Τρία φορέματα που κρέμονται στις προθήκες των μουσείων

Tο πλισέ φόρεμα των Δελφών/ Delphos pleated dress
Δημιουργός: Mariano Fortuny, 1907
Επιρροές: Αισθητικό Κίνημα (Aesthetic Movement)

«Απ’ όλα τα φορέματα που φορούσε η μαντάμ ντε Γκερμάντ, εκείνα που αντανακλούσαν σαφώς τις προθέσεις της, ήταν αυτά που είχαν δημιουργήσει οι Fortuny και Μantraso. Ήταν άραγε ο ιστορικός χαρακτήρας τους ή το γεγονός ότι καθένα ήταν μοναδικό, που τους έδινε τέτοια σπουδαιότητα ώστε η στάση κάθε γυναίκας που τα φορούσε περιμένοντας να εμφανιστείς ή καθώς σου μιλούσε, έδειχνε τόσο ενδιαφέρουσα;» γράφει ο Μαρσέλ Προυστ στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο.»

Εμπνευσμένο από τον χιτώνα του Ηνίοχου των Δελφών, το φόρεμα ‘’Delphos” δείχνει σαν να χύνεται πάνω στο κορμί μέσα από τις μεταξένιες πτυχώσεις του, που λαμπυρίζουν σαν δέρμα φιδιού. Οι εσωτερικοί σπάγκοι που διατρέχουν τις πτυχές του επιτρέπουν να φορεθεί με ζώνη σε οποιοδήποτε μήκος, ενώ λόγω της διαφανούς βαφής, αλλάζει χρώμα ανάλογα με την κίνηση του σώματος. Κάθε κομμάτι είναι μοναδικό: το χρώμα του ―μαύρο, χρυσαφί ή σε τόνους παλιάς βενετσιάνικης ώχρας που παραπέμπει στο Αισθητικό Κίνημα― δεν μπορεί να αναπαραχθεί επακριβώς.

Σε μια εποχή που οι γυναίκες ζορίζονταν ακόμα σε στενούς κορσέδες, το ρούχο του Fortuny φέρνει την πλήρη απελευθέρωση. Φοριέται απευθείας από το κεφάλι, δίχως να χρειάζεται να ξεκουμπωθεί. Αν και αρχικά το λάνσαραν ως tea gown που φοριέται σε εσωτερικούς χώρους, η aμερικανίδα χορεύτρια Ιsadora Duncan το φόρεσε με τόλμη έξω από το σπίτι. Τη μιμήθηκαν οι πρωτοπόρες κυρίες της εποχής που είχαν έναν πρόσθετο λόγο να το λατρέψουν: ήταν το ιδανικό φόρεμα ταξιδιού, αφού πωλούνταν σε ένα κομψό μπεζ κουτάκι.

Στο Παρίσι το εισάγει ο Οίκος Βabani που είχε τάση στον οριενταλισμό και το διέθετε προς πώληση μαζί με τις δημιουργίες του Paul Poiret. Τολμηρές ντίβες σε Ευρώπη και Αμερική πόζαραν φορώντας το μπροστά στον φακό: η σχεδιάστρια Madame Grès, η ηθοποιός Lilian Gish, η Clarisse Coudert ―σύζυγος του Αμερικανού μεγαλοεκδότη των περιοδικών Vogue, Vanity Fair, New Yorker― και η Ιταλίδα ηθοποιός Εleonora Duge, η πρώτη γυναίκα που έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό Time το 1923. Η Lauren Bacall στη τελετή των Όσκαρ του 1978 εμφανίστηκε με vintage Delphos dress, ένα από τα πολλά φορέματα της συλλογής της Ιsadora Duncan.

Από το 1960 το Delphos dress θωρείται μουσειακό κομμάτι και εκτίθεται στο Victoria & Albert Museum, στο Λονδίνο.

---

Το φόρεμα-ποίημα/ Poem dress (Simultaneous dresses)
Δημιουργός: Sonia Delaunay, 1921
Επιρροές: Dada, Geometric Abstraction

Η τολμηρή ανάμειξη έντονων χρωμάτων και τα κολάζ με διάφορες στόφες πανιών είχαν πολλές φορές την έμπνευσή τους στη μοντέρνα ποίηση. Η Sonia και ο Robert Delaunay ανοίγουν τα κυριακάτικα απογεύματα το σπίτι τους σε ζωγράφους, ποιητές, λογοτέχνες και διανοούμενους, ντυμένους συχνά με ρούχα σε σχέδια της Sonia. Η συναναστροφή της με τους φιλοσοφικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους την ωθεί να συνεχίσει τους πειραματισμούς της, αναμειγνύοντας χρώματα και υλικά με τις ιδέες της Πρωτοπορίας.

Το 1913 δημιούργησε το πρώτο της simultaneous dress, ένα φόρεμα βασισμένο σε μια ζωηρή παλέτα χρωμάτων (σκονισμένο ροζ, μολυβί, μουσταρδί, πορφυρό) κατασκευασμένο από υφάσματα με ποικίλη υφή ― μαλλί, μετάξι, ταφτά, βελούδο και τουίντ― με τον ίδιο τρόπο που οι ντανταϊστές ποιητές δημιουργούσαν γλωσσικά κολάζ και υφολογικούς μετασχηματισμούς μέσω πειραματισμών με το τυχαίο και το αυτόματο.

Το 1921, επηρεασμένη από το Νταντά και τους πρώιμους σουρεαλιστές, η Delaunay δημιούργησε το φόρεμα-ποίημα: χρησιμοποίησε το ρούχο σαν καμβά πάνω στο οποίο αντιπαρέβαλε γεωμετρικά σχήματα συμπληρωματικών χρωμάτων με αράδες από στίχους ποιημάτων του Τristan Tzara και του Philippe Soupault. Η ποίηση και η ζωγραφική παντρεύονται αρμονικά στις επιφάνειες των ρούχων της και οι πρωτοπόρες γυναίκες της εποχής κυκλοφορούν στους δρόμους σαν μοντέρνοι πίνακες εν κινήσει.

Η Sonia Delaunay εφάρμοσε την ίδια θεωρία των χρωμάτων στα ρούχα και στους πίνακές της:  η συνολική δημιουργία της είναι αισθητικά ελκυστική και φιλοσοφικά ουτοπική. Αν και το έργο ξεχάστηκε για πολλά χρόνια, το 2015 η Tate Modern του Λονδίνου διοργάνωσε μεγάλη αναδρομική έκθεση τιμώντας το σχεδιαστικό της έργο.

---

Το φόρεμα-σκελετός/ Skeleton dress
Δημιουργός: Elsa Schiaparelli, 1938
Επιρροές: Σουρεαλισμός

Το φόρεμα-σκελετός είναι η ιερόσυλη εκδοχή της Elsa Schiaparelli για το μικρό μαύρο φόρεμα (LBD), μια δημιουργία που αναδείκνυε τη σαγήνη την οποία ασκούσε στους σουρεαλιστές το ανθρώπινο σώμα.

Πρόκειται για ένα φόρεμα από μαύρο μεταξωτό κρεπ με καπιτοναρισμένο κέντημα σε σχήμα οστών, το οποίο παρουσιάστηκε το 1938 στην περίφημη Κολεξιόν του Τσίρκου (Circus Collection). Κατασκευασμένο με τρισδιάστατη τεχνική ώστε να δίνει ανάγλυφα στο ρούχο το ανατομικό αποτέλεσμα του θωρακικού τοιχώματος, των μηριαίων οστών και της σπονδυλικής στήλης, είχε ματ υφή ώστε να τυλίγεται στο κορμί σαν δεύτερο δέρμα. Αν και ως βραδινή τουαλέτα ακολουθεί την στιλιστική γραμμή της δεκαετίας του ’30, το θέμα της ανάγλυφης επιφάνειάς της τo κατέστησε αντικείμενο αντιπαραθέσεων: Οι οίκοι υψηλής ραπτικής της εποχής, το χαρακτήρισαν «προσβολή στο καλό γούστο».

Η Elsa Schiaparelli απάντησε ότι τα ρούχα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταφορικά προβάλλοντας κοινωνικά ζητήματα, με τον ίδιο τρόπο που τα οστά αναδεικνύονται στην επιφάνεια του φορέματος. Τονίζοντας τους ώμους με ανδρικές βάτες, επέβαλε το δυναμικό γύνανδρο ρούχο και θέτει «επί υφάσματος» θέματα φεμινισμού και σεξουαλικής ταυτότητας.

Το μοτίβο του σκελετού επανεμφανίστηκε έκτοτε αρκετές φορές στις διεθνείς πασαρέλες από σχεδιαστές όπως ο Αlexander McQueen και ο Christian Lacroix, αλλά αναδύθηκε στην δημοσιότητα το 2009 όταν η Lady Gaga εμφανίστηκε με μια λευκή εκδοχή του skeleton dress στο μουσικό βίντεο ‘’Bad Romance’’ με την εκκεντρική περφόρμερ να ρίχνει τους προβολείς στην ξεχασμένη αίγλη του σουρεαλιστικού πνεύματος της Schiaparelli.