Tea? Coffee?

Ούτε τρεις μέρες δεν πέρασαν από την υπογραφή της σχετικής σύμβασης και η προκήρυξη ανακοινώθηκε. Η Marfin Investment Group (MIG), που απόκτησε την Ολυμπιακή, κάλεσε «σχεδιαστές ρούχων ελληνικής ιθαγένειας» να υποβάλουν σχέδια για την επιλογή στολής του ιπτάμενου προσωπικού. Ο διαγωνισμός τελείωσε στις 30 Απριλίου και τώρα η Επιτροπή Διαγωνισμού επιλέγει τρεις υποψηφιότητες, οι οποίες θα παρουσιαστούν σε ειδική ιστοσελίδα του ίντερνετ, προκειμένου το κοινό να ψηφίσει εκείνη που θεωρεί καλύτερη.

Aυτό είναι μια νέα τάση: το κοινό αποφασίζει για κάτι που κατά παράδοση ανήκε στην αποκλειστική ευθύνη των σχεδιαστών μόδας. H νέα αυτή τάση εντάσσεται σε μια γενικότερη «νέα ανησυχία» των εταιρειών για το θέμα των στολών των αεροσυνοδών τους. Την τελευταία πενταετία –δηλαδή, στο διάστημα που πολλές αεροπορικές εταιρείες κατάφεραν να σταθούν κάπως καλύτερα στα πόδια τους, μετά το «βαθύ κενό αέρος» στο οποίο έπεσαν τα ταμεία τους– η στολή ανακτά τη δύναμή της ως κύριο εργαλείο του «αερομάρκετινγκ».

Από τη νοσοκόμα στα χαρακώματα. Η πολιτική αεροπλοΐα έχει ιστορία μόλις 90 ετών. Στην αρχή, όταν ακόμα το ταξίδι με το αεροπλάνο θεωρείτο (και ήταν)

«περιπέτεια», οι στολές θύμιζαν εκείνες των αδελφών νοσοκόμων (βλ. λευκά φορέματα, σκούρες κάπες, μπερέδες κ.ά) – άλλωστε, τότε, οι περισσότερες αεροσυνοδοί αποφοιτούσαν από σχολές νοσοκόμων. Αργότερα, όλα έγιναν πιο μιλιτέρ. Η στολή ήταν από ανθεκτικό χοντρούτσικο ύφασμα και στο σχεδιασμό της η πρακτικότητα προείχε της αισθητικής. Η αεροσυνοδός όφειλε να μοιάζει με «αξιωματικό υπηρεσίας», προκειμένου να εμπνέει εμπιστοσύνη στους επιβάτες.

Από την πασαρέλα στον αεροδιάδρομο. Η «απελευθέρωση» της στολής έγινε βαθμιαία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην αρχή της περίφημης “jet age”. Από

την αρχή της δεκαετίας του ’60 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70, η στολή γνώρισε τη χρυσή της εποχή. Οι μεγάλοι οίκοι μόδας αναλάμβαναν εταιρείες οι οποίες με ρυθμό περίπου μία φορά κάθε τρία χρόνια ανανέωναν τις αερογκαρνταρόμπες τους, σχεδιάζοντας στολές κομψές, περήφανες και σε απόλυτη αρμονία με τις νέες τάσεις των κολεξιόν που επιδείκνυαν στις πασαρέλες. Ο Balenciaga και ο Dior χάρισαν στην Air France το chic που όφειλε να έχει. Ο Pierre Cardin μεγαλούργησε στις πακιστανικές αερογραμμές ΡΙΑ, ενώ ο Ralph Lauren δημιουργούσε look νεοϋορκέζικο και σοφιστικέ για την TWA. Μεταξύ 1965-1975, η στολή των αεροσυνοδών γνώρισε την πιο ανέμελη περίοδο, με τόσο χαρούμενες στιλιστικές ακρότητες που δύσκολα θα ξαναζήσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι στολές του Emilio Pucci για την εταιρεία Braniff, η οποία ήταν η πρώτη που έστειλε στους αιθέρες τη θριαμβεύουσα τότε «αισθητική της ψυχεδέλειας». Όσο για το μίνι, αυτό «πετούσε» ακόμα και με αερογραμμές ισλαμικής πίστης.

Από τη διακεκριμένη θέση στο χαμπουργκεράδικο. Πλησιάζοντας προς τη δεκαετία του ’80, η κεκτημένη χειραφέτηση των γυναικών έκανε πιο ευπρόσδεκτο το ανδρόγυνο στιλ στις στολές. Το παντελόνι και το γιλέκο καθιερώθηκαν ως κύρια εναλλακτικά της φούστας. Όσο για το καπέλο, το πιο χαριτωμένο και funky αξεσουάρ της στολής –πάνω στο οποίο οι μεγάλοι μόδιστροι «ξέδιναν» σχεδιαστικά, παραποιώντας με οίστρο στιβαρά μοντέλα της στρατιωτικής και κυνηγετικής παράδοσης–, άρχισε προοδευτικά να εξοστρακίζεται από το «μενού». Στη δεκαετία του ’80 οι στολές γίνονταν πιο casual και κατάλληλες για εκδρομές με το κατηχητικό. Στη δεκαετία του ’90 τα πράγματα χειροτέρεψαν. Φτηνά συνθετικά υφάσματα άρχισαν να κυριαρχούν, μερικές φορές τόσο λεπτά που άφηναν να διαγράφονται οι γραμμές των εσωρούχων. Υπάρχουν αεροσυνοδοί που ντρέπονταν τόσο πολύ για τη στολή τους, που λίγη διαφορά έβρισκαν με εκείνη που φορούσε το προσωπικό των φαστφουντάδικων.  Τα τελευταία χρόνια, έχει αρχίσει να διαφαίνεται μια πιο «ασύμπλεκτη» –αλά “Sex and the City”– προσέγγιση των στολών. Το ταγέρ έχει μεν πάντα προβάδισμα έναντι του φορέματος, αλλά μόλις βγαίνει το σακάκι, αποκαλύπτεται μια –αλά Prada– προτίμηση στην ανάδειξη της πλαστικότητας του γυναικείου σώματος.

Οι επιλογές του Άρη. Οι στολές της Ολυμπιακής, με εξαίρεση δύο περιπτώσεις (Pierre Cardin και Γιάννης Τσεκλένης), υπήρξαν πάντα mainstream και μάλλον συντηρητικούλες. Ο Ωνάσης ωστόσο δεν υπέκυψε ποτέ στον πειρασμό να επιλέξει μια «έθνικ» στολή (π.χ. ταγέρ βλαχοπούλα ή Αμαλία), ακολουθώντας μια τάση που μας έχει προσφέρει υπέροχα παραδείγματα, όπως π.χ. το σάρι της Air India, τα σαλβάρια της ΡΙΑ, το φόρεμα «Χάιντι» –σχεδόν αποκριάτικο– της Tyrolean Airlines ή το καπελίνο με προσομοίωση φερετζέ της Gulf Air.

Ήταν αρκετά οξυδερκής ώστε να αναδεικνύει το διεθνές προφίλ της εταιρείας του. Όμως, ενώ θα μπορούσε, δεν διάλεξε τότε π.χ. τον Dior – που μεσουρανούσε στον κόσμο της μόδας· προτίμησε μια αδιαμφισβήτητα σεβαστή υπογραφή, τον Jean Dessès (πνευματικό πατέρα λαμπρών σχεδιαστών σαν τον Valentino και τον Guy Laroche).

Έτσι το 1957, με την ίδρυση της Ολυμπιακής, οι πρώτες αεροσυνοδοί φορούσαν ένα –αλά αξιωματούχου του Ερυθρού Σταυρού– ταγέρ, που τόνιζε τη μέση με το θριαμβεύον τότε New Look, αν και με αυστηρότητα στη γραμμή του.

Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, το 1966, η Coco Chanel σχεδιάζει ένα κλασικό grand chic ταγεράκι της για την Ολυμπιακή, του οποίου η πιο αξιοθαύμαστη πρωτοτυπία (αν όχι η μόνη) ήταν το «χλωρό» του χρώμα, στην γκάμα του σκούρου-φωτεινού μπλε της Προύσσας.

Το cabin crew στη στρατόσφαιρα. Το 1969, ο Pierre Cardin, ο σχεδιαστής που ίσως να έχει σχεδιάσει περισσότερες στολές αεροσυνοδών απ’ οποιονδήποτε άλλον, παρουσίασε μια δημιουργία (μίνι φόρεμα μετά κάπας) η οποία και σήμερα κόβει την ανάσα με τον τρόπο που συνδυάζει το κομψό με το funky. Η στολή Cardin θα μπορούσε να εκληφθεί ως στολή Courrèges ή Rabanne. Αλλά είναι γνωστό ότι είχε πάντα το πιο «στιλιστικά ελαστικό» μολύβι και ότι εστίαζε αποκλειστικά στο στόχο του, που αυτή τη φορά ήταν να εκτοξεύσει την Ολυμπιακή στη space age. Το πιο ενδιαφέρον κλου της στολής Cardin ήταν το καπέλο-μπονέ, που μεταμόρφωνε τις αεροσυνοδούς σε νοσοκόμες του Εντερπράιζ.

Η τελευταία επιλογή από τον Ωνάση ήταν η στολή του Γιάννη Τσεκλένη (φορέθηκε 1972-76). Αρχικά ο Τσεκλένης πρόσφερε στην εταιρεία, ως δώρο,30 μάξι φορέματαγια να τα φορούν οι αεροσυνοδοί της πρώτης θέσης. Τα υφάσματά τους είχαν τυπωμένη μια συνδιάπλεξη των ολυμπιακών κύ-

κλων. Όταν το έμαθε ο Ωνάσης, του ζήτησε να σχεδιάσει όλες τις στολές. Η σπουδαία καινοτομία του Τσεκλένη ήταν να προτείνει –για πρώτη φορά στην ιστορία των πολιτικών αερογραμμών– μια ολόκληρη γκαρνταρόμπα αεροσυνοδού. Έτσι προέκυψε και η ιδέα να μην είναι ενός μόνο χρώματος η στολή, αλλά να χρησιμοποιηθούν δύο ή τρία διαφορετικά χρώματα των ολυμπιακών κύκλων. Άλλο κλου ήταν η αντικατάσταση της ποδιάς σερβιρίσματος από ένα karate wrap, δηλαδή ένα είδος πουκαμίσας δετής στη μέση, σαν αυτή των αθλητών του καράτε. Όπως μας διευκρινίζει ο κύριος Τσεκλένης, οι Ελληνίδες αεροσυνοδοί δεν ήθελαν ποτέ να φοράνε ποδιά, «επειδή μπέρδευαν πάντα –τότε τουλάχιστον– τα ρήματα “εξυπηρετώ” και “υπηρετώ” – και η ποδιά έμοιαζε να “υπηρετεί” τους επιβάτες». Δύο αξεσουάρ της στολής Τσεκλένη, που την αποσπούσαν από την επιρροή του Παρισιού και την έφεραν πιο κοντά στο (αενάως swinging) Λονδίνο, ήταν μια διαφανής ημισφαιρική ομπρέλα και ένα ζευγάρι –αλά Mary Quant– ελαστικές λευκές μπότες, που έφταναν μέχρι τη μέση του μηρού, καθώς το φόρεμα της στολής ήταν πάλι μίνι. Ο Ωνάσης, που αναμείχθηκε προσωπικά στο σχεδιασμό εκείνων των στολών, όταν είδε το μίνι, είπε στον κύριο Τσεκλένη: «Παιδάκι μου, αυτά πάνω στους κώλους πώς θα δείχνουνε;». Η απάντηση ήρθε αυτόματα: «Γι’ αυτούς θα κάνετε εσείς casting». Η σύμβαση υπεγράφη. Ο Ωνάσης φρόντισε για την προβολή της στολής και την παρουσίασε με τυμπανοκρουσίες σε Ευρώπη και Αμερική.

Στολές ελληνικής ιθαγένειας. Με την κρατικοποίηση της Ολυμπιακής, η επιλογή στολής γίνεται με διαγωνισμό. Το 1977, η Ρούλα Στάθη κερδίζει τον πρώτο διαγωνισμό, παρουσιάζοντας ένα συνολάκι που ξεχωρίζει για την ισορροπία του σοβαρού με το παιχνιδιάρικο και του αμπιγέ με το casual. Απ’ τα πιο χαριτωμένα στοιχεία του ήταν το εμπριμέ πουκάμισο και το κοντομάνικο πουλόβερ-καζάκα με τα αρχικά της εταιρείας.

Το 1981, ο Billy Bo θριαμβεύει με μια στολή-γκραν γκινιόλ της eightίλας, αν και η άνεσή της εκτιμήθηκε από τις αεροσυνοδούς.

Το 1987 η επί σειρά ετών υπάλληλος της ΟΑ Τρουθ Κοντογιώργου σχεδιάζει για την Ολυμπιακή Αεροπλοΐα μια στολή που φορέθηκε ελάχιστα, αλλά ξεχώρισε για το αλά φρίσμπι πρασινοκίτρινο καπελάκι της.

Το 1992 η στολή αντικαθίσταται από μια νέα, με την υπογραφή του Μάκη Τσέλιου.

Στον τελευταίο διαγωνισμό της, το 1999, όπου επιλέχτηκε η πρόταση της εταιρείας Artisti Italiani, είχαν παρουσιαστεί μόλις τέσσερις υποψήφιοι. Η Ολυμπιακή ήταν πια ένας επισφαλής πελάτης. Η ευχή λοιπόν είναι στον τωρινό διαγωνισμό να κατατεθούν πραγματικά πολλές προσφορές και φρέσκες ιδέες, για να ξεκινήσει η νέα εταιρεία με πολλή όρεξη και γούστο την καινούργια της πορεία στους αιθέρες.

Ιπτάμενη και κοκέτα

• Το 1968, ο Pierre Balmain σχεδίασε τη στολή που επί 39 χρόνια διατηρεί απαράλλαχτη η Singapore Airlines. Η στολή είναι εμπνευσμένη από το sarong kebaya, το παραδοσιακό μπατίκ μεταξωτό ύφασμα που τυλίγεται και δένεται γύρω από το σώμα, και πριν από δύο χρόνια το περιοδικό Wallpaper* την ανακήρυξε «σταθμό» στην ιστορία του design των στολών αεροσυνοδών.
• Ο Christian Lacroix, ο «τελευταίος των μοϊκανών» της μεγάλης γαλλικής παράδοσης, σχεδίασε την τελευταία στολή της Air France, προσφέροντας στις αεροσυνοδούς μια τεράστια γκαρνταρόμπα, που αριθμεί περί τα 100 κομμάτια.
• Η Easy Jet ξεκίνησε ντύνοντας πολύ casual τις αεροσυνοδούς της (ένα τζιν παντελόνι και ένα πορτοκαλί μπλουζάκι πόλο). Διατήρησε αυτό το στιλ από ιδρύσεώς της και για δώδεκα χρόνια. Το 2007, όμως, ζήτησε από τις αεροσυνοδούς της να προτείνουν εκείνες νέες στολές. Από τα εκατοντάδες σχέδια που υποβλήθηκαν, επιλέχτηκαν τρία, από τα οποία το κοινό ψήφισε εκείνο που του άρεσε περισσότερο.
• Η Korean Air ανέθεσε στον οίκο Ferré το σχεδιασμό νέων στολών και τώρα τις παρουσιάζει ανά τον κόσμο, οργανώνοντας λαμπρές φιέστες.
• Ο Sir Hardy Amies, επί μακρώ σχεδιαστής ρούχων για τη βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας, επιλέχτηκε δύο φορές στη δεκαετία του 1970, για να σχεδιάσει τις στολές των Πακιστανικών Αερογραμμών (ΡΙΑ).