Η νέα μόδα είναι ρούχα που φτιάχνουμε μόνοι μας

Άνθρωποι που φτιάχνουν τα ρούχα τους μόνοι τους: μέχρι πριν την πανδημία, το αντιμετωπίζαμε με μία ενθαρρυντική συγκατάβαση, ίσως και με κάποια ζήλια, πάντως σίγουρα σαν μία καλλιτεχνική γραφικότητα η οποία, όμως, συχνά μας εξέπληττε με τα αποτελέσματά της.

Ο ήχος μίας ραπτομηχανής είχε κάτι από αναμνήσεις γιαγιάς, κάτι από χειροτεχνία, σχολές μόδας, και πάντως ιδιαίτερα ρούχα. Μοναδικά, κυριολεκτικά.

Τώρα, ο σχεδιασμός και η κατασκευή των ρούχων μας από εμάς τους ίδιους έρχεται να γίνει η νέα μόδα που εξαπλώνεται στη νεολαία της Δύσης αλλά δείχνει να είναι ικανή να αλλάξει και τη σκληρή βιομηχανία λιανικής μόδας.

Το “οικιακό ράψιμο” είναι μία από τις παλιές, ξεχασμένες πρακτικές που ξαναβγήκε στην επιφάνεια την περίοδο της πανδημίας. Από το να ράψουμε τις δικές μας, “υφασμάτινες” μάσκες ασφαλείας μέχρι να αξιοποιήσουμε χρόνο και υλικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αυτό οδήγησε ακόμα και σε όσους είχαν ελάχιστη ή καθόλου πείρα με το ράψιμο, να ασχοληθούν. Πειραματικά, δοκιμαστικά, ίσως σαν ένα ευχάριστο νέο χόμπι που, πάντως, έπιασε.

Δεν είναι απαραίτητο να κατασκευαστεί ένα ρούχο εξ αρχής. Και η απλή του επιδιόρθωση δείχνει τη διάθεση του να διασώσουμε και να ξανακοιτάξουμε με νέο ενδιαφέρον ρούχα που βρίσκονταν στα τρίσβαθα της ντουλάπας μας.

Η βιώσιμη μόδα ξεπηδάει από παντού σαν μία νέα αναγκαιότητα. Και το ράψιμο ρούχων δεν είναι απαραίτητο να συνδέεται με μία ατμόσφαιρα έκτακτης ανάγκης, “πολέμου” και παγκόσμιας αναταραχής. Είναι ανάγκη γιατί αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε για το πώς και τι φοράμε. Απλές πρακτικές της καθημερινότητας που ξεχάστηκαν, όπως το “μαντάρισμα”, η επιδιόρθωση μιας τρύπιας κάλτσας με τη βοήθεια του “ξύλινου αυγού”, η επιδιόρθωση των φθαρμένων αγκώνων μιας ζακέτας, όλα αυτά μας βοηθούν να ανακτήσουμε μία σχέση με τα ρούχα μας και να τα φροντίζουμε καλύτερα μακροπρόθεσμα. Και αυτό ακριβώς είναι το νέο στοιχείο που θα αναγκαστεί να λάβει υπόψη της η βιομηχανία της fast fashion.

Οι αγγλικές εφημερίδες κάνουν ρεπορτάζ για νεαρές ράφτρες στο Λονδίνο και αλλού, που θεωρούν τη βιομηχανία λιανικής ένδυσης καταστροφική και στρέφονται στη δημιουργία των δικών τους ρούχων. Ερασιτέχνες πολλοί από αυτή τη νέα γενιά ραφτάδων, μέσα σε μικρά διαμερισματάκια στήνουν τη δική τους βιοτεχνία κατασκευάζοντας το μεγαλύτερο μέρος της γκαρνταρόμπας τους με ποσά ιλιγγιωδώς χαμηλότερα από όσα θα ξόδευαν για να αγοράσουν ρούχα από brands που “μοιάζουν φτιαγμένα στο χέρι” και θα τα παρατούσαν μετά από μίνιμουμ χρήση, γιατί αυτή είναι η λογική της γρήγορης μόδας.

Η αρχή γίνεται με μικρά βήματα, κατασκευάζοντας αρχικά τσάντες, μικρά αξεσουάρ, ανώδυνες μικρές λύσεις μέχρι να αρχίσουν τα “εύκολα”: πυτζάμες, μακριά παλτό από φλις, κομμάτια από παλιά τζιν φίλων και συγγενών που συναρμολογούνται σε κάτι καινούργιο.

Στη συνέχεια έρχονται τα πιο σύνθετα ρούχα για τα οποία κανείς χρειάζεται πατρόν για να τα κατασκευάσει. Μετά από τις ράφτρες, αυτή είναι η επόμενη κατηγορία που εμφανίστηκε: οι σχεδιαστές πατρόν και, μάλιστα, σε πολλά διαφορετικά, ρεαλιστικά μεγέθη και σχέδια, τα οποία τα πουλούν στα μικρά τους ατελιέ ή online, όπως η ιστοσελίδα The Fold Line -η οποία όταν δημιουργήθηκε το 2015 είχε 20 μόνο σχεδιαστές που σχεδίαζαν πατρόν και τώρα έχει φθάσει τους 150.

Κάπως έτσι εμφανίστηκαν στις μεγάλες πόλεις και τα “στοκατζίδικα υφασμάτων”, όπου πωλούνται υφάσματα που δεν πουλήθηκαν ή δεν χρησιμοποιήθηκαν από το στοκ μεγάλων οίκων. Οι νέοι τρελαίνονται για τέτοιες Do-It-Yourself ευκαιρίες. Οι πελάτες της μόδας έχουν αλλάξει δραματικά. Παραμένουν ακόμα σε ένα ποσοστό 90% να είναι γυναίκες αλλά η ηθική της μόδας έχει αλλάξει καθώς μπαίνουν στο παιχνίδι οι νέες γενιές. Και ο τρόπος που παρουσιάζουν τη μόδα τους, είναι φυσικά τα social media, κυρίως το Instagram, όπου η “ραπτική κοινότητα”, χαίρεται χωρίς να απολογείται τα νέα, αγαπημένα της ρούχα. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το #handmadewardrobe έχει ανεβασμένα περισσότερα από 902 χιλιάδες ποστ αγνής, καθημερινής, ακομπλεξάριστης μόδας.

Η μέθοδος “φτιάξ’ το μόνος σου” προσφέρει, μετά από λίγο χρόνο, και την εξάσκηση του να μπορείς με μία ματιά να αξιολογήσεις το πραγματικό κόστος ενός ρούχου και να αποφασίσεις πόσο δίκαιο είναι να το αγοράσεις από το να το φτιάξεις εσύ.

Η βιομηχανία της μόδας και κλωστοϋφαντουργίας είναι ο τρίτος πιο ρυπογόνος τομέας παγκοσμίως μετά τα τρόφιμα και τις κατασκευές, αντιπροσωπεύοντας έως και το 5% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα με μία έκθεση του 2021 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.

Οι εταιρείες λιανικής πώλησης ρούχων χαμηλού κόστους επικρίνονται συχνά για τα απόβλητα και τη ρύπανση, καθώς και για τους όρους αμοιβής που επιβάλλονται στους εργαζομένους τους.

Η Εβδομάδα Επανάστασης της Μόδας είναι μία ετήσια καμπάνια που συγκεντρώνει μέσα σε επτά ημέρες τον παγκόσμιο ακτιβισμό της μόδας. Για το 2022 γίνεται από τη Δευτέρα 18 μέχρι το Σάββατο 24 Απριλίου. Η ημερομηνία πάντα είναι κοντά στις 24 Απριλίου, σαν ένα φόρος τιμής στα θύματα της κατάρρευσης του Rana Plaza το 2013, ενός κτιρίου στο Μπανγκλαντές όπου στεγάζονταν πολλές βιοτεχνίες ρούχων στις οποίες εργάζονταν περίπου 5.000 άνθρωποι, φτιάχνοντας ρούχα για τους μεγαλύτερους οίκους μόδας. Στην κατάρρευση του κτιρίου σκοτώθηκαν 1.100 άνθρωποι, οι περισσότερες ήταν γυναίκες, και άλλοι 2.500 τραυματίστηκαν, καθιστώντας την την τέταρτη μεγαλύτερη βιομηχανική καταστροφή στην ιστορία.

Κανείς δεν πρέπει να πεθαίνει για τη μόδα.

Και δεν πρέπει να υπάρχει βιώσιμη μόδα χωρίς δίκαιη αμοιβή. Σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας, οι επώνυμες μάρκες κέρδισαν δισεκατομμύρια με τις online πωλήσεις ενώ η πλειοψηφία των εργαζομένων στις αλυσίδες εφοδιασμού τους παραμένει παγιδευμένη στη φτώχεια. Η Fashion Revolution Week ζητάει θέσπιση νέων νόμων που απαιτούν από τις επιχειρήσεις να δώσουν μισθούς αξιοπρεπούς διαβίωσης των ανθρώπων που φτιάχνουν τα ρούχα μας.

Εδώ είναι που χρειάζεται να αλλάξει και η δική μας νοοτροπία “μιας χρήσης” ρούχων. Να περιοριστεί η σπατάλη κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και να εκτιμηθεί η εργασία, ο χρόνος και οι δεξιότητες των εργαζομένων στο ένδυμα. Το ράψιμο είναι συνδετικό και προσωπικό μας κάνει να αναπτύσσουμε βαθιές συνδέσεις με τα ρούχα μας, να τα φροντίζουμε τακτικά και προσεκτικά.

Δεν είναι ούτε καν δύσκολο.

Το ράψιμο ενός κουμπιού ή η διόρθωση ενός ποδόγυρου παίρνει μόνο ελάχιστα λεπτά που προσφέρουν και μία ηθική και ψυχολογική ευχαρίστηση. Σύμφωνα με μια μελέτη, οι άνθρωποι που ράβουν βιώνουν στατιστικά σημαντική πτώση στον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στους στρατιώτες που βρίσκονταν σε ανάρρωση δίνονταν εργασίες κεντήματος ως τρόπο να αντιμετωπίσουν το τραύμα που είχαν βιώσει. Οι ψυχολόγοι λένε ότι το ράψιμο προκαλεί ψυχικές καταστάσεις που μοιάζουν με διαλογισμό, δρα ως φυσικό αντικαταθλιπτικό και μπορεί να βοηθήσει στην αναγέννηση της νευροπλαστικότητας.

Ακόμα κι αν δεν το αρχίσουμε εμείς οι ίδιοι, μάλλον είναι καιρός να ανακαλύψουμε (ξανά) το ραφτάδικο και τη μοδίστρα της γειτονιάς μας.