτίας της εκστρατείας της υπέρ του δικαιώματος των γυναικών στην εκπαίδευση. Η Μαλάλα Γιουσαφζάι ανάρρωσε, ξεπέρασε τον κίνδυνο και παρά τις απειλές που δεχόταν, συνέχισε τον πολιτικό ακτιβισμό. Το 2013 έγραψε την αυτοβιογραφία της με τίτλο «Με λένε Μαλάλα», η οποία έγινε best seller, ενώ το 2014 σε ηλικία 17 ετών έγινε το νεότερο πρόσωπο που έχει τιμηθεί ποτέ με Νόμπελ Ειρήνης για τον αγώνα της υπέρ του δικαιώματος των κοριτσιών στην εκπαίδευση. «Ένα βιβλίο, ένα στιλό, ένα παιδί και ένας δάσκαλος μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο» είναι μια από τις απόψεις που ασπάζεται μεταξύ άλλων. Το 2020, η Μαλάλα αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με πτυχίο στη Φιλοσοφία, την Πολιτική και τα Οικονομικά, ενώ σήμερα είναι 26 ετών, συγγραφέας τριών βιβλίων και πρόεδρος της Extracurricular Productions, μιας εταιρείας κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών.

Η ισότητα φαίνεται στις πράξεις κι αυτές οι γυναίκες αφιέρωσαν τη ζωή τους στους αγώνες και συνεχίζουν να μας εμπνέουν. Πέρα από τις γυναίκες του παρελθόντος τα τελευταία χρόνια, είναι επίσης όλο και πιο έντονο φεμινιστικές διασημότητες όπως η Megan Markle, η Emma Watson να χρησιμοποιούν τη δημοσιότητά τους και τα social media όχι μόνο για να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για την ανάγκη ισότητας των φύλων, αλλά και για να συμβάλουν στον επαναπροσδιορισμό του τι σημαίνει να είσαι φεμινιστής/φεμινίστρια στη σύγχρονη εποχή. «Πρέπει να ζούμε σε μια κουλτούρα που υπολογίζει και σέβεται και θαυμάζει και κάνει είδωλα τις γυναίκες, όπως ακριβώς κάνουν και για τους άντρες» δήλωσε η Emma Watson.