Flapper girl: το it girl της δεκαετίας του 1920

«Πιστέψτε με, μπορεί να δείχνω κάπως μπλαζέ, αλλά σίγουρα μπορώ να έχω όποιον άνδρα θελήσω» (Gatsby girls)

Το 1920, το κατώφλι της ενηλικίωσής του, ο εικοστός αιώνας περνούσε με περίσσια απερισκεψία και τρέλα από τη σκοτεινή εφηβεία στη δεκαετία της χρυσής νιότης του. Η λήξη του Μεγάλου Πολέμου (1914-1918) σηματοδότησε την αλλαγή συμπεριφοράς των νέων και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Ο φόβος ότι η ζωή τους μπορεί να είναι πολύ σύντομη, τους ώθησε να ζουν έντονα κάθε στιγμή της. Μια καινούργια «ζω-για–το–σήμερα» κουλτούρα ξεπετάχτηκε από τα αποκαΐδια και μια ατίθαση «σκασίλα μου-για-όλα» ελευθερία ήταν έτοιμη να σαρώσει τους δρόμους των κατεστραμμένων πόλεων.

Ειδικά για τις νεαρές γυναίκες η αλλαγή άγγιζε τα όρια της ανατροπής: Πολλές από αυτές ήταν χήρες, αλλά και όσες ήταν ανύπαντρες δύσκολα θα εύρισκαν σύζυγο με τη λειψανδρία που ακολούθησε τη μεγάλη σφαγή. Όμως είχαν βγει ζωντανές από την κόλαση και ένιωθαν ότι έπρεπε να αδράξουν την κάθε στιγμή σαν να μην υπάρχει αύριο. Κι επιτέλους ήθελαν να διασκεδάσουν, όχι να περιμένουν τον γαμπρό κλεισμένες στο σπίτι. Η ελευθερία τους δεν ήταν πλέον κοινωνική απαίτηση, αλλά ένα άγριο, πρωτογενές συναίσθημα. Και την άρπαξαν απ’ τα μαλλιά, δίχως να πάρουν έγκριση από κανέναν.

Για να ισοφαριστεί ίσως ο θάνατος τόσων ανδρών στο μέτωπο, ένα νέο ανδρόγυνο μοντέλο, αυτό του «εργένικου κοριτσιού» έκανε την εμφάνισή του. Το στιλ αυτό απαιτούσε κοντά κουρέματα: αγορίστικο «αλά γκαρσόν», κυματιστό καρέ «λούλου» ή bob καρέ, γνωστό και ως «μαύρο κράνος» που ήθελε στιλπνότητα, βάρος στους κροτάφους, ψηλό σβέρκο και συχνό τριμάρισμα.

Στη μόδα ήρθαν σιλουέτες αδύνατες, αθλητικές, με πατικωμένο στήθος, στενούς γοφούς, χαμηλά παπούτσια και ρούχα που έμοιαζαν δανεισμένα από την ντουλάπα των αγοριών: παντελόνια, ανδρικά πουκάμισα, μπερέδες, σακάκια και φαρδιές πιτζάμες. Οι γραμμές των φορεμάτων χαλάρωσαν, το στρίφωμα ανέβηκε σε σκανδαλώδες μήκος, σκαρφαλώνοντας έως και πάνω απ’ το γόνατο. Το ρεγιόν και το ζέρσεϊ αντικατέστησαν το μετάξι, το κομπινεζόν και το λαστέξ εξόρισαν τους κορσέδες.

Η υψηλή ραπτική, που μέχρι τότε απευθυνόταν στις κυρίες των ανωτέρων κοινωνικών στρωμάτων, δραπέτευσε από τους οίκους μόδας και μπήκε σε κάθε σπίτι: Το νέο φόρεμα είχε τόσο απλή γραμμή, ώστε μπορούσαν όλες να το ξεπατικώσουν με πατρόν από τα περιοδικά ραπτικής και να το ράψουν μόνες τους. Η φαρδιά φόρμα τους δεν τις κολάκευε ιδιαίτερα -αφού έπεφταν κάπως άχαρα στο σώμα- αλλά εκείνες ήθελαν να φορούν ρούχα που να τους επιτρέπουν να κινούνται ελεύθερα. Και να χορεύουν. Κυρίως να χορεύουν.

Ήταν η πρώτη -αλλά όχι η τελευταία- φορά που η μόδα έβγαινε στους δρόμους χέρι χέρι με τη μουσική: την jazz μουσική.

Το τσάρλεστον ήταν ο νέος προκλητικός χορός κατά του συντηρητισμού, που αντανακλούσε την τρέλα, την απελευθέρωση και τη χαρά. Το φόρεμα που πήρε το όνομά του ήταν φτιαγμένο γι’ αυτόν τον σκοπό. Απλό, χυτό κι αέρινο, ριχτό ή μακρόταλο, από λαμπερό ύφασμα, με παγιέτες, διαφάνειες ή πολλές σειρές κρόσσια, σε μήκος που έφτανε για πρώτη φορά πάνω από το γόνατο, αποκαλύπτοντας γάμπες που χόρευαν παθιασμένα. Οι γυναίκες που το φορούσαν έβαφαν έντονα τα χείλη τους, σκούρα τα μάτια τους, κρατούσαν τσιγάρο με πίπα, τύλιγαν στον λαιμό τους μακριές σειρές από πέρλες και στόλιζαν τα μαλλιά τους με κορδέλες, φτερά ή κλος καπέλα. Στα χέρια τους φορούσαν τα «βραχιόλια των σκλάβων», φαρδιά κοσμήματα που εφάρμοζαν στον καρπό ή ψηλά στο μπράτσο. Τα παπούτσια τους είχαν μπαρέτες, χαμηλά τακούνια και ήταν ιδανικά για χορό: τα δημοφιλή Mary Jane. Τα φορούσαν ρολάροντας τις ρεγιόν κάλτσες τους ως το γόνατο, για να μην τις εμποδίζουν οι καλτσοδέτες στις χορευτικές κινήσεις. Όλη η εμφάνισή τους ήταν κομμένη και ραμμένη πάνω στις νότες του πιάνου, τους ήχους του σαξοφώνου και τις φιγούρες του τσάρλεστον και της τζαζ μουσικής.

Παρορμητικές κι ανέμελες, ντυμένες άνετα και χαλαρά, οι νέες γυναίκες δούλευαν, οδηγούσαν αυτοκίνητο, ψήφιζαν, κάπνιζαν, χόρευαν, έπιναν και φλέρταραν ασύστολα. Γυναίκες που περιφρονούσαν οτιδήποτε έως τότε εθεωρείτο αποδεκτή συμπεριφορά και αψηφούσαν τις κοινωνικές και σεξουαλικές νόρμες.

Στην Αμερική, τον τύπο αυτής της νέας γυναίκας περιέγραφε με επιτυχία ο Scott Fitzerald στις μικρές ιστορίες με τον τίτλο «Gatsby girls», τις οποίες δημοσίευε μεταξύ 1920- 1922 στην στήλη του στην εφημερίδα Evening Post.

Το πρότυπό τους ήταν εμπνευσμένο από τη γυναίκα του, την Zelda. «Παντρεύτηκα την ηρωίδα των ιστοριών μου» παραδεχόταν ο ίδιος.

Ο Scott ήταν εκείνος που έδωσε στη Zelda τον τίτλο της πρώτης αμερικανίδας flapper. Εκείνη, καθόρισε τη σημασία του: «Η flapper ξύπνησε από τον λήθαργο, κατσάρωσε τα μαλλιά της, φόρεσε τα πιο μακριά σκουλαρίκια της, κραγιόν, μια γερή δόση από θάρρος και ξεκίνησε για τη μάχη. Φλερτάρει επειδή έχει πλάκα να φλερτάρει, φοράει μονοκόμματο μαγιό, γιατί έχει τη σωστή σιλουέτα, αρνείται να είναι βαρετή, επειδή δεν είναι βαρετή, και κάνει συνειδητά τα πράγματα που πάντα γούσταρε να κάνει. Οι μητέρες δεν εγκρίνουν να συνοδεύουν οι γιοι τους flapper στους χορούς, στα τσάγια, στα μπάνια και πολύ περισσότερο στις καρδιές τους».

Η κυριολεξία της λέξης flapper ήταν «νεοσσός», αλλά στην αργκό του 1890 τη χρησιμοποιούσαν για τις πόρνες, ενώ πριν από τον πόλεμο ήταν χαρακτηρισμός για τις ζωηρές έφηβες.

Ως ορισμός της νέας, μοντέρνας γυναίκας επικράτησε γύρω στο 1920 από την ταινία «The flapper» και την πρωταγωνίστριά της, ηθοποιό Oliver Thomas. Η Thomas, όπως και Clara Bow η Louise Brooks και η Joan Crawford, ήταν από τις πρωτοπόρες flapper του Χόλυγουντ.

Ο Γάλλος συγγραφέας Victor Margueritte στη δημοφιλή νουβέλα του 1922 «La Garconne» (αγγλικός τίτλος: The Bachelor Girl) περιγράφει τη δική του εκδοχή αυτού του νέου θηλυκού: η νεαρή ηρωίδα του, μόλις μαθαίνει ότι ο αρραβωνιαστικός της την απατά, αποφασίζει να ζήσει με τους δικούς της όρους˙ μεταξύ αυτών, είναι το σεξ με πολλούς παρτενέρ, ο λεσβιασμός, τα ναρκωτικά και η μητρότητα άνευ συζύγου. Όπως έλεγε με τη βραχνή φωνή της η ηθοποιός Tallulah Bankhead που σοκάριζε με τα αυθάδη καλαμπούρια της: «Ο πατέρας μου με προειδοποίησε για τους άνδρες και τα μεθύσια, αλλά ποτέ δεν μου είπε κουβέντα για τις γυναίκες και την κοκαΐνη».

Τον Φεβρουάριο του 1920 η εφημερίδα The Times προειδοποιούσε τους αναγνώστες της για αυτόν τον ολέθριο τύπο γυναίκας: «Επιπόλαια, ανεύθυνη, άπιστη και σκανδαλωδώς ντυμένη η flapper, έχει το μυαλό της μόνο στον χορό και στην τζαζ. Ένας χορός, ένα καινούργιο καπέλο ή ένας άνδρας με αυτοκίνητο είναι κάτι σημαντικότερο γι’ αυτήν από τη μοίρα του έθνους».