Οι ιστορίες πίσω από τα παραμύθια των Αδελφών Γκριμ

Ένα μυθικό, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ντουέτο που χάραξε τη φαντασία, τα όνειρα και τους εφιάλτες των παιδιών όλου του κόσμου, τα τελευταία 200 χρόνια: οι Γερμανοί Αδελφοί Γκριμ. Παραμυθάδες, αλλά και αριθμολόγοι, περιπετειώδεις και, με έναν μαγικό τρόπο, πάντα καθηλωτικοί.

Οι αδελφοί Γιάκομπ και Βίλχελμ Γκριμ ήταν συλλέκτες παραμυθιών στα οποία ο Βίλχελμ έδινε μία νέα, λογοτεχνική προσαρμογή, για παιδιά. Το πρώτο τους βιβλίο «Παιδικά παραδοσιακά παραμύθια» εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1812 και μέχρι σήμερα έχει μεταφραστεί σε 160 γλώσσες. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μπεστ σέλερς. Χειρόγραφα αντίγραφα της πρώτης έκδοσης φυλάσσονται στο Μουσείο των Αδελφών Γκριμ, στην πόλη Κάσσελ και από το 2005 αποτελούν τμήμα του Προγράμματος Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ασφαλισμένα με ένα ανάλογο, μυθικό ποσό – 15 εκατομμύρια ευρώ.

Τα δύο αδέλφια, μέχρι το 1850 είχαν καταγράψει περισσότερα από 210 παραμύθια. Οι φήμες έλεγαν ότι τα παραμύθια αυτά τους τα είχε διηγηθεί μία Γερμανίδα χωριάτισσα, η αλήθεια όμως είναι ότι επρόκειτο για ιστορίες που τους διηγούνταν νεαρές κυρίες της αριστοκρατίας, με τις οποίες συναναστρέφονταν. Πολλές από αυτές, Γαλλικής καταγωγής. Η «Κοκκινοσκουφίτσα και ο Λύκος» καθώς και ο «Παπουτσωμένος Γάτος» ήταν δύο από τα πιο χαρακτηριστικά παραμύθια που έμαθαν από αυτές τις κυρίες, αν και είχαν εμφανιστεί 100 χρόνια νωρίτερα, σε μία ανθολογία παραμυθιών του Γάλλου Σαρλ Περό.

Αρχικά, η συλλογή των παραμυθιών είχε ακαδημαϊκό χαρακτήρα. Η εξέλιξη της κοινωνίας όμως ήταν τέτοια, ώστε στον 19ο αιώνα πια, οι μητέρες άρχισαν να αναζητούν βιβλία για τα παιδιά τους. Ζητήθηκε από τους Αδερφούς Γκριμ να προσαρμόσουν τα παραμύθια τους και να αφαιρέσουν κάθε σεξουαλικό υπονοούμενο και να «απαλύνουν» κάποια σημεία, όπως π.χ. η μητέρα του «Χάνσελ και της Γκρέτελ» που αφήνει τα παιδάκια στο δάσος, έγινε μητριά τους, για να μη διαστρεβλώνεται η μητρική εικόνα, μίας τόσο μητριαρχικής κοινωνίας, εκείνης της εποχής. Οι αλλαγές που ζητούσε ο εκδότης τους δεν ενθουσίασαν τους δύο Γκριμ, αλλά κατάφεραν και δημιούργησαν τον μεγαλύτερο παιδικό μύθο του αιώνα τους.

Ιδανικός συνεχιστής των παραμυθιών τους, υπήρξε φυσικά ο Γουόλτ Ντίσνεϊ. Από άποψη επιτυχία τουλάχιστον. Πέντε παραμύθια των Γκριμ έγινα ταινίες από τα στούντιο Ντίσνεϊ με πρώτη και σημαντικότερη τη «Χιονάτη και τους Επτά Νάνους» που κυκλοφόρησε το 1937 και έφερε στα ταμεία 6,5 εκατομμύρια δολάρια, τεράστιο ποσό τότε, τόσο ώστε να κάνει την ταινία το πιο πετυχημένο για την εποχή του, «talkie» («ομιλούν» φιλμ). Βέβαια, ο Ντίσνεϊ χρειάστηκε να κάνει μερικές αλλαγές. Π.χ. στην ταινία, η κακιά μητριά ζητάει από τον κυνηγό να της φέρει την καρδιά της Χιονάτης, ενώ στην αυθεντική εκδοχή ζητάει τα πνευμόνια και το συκώτι της Χιονάτης, για να τα μαγειρέψει και να τα φάει…

Τα δύο αδέρφια ήταν πραγματικά αχώριστα. Ο Γιάκομπ και Βίλχελμ ζούσαν και δούλευαν μαζί σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το 1803, όταν χρειάστηκε να χωρίσουν για λίγο διάστημα, ο Γιάκομπ έγραψε ένα γράμμα στον αδερφό του: «Αγαπητέ Βίλχελμ, ποτέ δεν πρόκειται να μας χωρίσουν. Έχουμε τόσο πολύ συνηθίσει ο ένας τη συντροφιά του άλλου ώστε ακόμα και ο πιο μικρός χωρισμός μας θλίβει μέχρι θανάτου». Και έτσι έγινε. Ο Βίλχελμ πέθανε τον Δεκέμβριο του 1859, και ο Γιάκομπ ακολούθησε τέσσερα χρόνια αργότερα. Επί 73 χρόνια έζησαν μαζί και θάφτηκαν ο ένας δίπλα στον άλλο σε ένα νεκροταφείο στο Βερολίνο.

Οι Αδερφοί Γκριμ πίστευαν στον αριθμό 7. Από τον «Λύκο και τα Επτά Κατσικάκια» μέχρι τα έξη αδερφάκια του «Κοντορεβιθούλη» (+ ένας αυτός = επτά) και τις μαγικές του μπότες που διένυαν ένα μίλι με επτά μόνο βήματα, φαίνεται ότι ο αριθμός αυτός παίζει ρόλο κλειδί στις ιστορίες τους. Αντίληψη που έχει τις ρίζες της στην αριθμολογία της Ιουδαϊκής - Χριστιανικής θρησκείας και σαν άθροισμα του 3 με το 4 συμβολίζει το κάθε τι ανθρώπινο. Στη Βίβλο, ο αριθμός 3 αντιπροσωπεύει την ψυχή και κάθε τι πνευματικό. Το 4 συμβολίζει τον υλικό κόσμο που, σύμφωνα με τους αρχαίους, προκύπτει από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης.

Και όπως φαίνεται εκεί βρίσκεται η γοητεία των παραμυθιών των Αδερφών Γκριμ. Στις ιστορίες που δεν φαίνονται, υπονοούνται και είναι κρυμμένες μέσα στις ιστορίες τους.

Μερικά ενδιαφέροντα links:

• Ακούστε τα παραμύθια και δείτε παλιές εικονογραφήσεις «στο φως του κεριού».
• Βιβλίο: «Τα αρχέτυπα των Αδερφών Γκριμ σε οκτώ ταινίες τρόμου»: http://www.amazon.com/dp/0786431741/ref=rdr_ext_tmb
• Και η έκδοση των Taschen.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 2012